- Indico style
- Indico style - inline minutes
- Indico style - numbered
- Indico style - numbered + minutes
- Indico Weeks View
Moderator
Nanhee Ku(Director, Center for International Affairs at AKS)
Welcoming Remarks
Nak Nyeon Kim(President, AKS)
Pham Bao Son(Vice-President, VNU Hanoi)
Congratulatory Remarks
Namsun Song(President, ISKS)
Youngsam Choi(Ambassador, Embassy of the Republic of Korea to Vietnam)
Welcome Performance
์ด ๊ฐ์ฐ์ ํ๊ตญํ์ ์ธ๊ณ์ ํ์ฐ ๊ณผ์ ์ ์ง์ญ์ฐ๊ตฌ ํน์ ์ง์ญํ์ ๊ด์ ์์ ํต์ฐฐํ๋๋ฐ ๋ชฉ์ ์ ๋๊ณ ์๋ค. ์ต๊ทผ ํ๊ตญํ์ ์ธ๊ต์ , ์ฐ์ ์ , ํ์ ์ ํ์์ ํ๋ฅ(Korean wave)์ ์ ํ์ ํ์ ์ด ์ธ๊ณ ๊ณณ๊ณณ์์ ๋น ๋ฅธ ์๋๋ก ๋ฐ์ ํ๊ณ ์๋ค. ํน์ ์ง์ญ์ ์ฐ๊ตฌ์ธ ํ๊ตญํ์ ์ด๋ฌํ ๊ณ ์์ฑ์ฅ์ ์ฌ๋ฌ ์ง์ญ์ ํ๋ฌธํ(other cultures)๋ฅผ ์ฐ๊ตฌํด ์จ ์ง์ญํ์ ๊ธฐ์กด ๊ฒฝํ๊ณผ ๋ ผ์์ ํตํด ์ฑ์ฐฐํ ํ์์ฑ์ ์ ๊ธฐํ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ฌธ์ ์์์ ๊ฐ์ง๊ณ ๋ณธ ๊ฐ์ฐ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๋ช ๊ฐ์ง ์ ์ ์์ฐจ์ ์ผ๋ก ๋ค๋ฃจ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ฐ์ , ํ๊ตญํ์ ์ธ๊ณ์ ํํฉ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ ์ฌ๋ก๋ฅผ ๊ฐ๊ดํ๋ค. ๋์งธ, ํ๊ตญํ ์ฑ์ฅ์ ์ ์นยท๊ฒฝ์ ์ , ์ฌํ๋ฌธํ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ ๋ฒ ํธ๋จ ์ฌ๋ก๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ค๋ช ํ๋ค. ์ ์งธ, ํ๊ตญํ ๋ฐ์ ์ ๋ช ์, ์ฆ ๊ธ์ ๊ณผ ๋ถ์ ์ ์ธก๋ฉด์ ๋๋ฃจ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก, ์ง์ญํ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ด์ฌํ ๋ชจ์์ โ๋ฌธํ ์๋์ฃผ์(cultural relativism)โ ๊ด์ ์ ์ค์์ฑ๊ณผ ํ๊ณ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ ผ์ํด๋ณธ๋ค. ๊ฐ์ฐ์๋ ์ด๋ฌํ 4๊ฐ์ง ์ ์ ๋ค๋ฃจ๋ฉด์ ํฅํ ํ๊ตญํ์ ๋ฐฉํฅ, ์ ์ฒด์ฑ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ณผ์ ๋ฅผ ์ฒญ์ค๊ณผ ํจ๊ป ๊ณ ๋ฏผํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
Yi Sang (1910-1937) is undoubtedly one of Korea's most original and unique writers. His work shook Korean literature in the 1930s and are seen to this day to as a formidable challenge, for generations of readers and literary scholars. Research on Yi Sang's work was undertaken as early as the 1930s, just a few years after Yi Sang's literary debut, and has grown tremendously over the next nearly a century. This is evidenced by the state of research on Yi Sang's literature, which covers more than a thousand academic works. Researchers describe Yi Sang's work from many perspectives: historical, aesthetic, philosophical, psychological; juxtapose it with the work of other Korean and Western writers (Yi Hyo-seok, Kim Yu-jeong, Franz Kafka), interpret the main motifs of Yi Sang's work (death, mirror, door, room), analyze the textual layer (narrator, space, language). In my presentation, I will make an attempt to demonstrate the performative nature of Yi Sang's literature. Based on selected examples of his work, I will try to prove that the narrator consciously theatricalizes his own actions and creates them as a spectacle. This hypothesis seems to be justified by the narrator's exaggerated concentration on his own person, his awareness of his multiple selves, his assumption of poses and attention to his gestures, as well as his perception of the outer reality as a theatrical stage. This research combines two domains: literature and theory of performance, and as such seems to go beyond the limits of the purely literary approach that has dominated research on Yi Sang's prose. Hopefully, it will contribute to a deeper understanding of the works of this outstanding writer.
ํ๊ตญ์ ํธ์๊ตญ์ฅ์ธ ํจ์๊ณค(2000)์ โ๊ต๊ณผ์์๋ ๊ทธ ๋๋ผ์ ๋ฌธํ๊ฐ ์๊ณ ์ญ์ฌ์ ์ ํต, ์ฒ ํ๊ณผ ์ฌ์์ด ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๋๋ผ ๊ตญ๋ฏผ์ ์ผ์ด ๋ค์ด ์๋ค๊ณ ํ ์ ์๋คโ. ์ด์ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ฒ ํธ๋จ ์ ์ด๋ฆฌ์ธ ํ๋ฐ๋(Phแบกm Vฤn ฤแปng)์ โํ ๋ฏผ์กฑ์ ๋ฌธํ์ ๊ทธ ๋ฏผ์กฑ์ ์ ์ ๊ณผ ํผ์ ๋ฐ์ํ๋ค๊ณ ํ๋คโ. ์ด์ฒ๋ผ ํ ๋ฏผ์กฑ์ ๋ฌธํ ๊ต๊ณผ์๋ ๋จ์ํ ์ง์ ์ ๋ฌ์ ๋์ด ํ ๋ฏผ์กฑ์ ์ ์ ์ ์ธ ๋ฌธํ๋ฅผ ์ด์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ด๊ณ ์๋ ์ค์ํ ๋งค์ฒด์ด๋ค. ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ์ ์ ์ฌํ ์ญ์ฌ์ ๊ถค์ ์ ๊ฒช์๋ค. ๋ ๋๋ผ ๋ชจ๋ ๊ฐ๋๊ตญ์ ์นจ๋ต๊ณผ ์ต์์ ์ค๋ซ๋์ ๊ฒฌ๋๋ด๋ฉฐ ๋
๋ฆฝ ์์ทจ๋ฅผ ์ํด ๋ง์ด ํฌ์์ ํ๊ณ ํ๋ ๋จ๋ถ์ผ๋ก ๋ถ๋จ๋๊ธฐ๋ ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์ญ์ฌ์ ๊ฒฝํ์ ๋ฏผ์กฑ ๋ฌธํ์ ๊ณ ์ค๋ํ ํฌ์๋์ด ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ํนํ 20์ธ๊ธฐ ์ด๋ถํฐ 20์ธ๊ธฐ ๋ง๊น์ง ๊ทผโฆํ๋ ์๊ธฐ๋ ์๊ตญ ๋ชจ๋ ์๊ตญ์์ ๋
๋ฆฝ๊ตญ๊ฐ๋ก ๋์๊ฐ๋ ๊ณผ์ ์์ ์ค์ํ ์ ํ์ ์ ๋ง์ดํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ณํ๋ ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๋ฌธํ๊ณผ ๋ฌธํ์๋ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณค๋๋ฐ ๋
๋ฆฝ์ด๋๊ฐ์ ์๋ ์์ค, ๋ฏผ์กฑ์ฃผ์ ๋ฌธํ ๋ฑ์ด ์ด ์๊ธฐ์ ํ๋ฐํ ๋ฐ์ ํ๋ค.
์ด์ ๋ฐ๋ผ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ ๋ฌธํ ๊ต๊ณผ์, ํนํ ๊ทผโฆํ๋ ์์ค ๋ฌธํ์ฌ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ถ์ํ์ฌ ๋น๊ตํ๋ ๋ชฉ์ ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋น๊ต ๋ถ์์ ๊ทผํ๋์์ค์ ํน์ง, ์ด ์๊ธฐ์ ์์ค ๋ฐ์ ๊ณผ์ , ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์ค์ฌ ์๊ธฐ์ ๊ตฌ๋ถ์ ๋ํ ์ดํด๋ฅผ ๋ฐํ๋ฉฐ ์๊ตญ์ ๊ทผโฆํ๋ ์์ค ๋ฌธํ์ฌ์ ๋ฌธํ์ฌ ๊ต์ก์ ๊ณตํต์ ๊ณผ ์ฐจ์ด์ ์ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ๊ตญ โ์ผโ์ด๋ผ๋ ๊ฒ๋ ์กฐ๋ช
ํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ํ ๋น๊ต๋ฌธํ ๊ด์ ์์ ๋ณด๋ฉด ์ด๋ฌํ ๋น๊ต ์ฐ๊ตฌ๋ ์ํธ ๋ฌธํ์ ๋ํ ์ดํด ์ฆ์ง๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์ค์ง์ ์ธ ํ๊ตญ์ด๊ต์ก ์ธก๋ฉด์์๋ ๋ฒ ํธ๋จ์ธ ํ์ต์๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ๊ตญ๋ฌธํ์ฌ์ ๊ต์ก์ ๊ฐ์น์ ํ์ฉ๋ ํฐ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค.
ํ๊ตญ ๋ด ๋ฌธํ ๊ต์ก์ ๋ค์ํ ์ถํ์ฌ ๊ต๊ณผ์๋ฅผ ํ์ฉํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ์ด ์ค ๋ฌธํ ๊ต๊ณผ์์ ํจ๊ป ๊ตญ์ด ๊ต๊ณผ์๋ฅผ ๋ค๋ฃฌ๋ค. ๋ฌธํ ๊ต๊ณผ์๋ ๊ธ์ฑ, ๋์, ๋ฏธ๋์, ๋น์, ์ ์ฌ๊ณ , ์งํ์ฌ, ์ฐฝ๋น, ์ฒ์ฌ(๊น), ์ฒ์ฌ(์ ) ํด๋ ๋ฑ 10๊ฐ์ ์ถํ์ฌ๊ฐ ์๊ณ ๊ตญ์ด ๊ต๊ณผ์๋ ๊ธ์ฑ ๋์, ๋ฏธ๋์, ๋น์(๋ฐ์), ๋น์(๋ฐ์), ์ ์ฌ๊ณ , ์งํ์ฌ, ์ฐฝ๋น, ์ฒ์ฌ(๋ฐ), ์ฒ์ฌ(์ด), ํด๋ 11 ๊ฐ์ ์ถํ์ฌ๊ฐ ์๋ค. ๋ฒ ํธ๋จ์์๋ ๋ฌธํ ๊ต์ก์ ์ํด ์ด๋ฌธ์ด๋ผ๋ ๊ต๊ณผ์๋ฅผ ํ์ฉ๋๋ฉฐ โ์ฐโ, โ์ง์์ ์ฐ๊ฒฐโ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ โ์ฐฝ์กฐ์ ์ํ์ โ ์ธ ๊ฐ์ง ๊ต๊ณผ์๊ฐ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ์ ๊ต๊ณผ์์ ์๋ก๋ ๋ฌธํ์ฌ ๋ด์ฉ์ ๊ฒํ ํ ๊ฒฐ๊ณผ, ํ๊ตญ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋น์๊ต์ก ๋ฌธํ ๊ต๊ณผ์, ๋ฒ ํธ๋จ์ ๊ฒฝ์ฐ โ์ฐโ ๊ต๊ณผ์๊ฐ ๋ฌธํ์ฌ ๊ต์ก ๋ด์ฉ์ด ๊ฐ์ฅ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์๋กํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ๊ตญ์ ๋น์๊ต์ก์ ๋ฌธํ ๊ต๊ณผ์์ ๋ฒ ํธ๋จ ๊ต์ก์ถํํฌ์์ฃผ์ํ์ฌ์์ ๋ฐํํ โ์ฐโ ์ด๋ผ๋ ๋ฌธํ๊ต๊ณผ์๋ฅผ ์ฐ๊ตฌ ๋์์ผ๋ก ์ ์ ํ์ฌ ๋น๊ต ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
This paper explores the evolving landscape of Korean feminist literature by examining Cho Namjuโs novel Kim Jiyoung, Born 1982 (2016) as a pivotal text in the shift away from sentimentalism in the portrayal of gender issues. Departing from traditional modes of highlighting female suffering through emotional appeal, contemporary feminist literature in Korea embraces a new approach that eschews overt displays of emotion, viewing them as potentially limiting to feminist praxis. Through a close reading of Kim Jiyoung, born 1982, this paper investigates how the novel employs literary techniques to disrupt emotional identification with its protagonist and challenges the cultural work of sentimental literature in justifying social reality.
While previous scholarship has often focused on the sociopolitical resonance of Kim Jiyoung, born 1982 with the #MeToo movement, this paper contends that the novelโs political impact lies primarily in its innovative literary strategies. Specifically, the incorporation of sociological research, statistics, and the format of a social report serves to distance readers from emotional identification with the protagonist, Jiyoung, thereby prompting critical reflection on societal norms and structures.
Furthermore, this paper analyzes the disaffected language utilized by female characters in the novel, which eschews dramatic portrayal of gender conflicts in favor of delivering feminist speeches grounded in natural language. Drawing on Jacques Ranciรจreโs concepts of the literariness of language and an excess of words, the analysis highlights how Kim Jiyoung, Born 1982 foregrounds the agency of female characters as active subjects engaged in the practice of feminist knowledge.
Ultimately, this paper demonstrates how Kim Jiyoung, born 1982 exemplifies a new phase in Korean feminist literature, wherein womenโs self-representation shifts from passive victimhood to active advocacy and empowerment. By elucidating the novelโs literary styles and political implications, this study contributes to a deeper understanding of the affective turn in Korean feminist discourse and the ongoing transformation of womenโs narratives in literature. (308)
This paper explores racialized history - how racial factors were embedded in the historical context and influenced people's experiences - through the experiences of Japanese women who married Korean men in Japan during the 1930s and 1940s. While socially stigmatized, these marriages were ideologically supported by the Japanese Empire's desire to assimilate Korean colonial subjects, forming a unique context for examining the racialized history. Interracial unions arose from the demographic realities during the Second Sino-Japanese War when Japanese men left for the battlefield, and Korean men were brought to Japan for labor. As Japanese males became scarce, some Japanese women chose to marry Korean men, transcending racial boundaries in their emotional connections. Following the Pacific War, most Korean husbands returned to Korea, and many Japanese wives followed them to Korea, often against the will of their husbands. Despite the 1965 diplomatic normalization between Japan and Korea, over a thousand Japanese women stayed in Korea, often rejected by their Japanese families. These women faced poverty, family violence, and racial hostilities, sometimes pushed to commit suicide. Nevertheless, those who survived exhibited 'internationalist' goodwill, working to better their adopted home and promote peace between Japan and Korea. This paper delves into critical moments in these women's life histories, shedding light on the development of their โinternationalist' wishes in the context of racialized history.
In the 1920s and 30s, seven Koreans with ties to the Presbyterian Church arrived in Australia. This group comprised of students and those with roles within the Presbyterian Church in Korea. missionary work in Korea from the 1890s-1941 marks a significant and consequential transnational connection between the two countries that preceded the establishment of official diplomatic relations in 1961. However, the current English-language scholarship is largely focused on the contributions of prominent Australian missionaries in Korea. Consequently, very little is known about Korean people, their roles, and their experiences in these early encounters with Australians. This paper endeavours to rectify this oversight by offering a comprehensive overview of these individuals, spotlighting their participation in Australian society, reception in the media, and the pivotal role of transnational actors amidst the backdrop of the White Australia Policy era and Japanese colonial rule. Moreover, this study makes a noteworthy contribution to historical record by identifying and delineating the experiences of all seven Korean trailblazers in Australia during the interwar period. Many of these Presbyterian Koreans emerged as emerged as pivotal figures in Koreaโs medical history, such as Koreaโs first psychiatrist, Dr Lee Chung Chul, who travelled to Melbourne for a psychiatric research program in 1935. Stories such as Dr. Leeโs exemplify the enduring and multifaceted connections between Australia and Korea that were formed through these early encounters, and further illustrate how transnational perspectives can enrich historical understandings of cross-cultural encounters and transnational mobility between Korea and Australia.
ํ๋ฐ๋์ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๋ฌธํ, ์ญ์ฌ, ์ง๋ฆฌ ๋ฑ ๋ค์ํ ๋ฐฉ๋ฉด์์ ์ ์ฌํ์ง๋ง, ์ญ์ฌ์ ์ผ๋ก ํน๋ณํ ์ด๋ช
์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฐ๊ฐ ๋ ๋ฏผ์กฑ์ด ์ธ์ธ ์นจ์
์ ์ด๋ป๊ฒ ๋ฌผ๋ฆฌ์ณค๋์ง ์ญ์ฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ๊ณผ ์ ์น์ ๊ตญ๋ฉด์ ๊ฒํ ํ์ฌ, ๋ ๊ตญ๊ฐ์ ์ ์น์ ์ ํ๊ณผ ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
๋ ๋ฏผ์กฑ์ ๋ชจ๋ ๋ชฝ๊ณจ ์ ๊ตญ์ ์นจ๋ต์ ๋ฐ์์ผ๋ฉฐ ์ง์์ ์ธ ์ธ์ธ ์นจ์
์ผ๋ก๋ถํฐ ๊ตญ๊ฐ๋ฅผ ์ง์ผ๋๋ค. ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์ค๊ตญ๊ณผ ์ผ๋ณธ์ ์นจ๋ต๊ณผ ์๋ฏผ์ง๋ฐฐ๋ฅผ ๋ฐ์๊ณ , 20์ธ๊ธฐ ์ค๋ฐ๋ถํฐ ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ๋ถ๋จ๋ ์ญ์ฌ์ ์ด๋ช
์ด ์ ์ฌํ๋ค. ์๊ตญ์ ํํ๋ฅผ ํ๋ณตํ๊ธฐ ์ํ์ฌ, 1954๋
์ ๋ค๋ฐ ํ๋ด์ด๋ผ๋ ์ค์ํ ๊ตญ์ ํ์์์ ์๊ตญ์ ์ด๋ช
์ ํ ๋ก ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ ๊ตญ๊ฐ๋ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ์ญ์ฌ์ ์ด๋ช
์ ๊ฐ์ง๊ฒ ๋์๋ค.
์ฒซ์งธ, ํ๋ฐ๋๋ ์ง์ ํ์ ์ผ๋ก ํจ๊ถ๊ตญ ๋ฏธ๊ตญ๊ณผ ๊ฐ๋๊ตญ์ธ ์ค๊ตญ, ๋ฌ์์, ์ผ๋ณธ์ผ๋ก ์ฌ๋ฐฉ์ด ๋๋ฌ์ธ์ฌ ์๊ณ , ๋ฒ ํธ๋จ์ ๋ถ์ชฝ์ ๋๊ตญ ์ค๊ตญ๊ณผ ์ก์ ๊ตญ๊ฒฝ์ ๋ง๋๊ณ ์์ง๋ง, ๋จ์ชฝ๊ณผ ์์ชฝ์ ๋น๊ต์ ๊ตญ๋ ฅ์ด ์ค๊ฒฌ๊ตญ(Middle Power)์ ํด๋นํ๋ ์ฌ๋ฌ ๊ตญ๊ฐ๋ค๋ง์ด ์กด์ฌํ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ํ๋ฐ๋์ ์ง์ ํ์ ์ด๋ช
์ด ๊ตญํ ์ํธ๋ฅผ ์ํ์ฌ ์์ ์๊ฒ ๋ถ๋ฆฌํ ์์๋ผ๊ณ ๋ถ์๋ ์๋ ์์ง๋ง, ์ค์ ํ๋ฐ๋๊ฐ ์ธ๋ ฅ๊ท ํ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฅ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ์ด๋ ๊ฐ๋๊ตญ์ผ๋ก๋ถํฐ๋ ์นจ๋ต์ด๋ ์๋ฏผ์ง๋ฐฐ๋ฅผ ํํผํ๋ฉฐ ์๋์ ์ผ๋ก ๋
๋ฆฝ์ ์ ์งํ๋ ์์๊ฐ ๋์๋ค. ์ฒญ์ผ์ ์๊ณผ ๋ฌ์ผ์ ์์ผ๋ก ๊ฐ๋๊ตญ์ ์ธ๋ ฅ๊ท ํ์ด ๋ถ๊ดด๋์ด ํ๋ฐ๋๊ฐ 35๋
๋์ ์ผ์ ์ ์๋ฏผํต์น๋ฅผ ๋ฐ์๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋๋ก ๋ฒ ํธ๋จ์ด ํ๋ฐ๋์ ๋นํ์ฌ ์ ๋ฆฌํ ๊ตญ์ ํ๊ฒฝ์ ๊ฐ์ง ๊ฒ์ผ๋ก ๋ถ์๋์ง๋ง, ํจ๊ถ๊ตญ ์ค๊ตญ์ ์นจ๋ต ์ผ๋ง์ ๊ฒฌ์ ํ๊ณ ์ต์ ํ ์ ์๋ ๊ฐ๋ ฅํ ์ธ๋ ฅ์ด ์กด์ฌํ์ง ์์์ ์ฒ๋
๋์ ์ค๊ตญ์ ์นจ๋ต๊ณผ ์ง๋ฐฐ๋ฅผ ๋ฐ์๋ค.
๋์งธ, ๋ฒ ํธ๋จ์ด ์๋ฐฉ์ ์๊ตญ์ ์ฑ
์ ์ทจํ์ ๋ ํ๋์ค์ ์นจ๋ต์ผ๋ก ๊ตญ๊ถ์ ์์คํ๊ณ , ํ๋ฐ๋๋ ๋ฌธํธ๊ฐ๋ฐฉ์ ์ฑ
์ ํผ์ณค์ ๋ ์ผ์ ์ ์นจ๋ต์ผ๋ก ํฉ๋ณ๋์๋ค. ๋ฌธํธ๊ฐ๋ฐฉ์ผ๋ก ์ผ๋ณธ์๋ง ์ด์ต์ด ๋์๊ณ , ์ด๋ฏธ 1910๋
์ด์ ์ ๊ตญ๊ถ์ ๋ง์ ๋ถ๋ถ์ด ์ผ์ ๋ก ๋์ด๊ฐ ์ํ์๋ค. ์
์งธ, ์๋ฏผ์ง๋ก ์ ๋ฝํ ํ๋ฐ๋๋ ์ผ์ ์ง๋ฐฐ์ ๋ถ๋ฒ์ฑ์ ๋ฒ์ด๋๊ธฐ ์ํ์ฌ ์๋ฐฉ(๋ฏธ๊ตญ, ํ๋์ค ๋ฑ)์ ๋์์ ํธ์ํ์์ง๋ง, ๋ฒ ํธ๋จ์ ์๋ฐฉ(ํ๋์ค, ๋ฏธ๊ตญ)์ ์นจ๋ต์ผ๋ก ์๋ฏผ์ง๊ฐ ๋์๊ธฐ ๋๋ฌธ์, Phan Boi Chau์ ์ด๋ ๊ฐ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ด๊ธฐ์ ์ผ๋ณธ์ ๋์์ ์์ฒญํ ๋ฐ๊ฐ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์๋ฏผ์นจ๋ตํ์ ๋ ๋๋ผ์ ๋ฏผ์กฑ์ฃผ์๊ฐ ์๋ก์ ์ ์๊ฒ ๋์์ ์์ฒญํ๊ฒ ํ์๋ค. ๋ท์งธ, ํ๋ฐ๋์์๋ ๊ธฐ๋
๊ต๊ฐ ์ผ๋ณธ์ ๋ํญํ๋ ์ ๊ตญ์ด๋์ ๊ฐ๋ดํ๋ค๋ฉด, ๋ฒ ํธ๋จ์์๋ ๊ธฐ๋
๊ต๊ฐ ํ๋์ค์ ํ์ ํฉ์ณ ์๋ฏผ์ฃผ์์๋ค์ ๋ฒ ํธ๋จ ์นจ๋ต์ ๊ธธ์ ์ด์ด์ฃผ์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ํ๋ฐ๋์ ๋ฒ ํธ๋จ์ ์ด๋ช
์ด ๊ตญ๊ฐ ์กด์ฌ์ ์ด๋ค ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณค๋์ง ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ ๊ตญ๊ฐ์ ์ญ์ฌ์ ์ธ ์ด๋ช
์์ ์ด๋ค ์์ฌ์ ์ ์ฃผ์๋์ง ์์๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
๋ณธ๊ณ ๋ ์ ๋ฝ์์ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์ ํจ์๋ฅผ ์ด๋ฃฌ ๋ฌ์์ ํ๊ตญํ ๋ฐ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์ ์์์ ์ญ์ฌ์ ์๋๋ณ ํน์ง์ ์ดํผ๊ณ , 1990๋
ํยท๋ฌ ์ธ๊ต๊ด๊ณ ์๋ฆฝ์ดํ๋ฅผ ์์์ผ๋ก 2024๋
ํ์ฌ ํ๊ตญํ๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์ ๋ํฅ์ ๋ถ์, ๊ณ ์ฐฐํ์ฌ ์์ผ๋ก ๋ฌ์์์์ ๋์๊ฐ์ผ ํ ํ๊ตญํ๊ณผ ํ๊ตญ๊ต์ก์ ๋ฐฉํฅ์ ์ ์ํ๋๋ฐ ๋ชฉ์ ์ด ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์๋์ ๋ฐฐ๊ฒฝ๊ณผ ํ์ ๋ํฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๊ตญํ๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์ ๋ถ์ ๋ฐ ๊ณ ์ฐฐ์ ๋ถ๋จ์ผ๋ก ์ ์๋ ค์ง์ง ์์๋ ๋ฌ์์์์์ ํ๊ตญํ๊ณผ ํ๊ตญ๊ต์ก์ ์ดํด๋ฅผ ๋ํ๋ฉฐ, ๋ํ ์์ผ๋ก 1990๋
์ดํ ์๋กญ๊ฒ ์์๋ ๋ฌ์์ ํ๊ตญํ ๋ฐ ํ๊ตญ ๊ต์ก์ ํ์ํ ๋ถ๋ถ๋ค์ ๋ฐ์ ์ํค๋๋ฐ ๋์์ด ๋ ๋ถ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ๋ณธ๋ค. ๋ํ ์ง์ ํ์ ์ผ๋ก ๊ฐ๊น์ด ๊ด๊ณ์ ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฌ์์์์ ์ด๋ฃจ์ด์ง ํ๊ตญํ๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์ ๋ฏผ์กฑ ๊ณ์น์ด๋ก์, ์ธ๊ตญ์ด๋ก์ ๊ณ ๋ ค ํ์ธ์ ์ญ์ฌ๋ฅผ ๋ํ ๋ฐ์ํ๋ค๊ณ ํ ์ ์๋ค. ๋ฌ์์ ์ ๊ตญ-์๋ จ-๋ฌ์์ ์๋์ ์ญ์ฌ๋ฅผ ํตํด ์ ์ ์๋ฏ์ด, ์๋ จ ์๋์ ๊ฐ์ ์ฐ๋ฐฉ์ ์ด๋ฃจ์๋ CIS ์ค์์์์ ์ง์ญ์ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก๊ณผ ํ๊ตญํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ฌ์์์์ ๋ถ๋ฆฌํ ์ ์๋ ๋ถ๋ถ์ด๋ผ๊ณ ํ ์ ์๋ค. ๋ฌ์์ ์ํ ๋ด ๋ํ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ดํผ๋, CIS ์ค์์์์์ง์ญ์ ํ๊ตญํ๊ณผ๊ฐ ์ค๋ฆฝ๋ ๋ํ์ ๋ํด ๊ฐ๋ตํ ์ธ๊ธํ๊ณ ์ ํ๋ค.
ํ๋ฅ์ ๋์์ ์ต๊ทผ ์ธ๊ณ์ ํ๊ตญ์ด ํ์ต์์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๊ตญ์ด์ ๊ตญ์ ์ ์์์ด ๋์์ง๋ฉด์ ํ๊ตญํ ๋ฐ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์ ๋ฐ์ ์ ๋ํ ๋
ผ์์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ๋ฐํ ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ถ์ธ์์ 2021๋
ํ๊ตญ์ด๊ฐ ๊ณต์ ๋ฌ์์ ๊ต์ก๋ถ๋ก๋ถํฐ ์ 2์ธ๊ตญ์ด ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก ๋ฌ์์ ์ดยท์คยท๊ณ ๋ฑํ๊ต ๊ณผ์ ์์ ์ฑํ๋จ์ผ๋ก์จ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ฌ ์์ฑ์ ํ์ฌ ๋ฌ์์ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์์ ๋นผ๋์ ์ ์๋ ์ฃผ์ ๊ณผ์ ๋ก ๋ ์ค๋ฅด๊ณ ์๋ค. ๋ํ ๊ทธ ์ด์ ๋ถํฐ ํ๊ตญํ๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์ ๊ณ ๋ฏผ์ ๊ณต์ ํ๊ณ ์, ์ ๋ฌ์์ ์ง์ญ ํ๊ตญ์ด๊ต์ ํํ๋ 2007๋
์ ์ฐฝ๋ฆฝ๋์ด์ก๋ค. ๋ฌ์์๋ํ ํ๊ตญ์ด๊ต์ํํ(ะะะะฏะ ะฃ )๋ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก ๋ฐฉ๋ฒ ๋ถ์ผ์์ ๋ํ ๊ฐ ๊ฒฝํ์ ๊ตํํ๊ณ ๋ฌ์์ ๋ด ํ๊ตญ์ด ํ๋ณด ๋ฐ ๋์คํ์ ๊ด๋ จ๋ ํ๋์ ์ง์ค์ํค๋ ๊ฒ์ ๋ชฉํ๋ก ํ์ ์ธ๋ฏธ๋ ํ๋์ 2๋
๋ง๋ค ํด ์ค๊ณ ์๋ค. ๋ํ ํ์ ์ธ๋ฏธ๋๋ฅผ ํตํด ํ๊ตญ์ด ๊ต์๋ค์ ์์ ์ ์๋ก์ด ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ๋ฐํํ๊ณ ๊ฒฝํ์ ๊ณต์ ํ๋ ๋์์ ๋ฌ์์ ํ๊ตญํ ๋ฐ์ ์ ๋ง์ ๋ํด ๋
ผ์๋ฅผ ํด ์ค๊ณ ์๋ค. 1991๋
์๋ จ์ฐ๋ฐฉ์์ ๋
๋ฆฝํ ๋
๋ฆฝ์ฐํฉ๊ตญ๊ฐ๋ค ์ค 2014๋
๋ถํฐ CIS ์ค์์์์ ์ฐ์ฆ๋ฒ ํค์คํ, ์นด์ํ์คํ, ํค๋ฅด๊ธฐ์ค์คํ, ํ์งํค์คํ์ ์์ฌ ๋ํ์ด ์ฐํฉํ์ฌ ์ค์์์์ ํ๊ตญํ ๊ต์ํ์ํ ๊ฐ ์ฐฝ๋ฆฝ๋์ด, ๋งค๋
์ค์ ์์์ ๋ํ์ ํ๊ตญํ ๊ต์ก ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ์ ์ง์ ํฅ์์ ์ํด ์ํธ์ ๋ณด ๊ต๋ฅ๋ฅผ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ์ ์ธ๋ฏธ๋๋ฅผ ์งํํ๊ณ ์๋ค. ๋ฌ์์์์๋ ํ๊ตญํ๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์ด ์๊ต์ดํ 1990๋
๋๋ถํฐ, CIS ๋
๋ฆฝ๊ตญ๊ฐ ์ฐํฉ ์ค์ ์์์ ๊ตญ๊ฐ๋ค์ 1991๋
๋ถํฐ ์ ์ง์ ์ผ๋ก ๋ฐ๋ฌํด ๊ฐ๊ณ ์์ง๋ง, ํต์์ ๊ด์ ์์ ๋ฌ์์๊ถ ํ๊ตญํ๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก ์ ๋ฐ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ถ์กฑํ ์ค์ ์ด๋ค.
๋ํ ์ฝ๋ก๋ ์ดํ ์๋ฐฉ๊ณผ ๋ฏธ๊ตญ์ด ๋ฌ์์์ ๊ฐํ๋ ์ ์ฌ๋ก ์ธํด, ์งํ์ ์ผ๋ก ์ ๋ฝ๊ณผ ๋์์ ํน์ง์ ๋ชจ๋ ์ง๋ ๋ฌ์์๋ ์ ๋ต์ ์ผ๋ก ๋๋ฐฉ ๊ตญ๊ฐ ๋ฐ ์๋๊ถ ๋๋ผ์์ ํ๋ ฅ๊ณผ ๋ฐ์ ๊ด๊ณ ์ ํ์ ๋์์ธ์ด์ ์๋์ด์ ๋ํ ์์๊ฐ ๊ธ์ฆํ๊ณ ์๋ ์ถ์ธ์ด๋ค. ์ธ๊ตญ์ด ๊ต์กํ์ ๋ํ ๋ํ์์ ๋์์ธ์ด ๋ฐ ์ธ์ดํ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ธ์ด ๊ต์ก์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ๋ฌ์์ ์์ฌ ๋ํ์์๋ ํ๊ตญ์ด์ ํ๊ตญํ์ ๊ฐ๋ฅด์น๋ ๋ํ์ ์, ํ์ ๋ฐ ๊ต์ฌ ์์ ์์ ์ฆ๊ฐ๋ ํ์๊ฐ ์กฐ์ฌํ ๋ฐ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด 1999๋
์ ๋นํด 2024๋
ํ์ฌ ๋ํ ์๋ 4๋ฐฐ์ด์, ํ์์๋ 10๋ฐฐ ์ด์, ๊ต์ ๋ฐ ๊ต์ฌ ์ ๋ํ 10๋ฐฐ ์ด์์ด ๋์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ 1860๋ถํฐ ํยท๋ฌ ์ธ๊ต ์๋ฆฝ์ด์ ๊น์ง๋ ๋ฌธํ ์๋ฃ๋ฅผ ์์ง์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ถ์ํ๊ณ , 1990๋
๋ฐ๋ฌ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณ ๋ฌ์์ ์์ฌ ๋ํ์์ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก๊ณผ์ ์ด ์ ์ค, ํ์์, ๊ต์์๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋๋ก ํ๋ค. ๋ํ 2024๋
ํ๊ตญํ๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์ ๋ํ ๋ํฅ์ ์ ๋ฌ์์ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ํํ(ะะะะฏะ ะฃ, ะะฑัะตะดะธะฝะตะฝะธะต ะฟัะตะฟะพะดะฐะฒะฐัะตะปะตะน ะบะพัะตะนัะบะพะณะพ ัะทัะบะฐ ัะพััะธะนัะบะธั
ัะฝะธะฒะตััะธัะตัะพะฒ)ํ์์ธ ๊ฐ ์ง์ญ ๋ฌ์์ ๋ํ ๊ต์๋ค์ ๊ฐ ๋ํ์์ ์งํ๋๋ ํ๊ณผ ๋ชจ์ง, ํ๊ตญํ ๋ฐ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก ์ ํ์ ๋ํ ์ค๋ฌธ์ ์๋ต์ ๋ถ์ํ์ฌ ์ค์ฆ์ ์๋ฃ๋ฅผ ์ฐ๊ตฌ ๋ถ์ ๋ด์ฉ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ผ๋๋ค.
This presentation introduces a collaborative project between educators in the United States and scholars in Korea to develop a comprehensive, culture-centered Korean language curriculum. As one of the least taught languages, Korean is one of the fastest growing foreign languages in the
U.S. educational system, yet it remains one of the most difficult world languages for American students to learn. Despite this significant growth, Korean enrollments still represent only about 6% of all world language enrollments in higher education and less than 1% in K-12 schools. Not only attracting students, but also retaining them at higher levels is a chronic problem, especially at the university level. This is due in large part to the heavy reliance on context, which requires a deep understanding of the surrounding circumstances for accurate comprehension of linguistic communication in Korean. While this contextuality enriches the language, it also poses a serious challenge to learners who need to understand the complex cultural meanings and expressions inherent in the structure, usage, and manner of speaking of the Korean language.
Despite a growing consensus on the importance of integrating culture into language instruction to enhance intercultural and multicultural communication, these components are more often treated as supplemental to core language instruction or as occasional "treats" to entertain students. This problem is exacerbated by the fact that many educators are not fully prepared to deal with complex cultural issues in the classroom. My project proposes a paradigm shift in language education by inviting a culture-centered approach to teaching Korean, targeting the K- 12(+4) curriculum. It aims to develop a comprehensive culture-centered language curriculum. As the lead scholar of this emerging project, working with a group of K-12(+4) educators in the U.S. in collaboration with many scholars in Korea, I will present the project agenda, the issues unique to American school-age learners that require a culture-centered language pedagogy.
์ด ๋ฐํ์์ ์ฐ๋ฆฌ๋ ์ธ๊ตญ์ด๋ก์ ํ๊ตญ์ด ๊ด๊ณ๊ดํ์ ์ ์ด๋ป๊ฒ ๊ฐ๋ฅด์น๋ ๊ฒ์ด ํจ๊ณผ์ ์ผ๊น ํ๋ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ์์ฉ์ธ์ดํ์ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ค๊ณผ ๊ด๋ จ ์ง์ด์ ๋ ผ์ํ ๊ฒ์ด๋ค. ํ๊ตญ์ด์ โ๊ด๊ณ์ โ ์ด ์กด์ฌํ๋๊ฐ ๋ผ๋ ์ง๋ฌธ์์ ์์ํด์ ์กด์ฌํ๋ค๋ฉด ํ๊ตญ์ด ๊ด๊ณ์ ์ โ๋ช ์ฌ๊ตฌ์๊ณ ๊ฐ์คโ (NPAH)์ ์ค์ํ๋์ง๋ฅผ ์์ฉ์ธ์ดํ์ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ค์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ ผ์ํ๋ค. ์ ํ ์ฐ๊ตฌ ์คํ๋ค์ ๋ช ์ฌ๊ตฌ ์๊ณ ๊ฐ์ค์ ์ง์งํ๋ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์๊ณ ๊ทธ ๋ฐ๋์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ค๋ ์กด์ฌํ๋ค. ์ธ์ด์ ํ๋ก ์ ์ผ๋ก ๋ค์ํ ํํ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ ๊ด๊ณ์ ์ ํน์ฑ๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๊ด๊ณ๊ดํ์ ์ ๊ธฐ๋ฅ-์ ํ์ ํน์ฑ์ ๋ฌด์์ธ์ง ๋น๊ต ๊ด์ฐฐํ ์ดํ์ ์ธ๊ตญ์ด๋ก์์ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก์์ ๊ด๊ณ ๊ดํ์ ์ ์ด๋ป๊ฒ ๊ฐ๋ฅด์น๋ ๊ฒ์ด ํจ๊ณผ์ ์ธ์ง ๊ณ ์ฐฐํ๊ณ ์ ํ๋ ๊ฒ์ด ์ด ๋ฐํ์ ๋ชฉ์ ์ด๋ค. ๋ฌธ์ฅ ๊ฒฐํฉ ์ฐ์ต์ด๋ ํํ-ํต์ฌ ๊ตฌ์กฐ ์ค์ฌ ๊ต์ก์ ๋ฌธ์ ์ ์ ์ง์ ํ๊ณ ๋ฌธ๋งฅ๊ณผ ํ์ฉ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ค์์ฑ์ ๊ฐ์กฐํ๋ ํํธ, ์์ฌ์ํต ์ํฉ์์ ๊ด๊ณ๊ดํ์ ์ ์ดํด์ ์ค์ ์ ๋๊ณ ์ฐ์ตํ๋์ ํตํ ํ์ต์ ํ์์ฑ์ ์ฃผ์ฅํ๊ฒ ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
ํํ ์กฐ์ ์ ์ ๊ต์ ํต์น์ด๋
์ ๊ธฐ๋ฐํ ์๋ฐ๊ด๋ฃ์ ์ฌํ๋ก ์ ์ํ๋ค. ์๋ฐ๊ด๋ฃ์ ๋ ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋ฌธ์์ผ๋ก ๊ด์ง์ ์ง์ถํ ๋ฌธยท๋ฌด๊ด๋ฃ๊ฐ, ์ง๋ฐฐ ์๋ฆฌํธ๋ก์ ๊ตญ์์ ๋ณด์ขํด ๊ตญ์ ์ ์ด์ํ๋ ์ ์น์์คํ
์ ์ผ์ปซ๋๋ค. ์๋ฐ๊ด๋ฃ์ ๊ฐ ์๋ํ๋ ๊ธฐ์ ์๋ ์ธ๋๊ฐ์ ๋ช
๋ง ๋์ ๋ฌธ๋ฌด๊ด๋ฃ๋ค ์ธ์ ์ด๋ฆ ์๋ ๊ฒฝ์์ ๊ณผ ํ๊ธ ์์ญ๋ค์ด ์กด์ฌํ๊ณ ์์๋ค. ์ด๋ค์ ์กฐ์ ์๋ ๋ด๋ด 120~140์ฌ๊ฐ์ ์ค์๊ด์์ ๋ฐฐ์๋์ด ์์ค๋ถ์๊ณผ ๊ตญ๊ฐํ์ ์ ์ฑ
์์ง๋ ์๋ค์ด๋ค. ํ์ ์ ์ต๋ง๋จ์์ ์๊ธ์์ ๋ช
์ ๋ฐ๋ค์ด ๋ฌธ์ ์๋ฐ๊ณผ ํ๊ณ๊ด๋ฆฌ, ์ฐฝ๊ณ ยท์์ฌ๊ด๋ฆฌ ๋ฐ ์์ฐฐ ๋ฑ์ ์ผ์์
๋ฌด๋ฅผ ์ํํ๋ ์ด๋ค์ด ์์๋ค๋ฉด, ์กฐ์ ์์กฐ๊ฐ ์๋ฐ๊ด๋ฃ์ ๋ฅผ ์์ ์ ์ผ๋ก ์ ์งํ๊ธฐ๋ ์ฝ์ง ์์์ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ค์์ ๋ถ๋ ์ค์๊ฐ์ฌ์ ๋
น์ฌ์ ์๋ฆฌ, ํ๊ธ์์ญ์ ๋ฒ์ ์ธ์์ ์ ํด๋๊ณ , ๊ถ์์ด ์๊ธฐ๋ฉด ์ถฉ์ํ๋ ์์คํ
์ ๋ง๋ค์ด ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์ด๋ฌํ ํ๊ธ ๊ด์ธ์๋ ์ํ์ง ์์ ์ฑ ์กฐ์ ์๋ ๊ด๋ฃํ์ ์ ๋ท๋ฐ์นจํด์จ ์ด๋ค์ด ์์๋ค. ๋ํ์ ์ธ ์ด๋ค์ด โ์ฃผ์ธ(ไธปไบบ)โ์ธต์ด๋ค.
์ฃผ์ธ์ ํ๊ธํํ์์ ์ง์ โ์กฐ์ ๋ง ํฐ์ฌ์ โ(1957)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, โ ํ ์ง์์ ์ฃผ์ฅ์ด ๋๋ ์ฌ๋, โก ๋ฌผ๊ฑด์ ์์, โข ์๋์ ๋ํ๋ ์ฃผ์ฅ๋๋ ์ฌ๋, โฃ ์๋์ ์น๋ฅด๋ ์ง, ๊ณง ์ฌ๊ด ํ์์ ๋ป์ผ๋ก ์ ์๋๋ค. ํนํ ์ฃผ์ธ์ด โฃ์ ์๋ฏธ๋ฅผ ๊ฐ๋ ๊ฒ์ ์กฐ์ ์๋ ์์ธ๊ณผ ์ง๋ฐฉ์ ๋ฐฉ๋ฌธํ ๋ ํ๋ ค์๋ค์ด ์๋ฐ๊ณผ ์์ฌ๋ฅผ ๋ด๋นํ๋ ์ฌ๊ฐ์ฃผ์ธ์์ ๊ทธ ๋ป์ด ํ์๋ ๊ฒ์ด ์๋๊น ํ๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ โ์ฃผ์ธโ์ ์ด์ฒ๋ผ ์ฐ๋ฆฌ์๊ฒ ์ต์ํ ์ฉ๋ก ์ธ์๋ ๊ณ ๋ ค์ ์กฐ์ ์๋์ ๊ฑธ์ณ, ๊ด๋ฃ ์ ๋ถ์ด ์๋ ์ฑ๋ก, ๊ตญ๊ฐ์ ํน์ ์ญ์ ์ ๋ดํ๋ฉด์ ๋๊ฐ๋ฅผ ๋ฐ๋ ์ด๋ค์๊ฒ ๋ถ์ฌ์ง ์ด๋ฆ์ด๊ธฐ๋ ํ๋ค.
์์ปจ๋, ์กฐ์ ํ๊ธฐ ๊ตญ๊ฐ์ ๋ถ์ธ์ด์ก๊ณผ ๊ณต๋ฌผ์ ํต์์ ํ์ธ๋๋ โ์ฌ์ฃผ์ธ(็งไธปไบบ)โ, โ๊ฐ์ฃผ์ธ(ๆฑไธปไบบ)โ, โ์ ์ฃผ์ธ(่นไธปไบบ)โ, โ์ฐฝ์ฃผ์ธ(ๅไธปไบบ)โ, โ๊ฐ์ฌ์ฃผ์ธ(ๅๅธไธปไบบ)โ, โ๊ณต๋ฌผ์ฃผ์ธ(่ฒข็ฉไธปไบบ)โ, โ์ฌ๊ฐ์ฃผ์ธ(ๆ
ๅฎขไธปไบบ)โ, โ๊ฒฝ๊ฐ์ฃผ์ธ(ไบฌๆฑไธปไบบ)โ ๊ณผ ๊ฐ์ ์ด๋ค์ด ์ด์ ํด๋นํ๋ค. ์ด๋ค์ ์กฐ์ ์๋ ์ง๋ฐฉ์์ ์ฌ๋ผ์ค๋ ์ ์ธ, ๊ณต๋ฌผ ๋ฑ์ ์์์ ๋์ฑ ํ๊ฐ๋ณ์์ ์์กยท๋ณด๊ดยท์ ํต์ํค๋ ์ผ์ ๋งก์๋ ์๋ค์ด๋ค. ํนํ ์ฌ์ฃผ์ธ, ๊ฐ์ฃผ์ธ์ ์กฐ์ ์ ๊ธฐ ์ด๋ ์ธ๋ฐฉ ๊ณต๋ฆฌ(่ฒขๅ: ๊ณต๋ฌผ์ ์ค์๊ฐ์ฌ์ ๋ฉ๋ถํ๋ ์ง๋ฐฉ ํฅ๋ฆฌ) ๋ฑ์๊ฒ ์์์ ์ ๊ณตํ๊ณ ์ธ๊ณต๋ฌผ์ ๋ณด๊ด, ๋ฐฉ๋ฉํ๋ ์๋ค๋ก์, ๋๋๋ฒ์ ์ํ์ผ๋ก ๊ณต๋ฌผ์ฃผ์ธ๋ค์๊ฒ ์์ค, ๊ฐ์ฌ์ ๊ณต๋ฌผ์กฐ๋ฌ ๊ถํ์ด ๋ถ์ฌ๋๊ณ , ์ฌ์ฃผ์ธ๋ค์ ๋ฐฉ๋ฉ์ ๊ทผ์ ํ๋ ์กฐ์น๊ฐ ํํด์ง๋ฉด์ ์ด๋ค์ ์ญํ ์ด ์ถ์๋์๋ค. ์กฐ์ ์ ๊ธฐ ๋ฐฉ๋ฉ์ ๊ด์ฌํ ๊ณ์ธต์ผ๋ก๋ ์์ ์ธ๊ธํ ๊ฐ์ฌ์ฃผ์ธ๋ค๋ ํฌํจ๋์๋๋ฐ, ๋๋๋ฒ ์ํ ์ดํ ์ ๋ถ์ ๊ณต๋ฌผ์กฐ๋ฌ์
์ ์ฐธ์ฌํ๋ ๊ณต๋ฌผ์ฃผ์ธ์ธต์ ์ฌ์ค์ ๊ฐ์ฌ์ฃผ์ธ์ ๋ฐฉ๋ฉ์ ํฉ๋ฒํํ ๊ฒฐ๊ณผ ํ์ฑ๋ ๊ณ์ธต์ด๋ผ ํ ์ ์๋ค.
๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ๊ฐ์ ์ฃผ์ธ์ด๊ธฐ๋ ํ์ง๋ง, ์ฌ์ฃผ์ธ ๊ณ์ด๊ณผ๋ ํ์ฑ๋ฐฐ๊ฒฝ๋ถํฐ ์ฑ๊ฒฉ์ ๋ฌ๋ฆฌํ๋ค. ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ๊ณ ๋ ค์๋ ์ด๋ ์ง๋ฐฉ์์ ์๊ฒฝํด ์์ธ๊ณผ ์ง๋ฐฉ์ ์ฐ๋ฝ์ฌ๋ฌด์ ๋ถ์ธ ํ์ ์ ๋งก์๋ณด๋ ํฅ๋ฆฌ์ ์ผ์ข
์ผ๋ก, โ๊ฒฝ์ ๋ฆฌ(ไบฌ้ธๅ)โ, โ์ ๋ฆฌ(้ธๅ)โ๋ก ๋ถ๋ ธ๋ค. ์ฌ์ฃผ์ธ๊ณผ ๊ฒฝ์ฃผ์ธ ๋ชจ๋ ๋ถ์ธ, ๊ณต๋ฌผ์ ์ฑ
์์ง๊ณ ๋ฉ๋ถํ๊ฒ ํ๋ ์๋ฌด๋ฅผ ๋ ์์ผ๋, ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ๊ณต์์ ์ผ๋ก ์ง๋ฐฉ์์ ํ๊ฒฌ๋ ํฅ๋ฆฌ๋ก์ ์ค์๊ด์์ ์ง๋ฐฉ๋ฏผ์๊ฒ ๋ฌผ์์ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํด์ฃผ๋ ๋งค๊ฐ ์ญํ ์ ํ๋ ์๋ค์ด๋ค. ๊ทธ๋ ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ง๋ฐฉ์์๋ ์ ์ธ์กฐ๊ณต๋ฌผ ํน์ ํ ์ง์ ์ถ๊ฐ์ง์๋ถ์ผ๋ก ์ด๋ค์ ์์ธ ํ๊ฒฌ ๊ฒฝ๋น๋ฅผ ๋ง๋ จํ๋ค. ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ๋ค ๊ฐ์ด๋ฐ์๋ ์กฐ์ ์๋ ๋ถ์ธ ์๋ฉ๊ณผ ๋ฌผ๋ฅ์ ํต ๊ตฌ์กฐ์์ ์ฐจ์งํ๋ ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ์ญํ ๊ณผ ์์์ ๊ณ ๋ คํด ์ด๋ค์ ์กฐ์ ์๋ ์ฃผ์ ์์
์ธ๋ ฅ์ผ๋ก ์ ์ํ๋ ๊ฒฌํด๋ค์ด ์์ง๋ง, ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ๊ธฐ์์ ์ข์๊ฐ๋ค ๋ณด๋ฉด ์ด๋ค์ ์ ์ด์ ์ค์๊ถ๋ ฅ์ด ์ง๋ฐฉ๊ถ๋ ฅ์ ํต์ ํ๊ธฐ ์ํด ๋ง๋ ๊ธฐ์ธ๋ค๊ณผ ์ ์ฌํ ์กด์ฌ๋ค์ด์์์ ํ์ธํ๊ฒ ๋๋ค.
์์ปจ๋, ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ๊ณ ๋ ค์๋๋ถํฐ ์์ธ์ ์ฌ๋ผ์ ๊ฐ์ข
์ญ์ ์ง๋ ์๋ค๋ก, ๊ธฐ์ธ๊ณผ ๋๋ถ์ด ๊ณ ๋ ค์๋ ์ง๋ฐฉํต์น ์๋จ์ ํ๋๋ก ๋ง๋ค์ด์ง ํฅ์ง์ ์ผ์ข
์ผ๋ก ํ์
๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ๊ธฐ์ธ๊ณผ ๋ฌ๋ฆฌ ๊ฐ์ฌ์ ์ง์ ์์๋์ด ์ฌํํ์ง ์๊ณ , ์ง๋ฐฉ๊ณผ์ ์ฐ๊ฒฐ๊ณ ๋ฆฌ๋ฅผ ์ ์งํ๋ฉด์ ๋
์์ ์ธ ์
๋ฌด๋ฅผ ์ด์ด๊ฐ์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๋๋ถ์ ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ด๋ผ๋ ์ ์ฒด์ฑ์ ์กฐ์ ๋ง๊ธฐ๊น์ง ์ ์งํ ์ ์์๋ค.
๋ณธ๊ณ ์์๋ ์ด์ฒ๋ผ ๊ณ ๋ ค~์กฐ์ ๋ง๊ธฐ๊น์ง ์์กฐ๊ตญ๊ฐ์ ๊ด๋ฃ ํ์ ์ ์ง์ํ๋ฉฐ, ๋ฐ์ผ๋ก ์ค์๊ด๋ฃยท์ง๋ฐฉ์๋ น๊ณผ ๋คํธ์ํฌ๋ฅผ ํ์ฑํ๊ณ , ์์ผ๋ก ๊ฒฝ์ ์ ์ด๊ถ์ ํ๋ํด๊ฐ๋ ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ์ค์ฒด์ ๋ํด ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ์กฐ์ ์๋ ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ์ญํ ๊ณผ ๊ฒฝ์ฃผ์ธ์ ๊ฒฝ์ ์ ๊ธฐ๋ฐ์ด๋ผ ํ ์ ์๋ ์ญ๊ฐ(ๅฝนๅน)์ ๊ณ ๋ฆฌ๋ ๋ฌธ์ ์ ๋ํด์๋ ์ฒ์ฐฉํด ๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ ์กฐ์ ์๋ ์์ค ํผ๋ก์ ์ค ๋๋ขฐ(ๅ็ข) ์ ์ฐจ์์ ์์๊ณผ ์ ์ ๋จน๊ณ ๋ง์๋ ๋ฐ ์ฌ์ฉ๋๋ ๊ธฐ๋ฌผ์ ์ข
๋ฅ์ ์๋ฏธ์ ๋ํด ์ดํด๋ณธ๋ค.
์ถ์์ ์ธ ๊ด๋
์ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ๋๋ฌ๋ด๊ธฐ ์ํ ์๋จ์ผ๋ก ์๋ก์์๋ ๋ง์ ๋งค๊ฐ๋ฌผ์ด ๋ฑ์ฅํ๋ค. ์๋ก์ ์ฐ์ด๋ ๋ฌผํ์ ์์ ์์ง์ฑ์ ํ์ํํ๋ ๋งค๊ฐ๋ฌผ ์ค ํ๋๋ก, ๋งค ์์๋ง๋ค ๊ทธ ๊ถ์์ ๋ฑ๊ธ์ ๋ง๋ ์๋ฌผ์ด ์ฌ์ฉ๋์ด ์๋ก์ ์๋ฏธ์ ํ์์ ๋์ฑ ๋ถ๋ช
ํ๊ฒ ๋๋ฌ๋ธ๋ค.
์กฐ์ ์๋ ์์ค ํผ๋ก์์๋ ์ฌ๋ฌ ๋ฌผํ์ด ์ฌ์ฉ๋์๋ค. ๊ตญ์์ ํผ๋ก๋ ๋ฉ์ฑ(็ด้)ยท๋ฉ์ง(็ดๅพต)ยท๊ณ ๊ธฐ(ๅๆ)ยท์ฑ
๋ด(ๅๅฐ)ยท์น์(่ฆช่ฟ)ยท๋๋ขฐ(ๅ็ข)์ ์ ์ฐจ๋ก ์งํ๋๋ค. ์ด ์ค์์ ๋๋ขฐ๋ ํ์ฌ์ ๊ฒฐํผ์์ ํด๋นํ๋ ํผ๋ก์ ์ค์ฌ ์ ์ฐจ์ด๋ค. ์ ๋๊ณผ ์ ๋ถ๊ฐ ์๋ก ๋ง๋ ์ ํ๊ณ ์ ๊ณผ ์์์ ๋จน๋ ์ ์ฐจ๊ฐ ํต์ฌ์ด ๋๋๋ฐ, ์ด ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์ด๋ ์ฌ์ฉ๋๋ ์๊ธฐ์ ๋ํด ์ง์คํ๋ค.
๊ธฐ๋ฌผ์ ์ข
๋ฅ๋ฅผ ํฌ๊ฒ ์์์ ๋จน๋ ๋ฐ ์ฌ์ฉ๋๋ โ์์ ๊ธฐ๋ฌผโ๊ณผ ์ ์ ๋ง์ค ๋ ์ฌ์ฉ๋๋ โ์ค์(ๅฐ็ต) ๊ธฐ๋ฌผโ๋ก ๊ตฌ๋ถํ๊ณ , ํด๋นํ๋ ๊ธฐ๋ฌผ์ ๋ํด ์๊ถค์ ๊ทธ๋ฆผ๊ณผ ์ค์ ์ ๋ฌผ์ ํตํด ๋ถ์ํ๋ค. ์์ ๊ธฐ๋ฌผ๋ก๋ ์์์ ๋๋ ์ํ(ๅบๅ), ์์์ด ๋ด๊ธฐ๋ ๊ทธ๋ฆ, ์์์ ๋์ด ๊ณ ์ฌ ์๋๋ฐ ํ์ํ โ์ฐ๋ฆฌโ, ์์์ ๋
์ ํ๋ณํ๊ธฐ ์ํ โ์๊ณ ์ฒจ(้ๅญคๅฐ)โ ๋ฑ์ด ์๋ค. ์ค์ ๊ธฐ๋ฌผ๋ก๋ ์ ๋๊ณผ ์ ๋ถ๊ฐ ์ ์ ์ธ ๋ฒ ๋ง์ค ๋ ์ฌ์ฉ๋๋ ์ ๋ณ๊ณผ ์ ์, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ์ ๋๋ ํ์์ธ โ์ฃผ์ (้
ไบญ)โ ์ด ์๋ค.
ํนํ ์ ๋ณ๊ณผ ์ ์์ ๋๋ขฐ ์์์ ์ค์ฌ ๊ธฐ๋ฌผ๋ก, ๊ธ๊ณผ ์์ผ๋ก ํ๋ คํ๊ฒ ์ ์๋์ด ์ ๋, ์ ๋ถ์ ํ๋๋จ์ ๊ฒฝ์ถํ๋ค. ์ ์ ํ ์ ๋ง์ค ๋๋ง๋ค ์ ๋ณ๊ณผ ์ ์์ด ๋ฌ๋ผ์ง๋ฉฐ, ์ ๋๊ณผ ์ ๋ถ์๊ฒ๋ ๊ฐ๊ฐ ๋ค๋ฅธ ํํ์ ์ ๋ณ๊ณผ ์ ์์ด ์ฌ์ฉ๋๋ค. ๋ง์ง๋ง ์ธ ๋ฒ์งธ ์ ์์ ํ์ฃผ๋ฐ์์ธ โ๊ทผ๋ฐฐ(ๅทน็)โ๋ฅผ ์ฐ๋๋ฐ, ์๋ ํ๋์๋ ํ์ฃผ๋ฐ์ ๋๋ก ์๋ผ ๋ง๋ ์ ์์ผ๋ก์ ์ ๋ ์ ๋ถ์ ํํฉ์ ์์งํ๋ค.
๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์ด๋ฌํ ๊ทธ๋ฆ์ ์ข
๋ฅ์ ํํ, ๋จ๋
๋ฐ ์ ๋ถ๋ณ ์ฐจ์ด, ์ค์ ์ ๋ฌผ๊ณผ์ ๋น๊ต ๋ฑ์ ์์ธํ ์ดํด๋ณธ๋ค. ๋ํ ํผ๋ก ๊ธฐ๋ฌผ์ ์ฐํฅ์ด๋ ์ผ๋ถ ์ ์ฌ์๋ ๊ณตํต์ ์ด ์๊ณ , ๋ค๋ฅธ ๋๋ผ์ ์์ค ํผ๋ก์ ๊ธฐ๋ฌผ๊ณผ๋ ํตํ๋ ์ ์ด ์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ฌธํ์ ์ ํ์ ์ํต ์ธก๋ฉด์์ ๋น๊ต ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์กฐ์ ์์ค์ ํผ๋ก ๋ฌธํ๋ฅผ ๋ณด๋ค ํ๋ถํ๊ฒ ์ดํดํ๋๋ก ํ ๊ฒ์ด๋ค.
Paper was a regulated material object in Goryeo (918-1392) bearing tremendous power. It was made into books, used to create calligraphy, and served as a tribute gift. These forms of paper have drawn immense attention in the realm of cultural history. Yet, its most impactful usage was as the material substrate of bureaucratic governance and diplomatic intercourse. Paperโs use therein was amplified after Goryeo entered a marriage alliance with the Mongols in 1274, increasing the cultural, economic, and political intercourse between the two. Consequently, the maintenance of the political relationship required a steady stream of not just people but paper in the form of edicts, memorials, congratulatory letters etc. However, in 1304 the reliability of that flow of paper was challenged by a plot using a forged memorial. That year twelve sheets of official paper bearing the royal imprimatur lay at the center of a conspiracy to keep the dethroned king, Chungseon in Dadu away from Goryeo and delegitimize him despite his father, King Chungnyeolโs attempts to secure his return. The conspirators apparently deceived the king and sought to use a mission to the imperial court requesting permission for the king to attend court in order to submit a forged memorial defaming Chungseon and keeping him exiled in Dadu. However, the plot foundered on the emperorโs denial of the attendance request. Possession of the documents then became incriminating and an attempt to smuggle the paper back into Goryeo was discovered. The abuse of the memorial was so serious a Mongol War Ministry official was sent to investigate and mete out justice. Ultimately, drafts surfaced implicating two officials who were arrested and sent to the imperial court. This study adopts a material cultural approach that emphasizes the power of moving material objects to generate political relationships to understand paperโs importance in the 1304 plot. By crossing material cultural and textual analysis methodologies, it demonstrates that paper as a material object was constitutive of the political relationship between the Mongols and Goryeo, vital yet vulnerable to abuse. Accordingly, the study shows the production and control of official paper by the chancellery was critical to the effective functioning of the Mongol-Goryeo relationship in specific and the Mongol imperial system at large. That generation and projection of political power through paper was a common feature of Mongol Eurasia and brings Goryeo into the global history of material objects in the practice of empire.
Today the "apple-pear" is enlisted as a local specialty and geographic indication product of China Jilin Yanbian Korean Autonomous Region. This species of apple-shaped pear was believed to be brought by peasants from Northern Hamgyong Do in Korea by late 1800s. With natural history approaches this species hardly prove any close relationship with Northeast Asia's local Pyrus spp. but indicates a closer link with American cultivated garden fruits. Across the Yellow Sea, or the West Sea in a Korean context, American Presbyterian missions helped people in Chefoo, Shandong to cultivate fruits including pears, apples grapes and cherries, while the missionaries such as John Levingston Nevius has shown an intensive record of evangelistic and Christian community supportive services in both China and Korea. Thru an investigation with the help of historical geographic information system (HGIS), reconstructions of mission activities and species exchanges will be established then make explanations about the links between diaconia and agriculture, thus bring a link between mission and climate that brought together with the focal point of Korea, where now is recognized as an important birthplace of international Christianity workers.
1990๋
๋ ๋์ ์ข
์ ์ดํ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ถํ๋ฑ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ ์๊ทนํ๋ ๋
ธ๋๊ณผ ์๋ณธ์ ๊ฑฐ์์ ์ฐจ์์ ์๊ทนํ๋ฅผ ์๋์ ์๊ทนํ๋ฅผ ๊ธฐ๋ณธ์ผ๋ก ์ดํดํ๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๋ณธ ๋ฐํ์์๋ 1990๋
๋ ์ดํ์ ํ๊ตญ์ ํฌํจํด์, ์ด๋ฅธ๋ฐ โ์์์์ ์ฉโ ์ด๋ผ๊ณ ํ๊ฐ๋๋ ์ ํฅ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ(NICS)์ด 2000๋
๋ ์ดํ ์๋, ์์ฐ์ด๋ ๊ธฐ์ค์์ ์ด๋ค ์๊ทนํ ์์์ ๋๋ฌ๋ด๊ณ ์๋์ง ๊ทธ ํน์ง์ ์๋ก ์ ์ผ๋ก ๊ฒํ ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ค ์์์ ๊ตญ๊ฐ๊ตฐ์ด ์ด์ ์๊ธฐ ๋ฐ์ ๊ตญ๊ฐ ์๊ธฐ๋ณด๋ค ๋์ฑ ์๋ณธ์ฃผ์ ์ธ๊ณ์ฒด๊ณ์ ์ค์ฌ๋ถ๋ก ์ง์
ํ๋ ๋ฐ ์ฑ๊ณตํ ์ ์์ ์ฃผ์์ โ์๋ณธ์ฃผ์ ์ฌํโ์ ์ฑ๊ฒฉ์ ๋ช
ํํ ๋๋ฌ๋ด๊ณ ์๋ค๊ณ ๋ณธ๋ค๋ฉด, ๊ตฌ์กฐ์ /๊ฒฝ์ ์ ์ฐจ์์์ ์๊ทนํ๋ฅผ ๋ค๋ฃฌ๋ค๋ ๊ฒ์ ๋ฌด์๋ณด๋ค๋ ์ฌํ์ฒด๊ณ ์ ์ฒด์ ์์ค์์ ์๋ณธ์ ์ถ์ ๊ณผ ์๋ ๋ถ๋ฐฐ์ ์์์ ๊ฒํ ํ๋ ์์
์ผ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด๋ฅธ๋ฐ ์๊ทนํ๋ ์ฐ์ ์๋๊ณผ ์์ฐ์ ๋ถํ๋ฑ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ดํด๋ณผ ์ ์๋ค. ๋ํ์ ์ผ๋ก ์๋ ๋ถํ๋ฑ์ ์ง๋ ๊ณ์, 5๋ถ์ยท10๋ถ์ ๋ฐฐ์จ, ์๋ ์ง์ค๋, ์๋์ ๋น๊ณค์จ ๋ฑ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ดํด๋ณผ ์ ์๋ค. ๋ค์์ผ๋ก ์์ฐ์ ์๊ทนํ๋ ๋ถ๋์ฐ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ๋ ์๊ทนํ, ์ฃผ์ ๋ฑ ๊ธ์ต ์์ฐ ์์ ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ๋ ์๊ทนํ๋ฅผ ๊ฒํ ๋์์ผ๋ก ํ๋ค. ์ ํต์ ์ผ๋ก๋ ์๋์ ํตํด ๋ถ๋์ฐ์ ๊ตฌ์
ํด์ ์์ฐ์ ์ถ์ ํ๋ ๊ตฌ์กฐ์์ผ๋, 2000๋
๋ ์ด๋ ์ฃผ์ ๋ฑ ๊ธ์ต ์์ฐ์ ํตํ ์์ฐ ์ถ์ ์ด ํ๋๋๊ณ ์๋ค. ๋ณธ ๋ฐํ๋ ์ง๋ 30๋
๋์ ํ๊ตญ์ ํฌํจํ ํ์ด์, ํ์ฝฉ ๋ฑ ์ ํฅ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ๊ฐ์์ โ์ ์ฑ
โ๊ณผ โ์ด๋ฐ์ฌ๋ก๊ธฐโ๋ฅผ ํตํด ์ด๋ป๊ฒ ์๋๊ณผ ์์ฐ์ด๋ ์์ญ์์ ์๊ทนํ๊ฐ ํ๋๋์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ์๊ทนํ๋ฅผ ๋๋ฌ์ผ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๊ฐ์ ธ์๋์ง ์ถ์ด๋ฅผ ๊ฒํ ํ ๊ฒ์ด๋ค.
์ต๊ทผ ํ๋๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์ ์ ์น๋ฅผ ๋ฌ์ฌํ๋ ํต์ฌ ์ฉ์ด๋ โ๋ฐ์ง์ฑ์ฃผ์์ ์ ์น์๊ทนํโ์ด๋ค. ์ด๋ ๊ธฐ์ฑ ๊ฑฐ๋ ์ ๋น ๊ฐ์ ์ ๋์ฑ์ด ๊ฐํ๊ฒ ํ์ถ๋์ด ํํ๊ณผ ํฉ์์ ์ ์น๋ฅผ ์ฐพ์๋ณด๊ธฐ ์ด๋ ค์ด ํ์์ ํํ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ 2์ฐจ ์ธ๊ณ๋์ ์ดํ ๋ณธ๊ฒฉํ๋ ํ๋ ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์ ์ ์น์ ๋ํ ๊ธฐ์กด ๋
ผ์๋ ๋์ฒด๋ก ์ ์น๊ฐ ๋ค๋ฃจ๋ ์์ ๋ฑ์ ์์ด์ ๋๋ฆฝ๋ณด๋ค๋ ํฉ์๊ฐ ์ค์ฌ์ด๋ผ๋ ํ๊ฐ๊ฐ ๋ด๋ ค์ ธ ์๋ค. ๋ํ์ ์ธ ์๊ฐ ๋ณต์ง ๊ด๋ จ ์์ ์ด๋ค. ์ด๋ค ์ ๋น๋ ๊ตญ๋ฏผ์ ๋ณต์ง๋ฅผ ์ฆ์งํด์ผ ํ๋ค๋ ๊ฒ์ ๋ถ์ ํ์ง ์์ ๊ฐ์ด๋ฐ, ๊ทธ๊ฒ์ ์ ๋์ ๋ฐฉ์์ ๋๋ฌ์ธ๊ณ ๊ฐ๋ฑ์ ๋ฒ์ฌ์๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ฒฐ๊ตญ ์ ์น์ ๊ฐ๋ฑ์ ์ด๋
๊ณผ ์ ์ฑ
์ ์ฐจ์ด์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ ์น์ ์กฐ์ ์ ๊ฑธ์ณ ํํ๊ณผ ํฉ์๋ฅผ ๋์ด๋ด๋ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๊ท๊ฒฐ๋๋ค.
ํ์ง๋ง 1980๋
๋ ์คํ๋ฐ์ ๊ฑฐ์น๋ฉฐ ๋ฏธ๊ตญ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์๋ ์ ๋น์ธ ๊ณตํ๋น๊ณผ ๋ฏผ์ฃผ๋น ๊ฐ์ ๊ฐ๋ฑ์ด ๊ฒฉํ๋์ด์ง๋ ์์์ด ๋ํ๋ฌ๊ณ , ์ด๋ฅผ ๊ฐ๋ฆฌ์ผ ์ ์น์๊ทนํ๋ผ๋ ์ฉ์ด๊ฐ ๋ฑ์ฅํ๋ค. 1980๋
๋์ ํ์ค ์ฌํ์ฃผ์๊ถ ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ๋ชฐ๋ฝํด ์ด๋
๊ฐ๋ฑ ์ญ์ฌ์ ์ข
๋ง์ด๋ผ๋ ์ง๋จ์ด ๋ด๋ ค์ก์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ , ์ ์น์ ์๊ทนํ๋ ์ง์์ ์ผ๋ก ๊ฐํ๋์๋ค๋ ํ๊ฐ๊ฐ ๋ด๋ ค์ก๋ค. ์ ๋ฝ ๊ตญ๊ฐ๋ค์์๋ ๋ฐ์ง์ฑ์ฃผ์์ ์ธ์ข
ํธ๊ฒฌ๋ง์ ๋์ํ๋ ๊ทน์ฐ ์ ๋น์ ๋ฑ์ฅ๊ณผ ์ํฅ๋ ฅ์ด ์ฆ๋ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ข์ฐ ๊ฐ๋ฑ์ด ๊ฒฉํ๋๋ ํ์์ด ๋ํ๋ฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
ํ๊ตญ์์๋ 1980๋
๋๋ง ์ดํ ๋ฏผ์ฃผํ ์ดํ์ด ์์๋๋ฉด์ ํํ๊ณผ ํฉ์์ ์ ์น๊ฐ ์๋ฆฌ์ก์ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ๊ธฐ๋๋์๋ค. ํ์ง๋ง 1990๋
๋ ์ดํ ํ์ฌ์ ์ด๋ฅด๊ธฐ๊น์ง ์๋์ ๋น ์ง๋ฐฐ๊ตฌ์กฐ์์ ์ ์น์๊ทนํ ์์์ด ์ ์ฐจ ์ฌํ๋์ด์๋ค. ํนํ ์ ์น์ ๊ฒฝ์์ธ๋ ฅ์ ๋ํ ์ ๋์ ๊ฐ์ ๊ณผ ํธ๊ฒฌ์ ๋์์ ์์กดํ๋ ๋ฐ์ง์ฑ์ฃผ์์ ํฌ๋ค ์ ์น๊ฐ ์ง๋ฐฐ์ ์ด๋ค. 1980๋
๋ ํ๊ตญ๊ณผ ๋น์ทํ ์๊ธฐ ๋ฏผ์ฃผํ๋ฅผ ๊ฒฝํํ ๋๋ง์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ์ค๊ตญ๊ณผ์ ๊ด๊ณ(์์๊ด๊ณ)๋ฅผ ๋๊ณ ๊ตญ๋ฏผ๋น๊ณผ ๋ฏผ์ง๋น์ ์ถ์ผ๋ก ์ ์น๊ฐ ์๊ทนํ๋์๋ค๋ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ฐ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฐ ์ค์ ์ต๊ทผ ๋ค์ด ํ๊ตญ๊ณผ ๋๋ง ๋ชจ๋ ์ ์น์๊ทนํ ํด์์ ์ผํ์ผ๋ก โ์ 3์ ์น์ธ๋ ฅโ์ ๋ํ ๊ด์ฌ๊ณผ ๊ธฐ๋๊ฐ ์ปค์ง๊ณ ์๋ค.
์ด๋ฅผ ๊ฐ์ํด ๋ณธ ๋ฐํ์์๋ ํ๊ตญ๊ณผ ๋๋ง์ ์ ์น์๊ทนํ ํ์์ด ์ 3์ ์น์ธ๋ ฅ์ ๋ํ ๊ด์ฌ๊ณผ ๊ธฐ๋์ ๊ณ ์กฐ๋ก ์ด์ด์ง ์ญ์ฌ์ ๊ณผ์ ์ ์ดํด๋ณด๋ฉด์, ์ ์น์๊ทนํ ์์์ ํน์ง๋ค์ ํ์
ํ๊ณ ๊ทธ๊ฒ์ ํด์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ 3์ ์น์ธ๋ ฅ์ ์ฑ์ฅ ๋ฌธ์ ์ ์ด์ ์ ๋ง์ถฐ ์ ๋งํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
ํ์ฌ ํ๊ตญ๊ณผ ์ผ๋ณธ์ ๊ณตํ ์ ์ฑ์ฅ ๊ตฌ์กฐ์ ์ฅ๊ธฐ์ง์ ๊ณผ์ ์์ ์ฒญ๋
์ธ๋์ ์ฌํ๋ก์ ์์ ์ ์ธ ์
์ฌ(ๅ
ฅ็คพ)์ ์ฃผ์ฒดํ๊ฐ ์ด๋ ค์์ ธ ๊ฐ๊ณ ์๋ค. ์ผ๋ณธ์ ๊ฒฝ์ฐ 1990๋
๋๋ฅผ ๊ฑฐ์น๋ฉด์ ๊ฑฐํ๊ฒฝ์ ๊ฐ ๋ถ๊ดดํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ทผ๋ก๋น๊ณค์ธต์ด๋ผ ํ ์ ์๋ ์ํน ํธ์ด(working poor) ํ์์ด ์ฌํ๋์๊ณ , ๊ต์ก๊ณผ ๊ฒฝ์ ํ๋ ๋ชจ๋๋ฅผ ๋จ๋
ํ๋ ๋ํธ(neet)์กฑ ์ญ์ ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ํนํ ์ด๋ฌํ ๋ณํ๋ ์ฒญ๋
์ธ๋์ ์ฌํ์ ๊ณ ๋ฆฝํ, ๊ฒฝ์ ์ ๋น๊ณค, ์ฌ๋ฆฌ์ ๋ถ์๊ณผ ์ฐ์ธ๊ณผ ๊ฐ์ โ์ฌํ์ ๊ณ ํตโ์ ์ฆ๊ฐ์์ผฐ๋ค.
ํ๊ตญ์ ๊ฒฝ์ฐ 1997๋
์ ์ด๋ฅธ๋ฐ ๊ตญ์ ํตํ๊ธฐ๊ธ(IMF)์ ์ํ ๊ตฌ์ ๊ธ์ต์ฌํ ๋ฐ ์ด๋ฅธ๋ฐ ๋
ธ๋์์ฅ์ ์ ์ฐํ ๊ณผ์ ์์ ์ผ๋ณธ๊ณผ ์ ์ฌํ ํํ์ ๊ทผ๋ก๋น๊ณค์ธต์ด ํ๋๋์๋ค. ์ผ๋ณธ์์์ ๊ทผ๋ก๋น๊ณค์ธต์ ๋ฌธ์ ๊ฐ ์ฃผ๋ก ์ด๊ธ๋ํ(ํ๊ตญ์ ์ ๋ฌธ๋ํ) ํ๋ ฅ ์ดํ์ ์ ํ๋ ฅ ๊ตฌ์กฐ์์ ์ฌ๊ฐํ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ์ด๋ํ ๊ฒ๊ณผ๋ ๋ฌ๋ฆฌ, ํ๊ตญ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๋์กธ ์ด์์ ๊ณ ํ๋ ฅ ๋ถ๋ฌธ์์๋ ๋น์ ๊ท์ง์ ์์ ์ฆ๊ฐ์ ํ๋ ฅ์๋ณธ์ ๊ฐ์นํ๋ฝ์ด ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค.
ํ๊ตญ๊ณผ ์ผ๋ณธ์์ ๋ํ๋๋ ๊ฒฝ์ ์ ์๊ทนํ ํ์์ ์ฒญ๋
์ธ๋ ๋ด๋ก ์๋ ์๋นํ ์ํฅ์ ๋ผ์ณค๋ค. ์ฌํ๊ฒฝ์ ์ ์๊ทนํ๋ ์ํ์์ ๊ฒฝ์ ์ ์์ถ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์ ๋/๋น์ ๋ ์ ์น์์ญ ์์์์ ์ฒญ๋
์ธ๋์ ์ฐธ์ฌ์ ์ฃผ์ฒดํ ์ญ๋์๋ ์ฌ๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ด๋ํ๋ค.
์ฒญ๋
์ธ๋๋ค์ ๊ณต์ ์ด๊ณ ์ ์น์ ์ธ๊ณ์์ ์ฒ ์ํ์ฌ ์ํ โ๋ฆฌํ ํฌ๋ ์คํธโ์์์ ๊ฐ์ด ์์ง๋ง ํ์คํ ํ๋ณต(โ์ํํโ)์ ์ถ๊ตฌํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด๋, ์ด๋ฅธ๋ฐ MZ์ธ๋๋ก ์ผ๋ก ๋๋ณ๋๋ ์๊ธฐ๋ณด์กด์ ์๋ง์ ๋ชฐ๋ํ๊ณ ์ ์น์ ์ ์ ๋ฌธ์ ๋ฑ ๊ท๋ฒ์ ๊ฐ์น์ ๋ํด ๋์์ ์ธ ํ๋๋ฅผ ์ทจํ๊ณค ํ๋ค. ๋ณธ ๋ฐํ์์๋ ๊ตฌ์กฐ์ ์ธ ๊ฐ๋ฑ ๋ณด๋ค๋ โ์ ์ฒด์ฑ ์ ์นโ๋ก ์์ง๋๋ ์ฑ๋ณ ๊ฐ๋ฑ ๋ ์นด๋กญ๊ฒ ๋๋๋๋ ๋ฑ 2000๋
๋ ์ดํ ์ฒญ๋
์ธ๋๋ฅผ ๋๋ฌ์ผ ํ๊ตญ๊ณผ ์ผ๋ณธ์์์ ์ธ๋๋ด๋ก ์ ๋ณํ์์์ ๊ฒํ ํด ๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
์ด ๊ธ์ ์กฐ์ ์๋ ์ข
๊ต ๋ฌธํ์์ ์ ๊ต๊ฐ ๋ถ๊ต์ ์ข
๊ต์ฑ์ ์นจ์ค(ๆตธๆฝค)ํ์ฌ ๊ณต์กดํ ์ ์์๋ ์ ๋ต๊ณผ ์์ธ์ ๊ฒํ ํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค.
์ ํ์๋ค์ โ๋ถ๊ต๋ ํ(่)์ด๊ณ , ์ ๊ต๋ ์ค(ๅฏฆ)์ด๋คโ๋ผ๋ ์ฃผํฌ์ ๋
ผ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ์ธ์ฃผ์์ ์ ๊ทผ์ ํตํด ์ผ์์ ํ๋ณต๊ณผ ์ฌํ์ง์์ ์ฌ๊ฑด์ ๊ฐ์กฐํ๋ฉฐ, ํ์ธ ์งํฅ์ ํ๋์ ์๋ณต(้ฃฎ็ฆ)์ ํตํด ๋ถ๊ต์ ์ข
๊ต์ ์์ญ์ธ ๋ด์ธ๊ด๊ณผ ๊ธฐ๋ณต ์ ์์ ์นจ์คํ๋ ์ ๋ต์ ์ธ์ ๋ค.
์ ๊ต ์๋ก๋ ๋ง์์ ๋ํ ์ ๋๋ฅผ ์ ์ ํ๊ฒ ํํ๋ฉด์๋ ์ผ์์ํ๋ก ์์ ํ ๋ณต๊ท๋ฅผ ๋๊ณ , ์์ฃผ์ ๋ชธ์ ๋ณด์ ํ์ฌ ํ์ฌ๋ฅผ ์ด์ ์ ์๊ฒ ํ๋ฉฐ, ์์ฃผ๊ฐ ๋ง์์ ์ฌํ์ ์ง์๋ฅผ ๋๊ฒจ ๋ฐ๋ ์ ์ฐจ๋ฅผ ํตํด ์ฌํ์ ์์ ์ ๋๋ชจํ๋ ๋ฑ ํ์ธ์ฃผ์์ ์ด๋ฉด์๋ ํ์ธ ์งํฅ์ ์ธ ๋ฉด์ด ์๋ค. ์ ๊ต ์ ๋ก๋ ํ์๋ค์ ๊ฒฐ์๋ ฅ๊ณผ ๊ฐ์กฑ ์ง์๋ฅผ ๋ฐฐ์ธ ์ ์๊ณ , ํจ์ ๋ป์ ๊ด์ฒ ํ๋ ๊ณ์ง์ ์ฌ(็นผๅฟ่ฟฐไบ)์ ์ ์ ์ ์กฐ์์ ๋ฐ๋๋ ๊ณผ๊ฑฐ ์งํฅ์ ํ๋๋ฅผ ๋์ด ํ์ธ์ ์์์ผ๋ก ์ด์ด์ง๋ ๋ฏธ๋ ์งํฅ์ ์์๊น์ง ๋ดํฌํ๊ณ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ ๊ต ์ใ์ ๋ก๊ฐ ํ์ธ์ ์ง์คํ๋ฉด์๋ ํ์ธ๋ฅผ ์งํฅํ๋ค๋ ์ ์ ๋ถ๊ต์ ๋ด์ธ๊ด๊ณผ ์ฐจ๋ณํ๋๋ฉฐ, ๊ฒฝ์๋ ฅ ์๋ ์ข
๊ต์ ์์ธ์ด ๋ ์ ์๋ค.
์ ๊ต ์ ๋ก๋ ๋ณด๋ณธ๋ฐ์(ๅ ฑๆฌๅๅง)์ ์ ์ ์ ๋ฐ๋ผ ์กฐ์์ ๋ํ ๊ฐ์ฌ๋ฅผ ์ ํ๋ ๋ฌด๋๊ฐ์ฑ์ด ํน์ง์ด๋ค. ์๋ณต์ ํตํ ๋ด๋ฉด์ ์์ฑ์ ์ด๋ค ๋๋จํ ๊ฒ์ ์ด๋ฃจ๊ธฐ ์ํ ๊ฒ์ด ์๋ ์ผ์์ ํ๋ฒํจ ์์์ ํ๋ณต์ ์งํค๊ณ , ๊ฐ์ ๊ณผ ์ฌํ์ ์์ ์ ๋๋ชจํ๋ ๋ฐ ์ค์ ์ ๋์๋ค. ์ฆ, ์ถ์ ๋ํ ๋ถ์๊ณผ ๊ณตํฌ๋ฅผ ํด์ํ๊ธฐ ์ํด ์ด์์์๊ฒ ์์งํ๋ ๋ถ๊ต์ ๊ธฐ๋ณต ๋์ , ์ ๊ต๋ ํ์ธ์ ์ง์คํ์ฌ ๊พธ์คํ ์์์ ํตํด ๊ฐ์ ๊ณผ ์ฌํ์์ ์ผ์์ ํ๋ฒํจ์ ์งํค๊ณ ํ๋ณต์ ์ด๋ฃจ์ด๊ฐ๋ ์๋ณต์ ์ ์ํ๋ค. ์ด๋ ์ด์์์๊ฒ ์์งํ์ง ์๊ณ ์ค์ค๋ก ์ถ์ ์ฃผ๋๊ถ์ ํต์ ํ ์ ์๋ ์๋ ฅ์ ๊ฐ๊ฒ ํ๋ค๋ ์ ์์ ํฐ ๊ฐ์ ์ ๋ณด์ธ๋ค.
๊ฒฐ๋ก ์ ์ผ๋ก ์ ๊ต์ ํ์ธ ์งํฅ์ ํ๋์ ์๋ณต์ ์ข
๊ต์ ์์ญ์ ์ผ์์ ์์ญ์ผ๋ก ํตํฉํ์ฌ ๊ทธ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ํ๋ฌผ์๊ณ , ์ด๋ฅผ ํตํด ์ ์์ํ๊ณผ ์ผ์์ํ์ ํ๋๋ก ์ฐ๊ฒฐํ๋ฉฐ ํ์์ ์ถ์ ์์ฑํ๊ณ ์ ํ๋ ์ฌํ์ ์ง์์ ๋๋์ ๊ฐ์น๋ฅผ ์คํํ๋ ๋ฐ ๊ธฐ์ฌํ๋ค๋ ์ ์์ ๊ทธ ์์๋ฅผ ์ฐพ์ ์ ์๋ค. ๋ํ ๋ฌด๋ ฅ์ ์ด์ฉํ ํ ์ข
๊ต์ ํ์์ด ์๋ ์ ๊ต์ ํน์ฅ์ ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ฐจ๋ณํ๋ ์ ๋ต์ ํตํด ๊ธฐ์กด์ ํ ์ฐฉํ๋ ์ข
๊ต ๋ฌธํ ์์ญ์ ์์ฐ์ค๋ฝ๊ฒ ์ค๋ฉฐ๋ค ์ ์๋๋ก ํ ์ ์ K-์ข
๊ต ํน์ ์ ํผํฉ์ฑ๊ณผ ์ตํฉ์ฑ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ ์ฌ๋ก๋ก ํ๊ฐํ ์ ์๋ค.
This paper aims to examine the strategies and factors that allowed Confucianism to infiltrate and permeate and coexist with the religiousness aspects of Buddhism within the religious culture of the Joseon Dynasty.
Confucian scholars, based on Zhu Xi's assertion that "Buddhism is void(่), whereas Confucianism is real(ๅฏฆ)," emphasized the restoration of daily life and the reconstruction of social order through a This-worldly orientation approach. They developed strategies to infiltrate and permeate Buddhismโs religiousness domains, such as its afterlife and prayer for blessings, by adopting a future-oriented attitude and receiving blessings(้ฃฎ็ฆ).
Confucian funeral rites adequately express mourning for the deceased while facilitating a complete return to daily life. They ensure the preservation of the mournerโs well-being, enable the continuation of family lines, and stabilize society by transferring the deceasedโs social status to the mourner, reflecting both This-worldly orientation and future generations aspects. Confucian ceremonies teach descendants about familial cohesion and social order, and the spirit of continuity and devotion (็นผๅฟ่ฟฐไบ) in Confucian rituals encompasses not only respect for ancestors but also future-oriented practices extending to descendants. Consequently, Confucian funeral and ritual practices, while focusing on the present, also aim for the future, differentiating them from Buddhism's focus on the afterlife and presenting a competitive religious factor.
Confucian rituals are characterized by their expression of gratitude to ancestors according to the principle of 'reporting one's origins and returning to the beginning' (ๅ ฑๆฌๅๅง), while not seeking any form of reciprocity. The completion of inner self through receiving blessings is not aimed at achieving grand results but at maintaining everyday happiness and ensuring stability in home and society. In contrast to Buddhismโs reliance on transcendent beings and prayer for blessings to alleviate existential fears and anxieties, Confucianism emphasizes concentrating on the present and maintaining ordinary life and happiness through continuous self-cultivation. This approach is advantageous in that it empowers individuals to take control of their lives without reliance on transcendent beings.
In conclusion, Confucianismโs future generations attitude and receiving blessings integrate the domain of religion into everyday life, thus breaking down its boundaries. This integration connects religious practice with daily living, contributing to the realization of social order and moral values that complete the life of the present world. Moreover, rather than using force to suppress other religions, Confucianismโs differentiated strategy allowed it to naturally assimilate into existing indigenous religious cultural contexts, exemplifying the unique blend and fusion characteristic of K-religion.
๋์ข
์ ์ฌ๊ณผ๋๋ฌด๋ผ๋ ์ฌ๋ ์ฅ์๊ฐ ์ด๋์ธ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ทธ ๋ง์ด ์ ํ ๋ค๋ฅด๋ฏ์ด ๊ฐ์ ์ด๋ ๋จ์ด๋ฅผ ์ฐ๊ณ ์์ง๋ง ์ฅ์์ ์ญ์ฌ์ ๋ฐ๋ผ ๊ทธ ์ํ ์ค๋ ๋ค๋ฅด๋ค. ์ต๊ทผ ์๊ตฌ์์ ๋๊ณผํ๊ณผ ์ธ์ง์ฌ๋ฆฌํ์ด ์์ฑํด์ง๋ฉด์ ๊ฐ์ ์ ์ค์์ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด ์ฌ๋ผ์ค๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง ๊ฐ์ ๋ก ์ ์ญ์ฌ์ฑ์ ์ธก๋ฉด์์ ์ดํด๋ณด์๋ฉด ์ฌ๋จ์น ์ ์ด๋ ๋
ผ์์ด ์ง๊ตฌ์์์ ์กฐ์ ์์๋ง ์ ์ผํ๊ฒ ์ผ์ด๋ฌ๊ณ ์ด ๋
ผ์์ ๊ฐํญ ์ด์ 300๋
๋์ ์ด๋ฃจ์ด์ง ์ฌ์๋
ผ์์ด์๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ์ง๊ตฌ์์์ ๊ฐ์ ์ ์ฌ์์ฌ๋ ํ๊ตญ์ด ๊ฐ์ฅ ๊ธธ๊ฒ ๊ฐ์ง๊ณ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ๊ณ ๋ ์ด๋ฌํ ํ๊ตญ์ ํน์์ฑ์ ๋๋ฌ๋ด๊ธฐ ์ํด์ ํ๋ น์ ์ข
๊ต์ฑ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํด๊ณ์ ๊ฐ์ ๋ก ์ ์์ ํ์๋ค. ํนํ ์ผ์ ๊ฐ์ ๊ธฐ์ ๋ค์ด์จ ์ข
๊ต๋ผ๋ ๋จ์ด๋ ๋ฒ๋ฅ ์ ๊ตฌ๋ถ์ผ๋ก ์ฐ์์ผ๋ฉฐ ์ฒํฉ์ ๋ฏฟ๋ ์ ๋, ๊ธฐ๋
๊ต, ๋ถ๊ต๋ง ์ข
๊ต๋ผ ์ธ์ ํ๊ณ ์ ๊ต๋ ์๋ฌต์ ์ ํญ๋จ์ฒด๋ก ์ ์ฌ์ข
๊ต๋ผ ํ์ฌ ๊ฒฝ์ฐฐ์ฒญ์์ ๋ฒ์ฃ์๋ก ๋ถ๋ฅ๋์์๋ค. ์๊ตฌ๊ฐ ์ธ์ ํ ์ข
๊ต๋ ๊ต๋ฆฌ, ์ ๋, ๊ต๋น, ๊ต์ฃผ๊ฐ ์์ด์ผ ํ๋๋ฐ ์ ๊ต๋ ๊ฑฐ๊ธฐ์ ํด๋น๋์ง ์์๋ค. ์๊ตฌ์ ์์ ์์๋ ๊ทธ๋ ์ง๋ง ์กฐ์ ์์ ์ ๊ต๋ ์ฌ์๊ฐ ์ฑ๊ฒฝ์ ์ญํ ์ ํ์ผ๋ฉฐ ์ ์ฌ๋ผ๋ ์๋ฐฐ๋ฅผ ๋๋ ธ๋ค.
๋ํ ์ฌ์์ ๋ค๋ฆ์ผ๋ก ์ฒซ์งธ, ์๊ตฌ๋ ์ธ๊ฐ์ ์ด์ฑ์ ๋ณดํธ์ด๋ผ ์ฌ๊ฒผ๊ณ , ์กฐ์ ์ ๋ชจ๋ ๋ง๋ฌผ์ ๋ด์ฌํ ๋ฆฌ์ฑ(็ๆง)์ ๋ณดํธ์ด๋ผ ์ฌ๊ฒผ๊ธฐ์ ๊ทธ ์์ํ์ ์ธต์๋ ์ ํ ๋ค๋ฅด๊ฒ ํ์ฑ๋๋ค. ์ฆ ํด๊ณ์ ๊ฐ์ ๋ก ์ ์์์ด ๋งํ๋ ์ด์ฑ-๊ฐ์ ์ ์ด๋ถ๋ฒ์ ๋์ด์ ๊ฐ์ ์ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๋์งธ ์ฃผ๊ฐ์ ๋ฌธ์ ์ด๋ค. ์์์ ์ธ์๋ก ์์๋ ์ฃผ์ฒด์ ๊ฐ์ฒด๋ฅผ ๋ถ๋ฆฌํ๋ค. ์ฃผ์ฒด์ ์ญํ ์ ๊ฐ์ฒด๋ฅผ ๊ณผํ์ ์ผ๋ก ์ธ์ํ์ฌ ์ฌ์ฉํ๋ ค๋ ๊ฒ ๋ชฉ์ ์ด๋ค. ํ์ง๋ง ์กฐ์ ์ ์ฃผ๊ฐ์ ์ฃผ์ธ๊ณผ ์๋์ ๊ด๊ณ์ด๋ค. ์ฃผ์ธ์ ์๋์ ์ฌ๊ธฐ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ํ ์ฃผ์ธ๋จ์ ์์ํด์ผ ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์ฌ์์ ๋ค๋ฆ์ผ๋ก ์๊ตฌ์ ๊ฐ์ ๋ก ์๋ค๊ณผ ํด๊ณ์ ๊ฐ์ ๋ก ์ ๊ฐ์ ๋จ์ด๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ง๋ง ๋ดํฌ๋ ๋ค๋ฅผ ์๋ฐ์ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค.
ํด๊ณ์ ๊ฐ์ ๋ก ์์ ์ํ ์ค๋ฅผ ํ๋ น์ ์ข
๊ต์ฑ์ด๋ผ ๋งํ ์ ์๋๋ฐ ์ด๋ ์ฃผ์์๋ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ค. ํนํ ํ๋ น์ ์์น๊ฐ ๋ค๋ฅธ๋ฐ ์ฃผ์๋ ๋ฏธ๋ฐ์ ์์ญ์์ ํ๋ น์ ๋ดค๋ค๋ฉด ํด๊ณ๋ ์ฌ๋จ๊ณผ ์น ์ ์ ๊ฐ๋ฅด๋ ์ด๋ฐ์ ์์ญ์์ ํ๋ น์ ์ ๊ทน์ฑ์ ๋งํ๊ณ ์๋ค. ์ฃผ์ํ์ ๊ทธ๋๋ก ๊ฐ์ ธ์์ง๋ง ํ๊ตญ์ด๋ ํ ์์ด ๊ณ ๋๋ก๋ถํฐ ์ข
๊ต์ ํ ์์ด๊ธฐ์ ๋ค๋ฅธ ๋ง์ ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ฐํ์์ ์ข
๊ต์ฑ์ด ํ์ฑ๋์๊ธฐ์ ๋ค์ ๋ฅ์๋ชจ๋ โ๋นํํ์ ํ๋๋โ์ด๋ ๋ง์ ํ ์ ์์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ญ์ฌ๋ K-์ฌ์์ด ๊ฐ์ง ๊ณ ์ ์ฑ์ด๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ํ๋ น์ ์ข
๊ต์ฑ์ ์ธ๊ณ์ฌ์ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
The Korean Provisional Charter of the Constitution, which was first written on April.11, 1919 by Jo So-ang, known as having a connection to the followers of Daejonggyo, expressed those phrases: "the nation is constructed by God's will(็ฅๅ)" and "making the accordance of God and Humans(็ฅไบบไธ่ด)." The concept of God in the phrases was intrinsically influenced by the idea of God shown in Daejonggyo's scriptures. The paper will suggest the similarity of the concept of God in Daejonggyo and Donghak; the former has been understood as 'One essence but three functions(the Lord of creation, edification, and governance),' trinitarian, clearly; the latter one does not yet have a compromise for understanding God in scriptures. However, with the meaning of Daejonggyo's frame, trinitarian, it can become apparent. The God whom Choi Je-u met persuaded people to use their ultimate ability inside as potential. In conclusion, Daejonggyo expressed the duty of the accordance to be a God as a human, which can called Dangun; Donghak's scripture also emphasized the actualization of energy within oneself(gi-hwa ๆฐฃๅ) towards the influence of society. Those religions show, whether intrinsically or directly, that being a God as a human can change the world into Heaven. To rescue the Korean ethnic community residing in the turbulent time, being threatened by powerful countries, two religions were building the belief of humans' ultimate potential and the ideal pursuit of transforming the world into Heaven, which were publicly expressed in The Korean Provisional Charter of the Constitution. We can see that Donghak's thought also played a significant role in shaping the unique idea for the draft of the constitution alongside Daejonggyo, thereby contributing to the formation of a peculiar national identity at the time.
1919๋ 4์ 11์ผ ์ต์ด์ ์ํด ์์์ ๋ถ ใๅคง้ๆฐๅ่จๆๆฒ็ซ ๅฎฃๅธๆใ์ ์ ํ โ็ฅ์ ์์ง๋ก ์ธ์์ง ๅโ๊ณผ โ็ฅไบบไธ่ดโ์ ็ฅ์ ๋ฌด์์ ์๋ฏธํ๊ณ ์์๋๊ฐ? ๋ณธ๊ณ ๋ ์ด๋ฅผ ์ถ์ ํ๊ธฐ ์ํ ํ๋๋ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ๋ํ๊ณผ ๋์ข ๊ต์ ็ฅ๊ด์ ์ ์ฌ์ฑ์ด ์ด ็ฅ์ ์๋ฏธ๋ฅผ ํ์ฑํ๊ณ ์์์์ ์ฃผ์ฅํ๋ค. ๋ํ์ ็ฅ์ ๋ํ ์ดํด๋ ์์ง ๋ช ํํ ํฉ์๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ์์ง ์๋ค. ํ์ง๋ง ๋์ข ๊ต์ ์ผ์ ์ผ์ฒด์ ์ ๊ด์ ํ๋ก์ ๋ํ ๊ฒฝ์ ์ ๋ํ๋ ็ฅ์ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํด๋ณด๋ฉด ๋ถ๋ช ํ ๋ง์ ๋จ์ด์ง๋ ์ง์ ์ด ์กด์ฌํ๋ค. ์ด ๋ ์ข ๊ต์ ์ ์ ๊ณตํต์ ์ ์ ์ด๋ ์ด์์ ๊ฒฝ์ง์ ์๋ ์กด์ฌ๋ง์ด ์๋๋ผ ์ธ๊ฐ ์ธ์ ์์ ๋ํ๋๋ ์กด์ฌ์ด๊ณ , ๊ฒฐ๋ก ์ ์ผ๋ก ์ธ๊ฐ์ด ็ฅ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ฅ๋ ฅ์ ์ฌํ์ ํผ์ณ ์ธ๊ฐ์ ํตํด ์ธ๊ฐ ์ธ์์ ์ฒ๊ตญ์ผ๋ก ๋ง๋ค์ด๋๊ฐ์ผ๋ง ํ๋ ์ด์์ ์ธ ์ธ๊ฐ๊ด์ด๊ธฐ๋ ํ์๋ค. ๋์ข ๊ต๋ ์ด๋ฅผ '์ ์ธ(็ฅไบบ)'์ ๋ํ์ ์ธ ์์ง์ธ ๋จ๊ตฐ์ผ๋ก ์ ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ํ์์๋ '๊ธฐํ(ๆฐฃๅ)'๋ผ๋ ๋ ํนํ ๊ฐ๋ ์ ํตํด ์ธ๊ฐ์ด ํด ๋๊ฐ์ผ ํ ์ฌํ์ , ์ ์น์ ์ญํ ๋ก์์ ์ ์ ์ธ ๋ฅ๋ ฅ์ ๊ฐ์กฐํ๊ณ ์์๋ค. ์ฆ, ๊ฐ ๊ฐ์ธ์ด ์ ์ธ(็ฅไบบ)์ด ๋ ๋, ๋น๋ก์ ์ง๊ธ ์ด๊ณ ์๋ ์ด๊ณณ์ ์ฒ๊ตญ์ผ๋ก ๋ง๋ค์ด๋ผ ์ ์๋ค๋ ๊ด๋ ์ ๊ณตํต์ ์ผ๋ก ํ์ฑํ๊ณ ์์๋ค. ๊ทธ๋ฐ ์ ์์ ใ์์ํ์ฅใ์ ็ฅ์ ๋จ์ํ ํ ์ข ๊ต์ ๊ตญํ๋ ็ฅ์ ์๋ฏธํ๋ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ 1860๋ ~1919๋ ๊น์ง ํ๋ฐ๋์ ๋๋ฆฌ ํผ์ ธ ์์๋ ์ ์ธ์ผ์น(็ฅไบบไธ่ด)์ ๊ด๋ ์ ๋๋ฌ๋ด๊ณ ์ ํ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ์ด๋ 19์ธ๊ธฐ ๋ง๋ถํฐ 20์ธ๊ธฐ ์ด๊น์ง์ ํ๋ฐ๋์ ์์ฑ๋ ๋ ํนํ ์ข ๊ต์ ๋ฏผ์กฑ ์ ์ฒด์ฑ์ ๋จ๋ฉด์ ๋๋ฌ๋ด์ค๋ค. ๋ํ๊ณผ ๋์ข ๊ต์ ็ฅ๊ด์ ๋น์์ ๋ถ์ํ ์ ์ธ ์์์ ๊ฐ ๊ฐ์ธ์ด ็ฅไบบ์ด ๋์ด ๋๊ฐ์ ํตํด ์ธ์์ด ์ฒ๊ตญ์ด ๋ ์ ์๋ค๋ ๋ ํนํ ๋ฏผ์กฑ ์ ์ฒด์ฑ์ ํ์ฑํ๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ๋ค์ ๊ด๋ ์ ใ์์ํ์ฅใ์ ํตํด ๋ฐํ๋์๋ค.
์ 7์ฐจ ์์ ์ฌํ(1682๋
)์ ์ ์ ๊ด์ผ๋ก ์ฐธ์ฌํ ์ฑ์(ๆ็ฌ, 1639~1710)์ ใ์ทจํ์ง(็ฟ ่้)ใ 4๊ถ 2์ฑ
์ ์ ์ ํ๋ฐ, ์ผ๋ณธ ์ฌํ์ ๊ฒฌ๋ฌธ๊ณผ ์ํ ๋ฐ ์ผ๋ณธ ๋ฌธ์ฌ์ ์ฐฝ์ํ ์ 33์๊ฐ ๊ถ4 ใ์ผ๋๋ก(ๆฅๆฑ้)ใ์ ์๋ก๋์ด ์๋ค. ์กฐ์ ํ๊ธฐ ์ผ๋ณธ ํต์ ์ฌํ์ ์ ์ ๊ด๊ณผ ์๊ธฐ๋ ๋ฌธํ์ด ๋ฐ์ด๋ ์์ผ ์ถ์ ์ ๋ฌธ์ธ์ด ์ฃผ๋ก ์ ๋ฐ๋์๋ค. ์ฑ์์ ๋ฌธ์ธ์ ์ญ๋์ด ๋น๋ ์ธ์ ๋ฐ์ ์ฌ์ค์ ์ ์ ์๋ค. ํนํ ์ฑ์์ ์ผ๋ณธ ํต์ ์ฌํ ์ฐธ์ฌ๋ฅผ ์์์ผ๋ก ๊ทธ์ ์กฐ์นด ์ฑ๋ชฝ๋(ๆๅคข่ฏ)์ ๊ธฐํด์ฌํ(1719๋
)์์, ์ข
์ฆ์ ์ฑ๋์ค(ๆๅคงไธญ)์ ๊ณ๋ฏธ์ฌํ(1763๋
)์์ ๊ฐ๊ฐ ์๊ธฐ๋ก ์ข
์ฌํ์๋ค. ์ด๋ ์ด ์ง์์ด ์์ผ ๋ช
๋ฌธ์ผ๋ก ์๋ฆฌ๋งค๊นํ๋ ๋ฐ ์ค์ํ ์ญํ ์ ๋ด๋นํ์๋ค.
์ฑ์์ ์ผ๋ณธ์์ ์์ ์ ์์ฌ(่ฉฉๆ)๋ฅผ ์ ๊ฐ์์ด ํ์ถํ์๋ ๋ฐ, ใ์ผ๋๋กใ์๋ ๋ช ๊ฐ์ง ๊ธฐ๋ก ์์์ด ํฌ์ฐฉ๋๋ค. ๊ทธ ์ค์์ ์ผ๋ณธ ๋ฌธ์ฌ์์ ์๋ฌธ ์ฐฝ์๋ ์ ์ ๊ด์ผ๋ก์์ ์๋ฌด๋ฅผ ์ถฉ์คํ ์ํํ ๊ฒ์ธ ๋งํผ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ ๋น์ค์ ์ฐจ์งํ๋ค. ์ฑ์์ด ๊ต์ ํ ์ธ๋ฌผ๋ก ๏งดๆฅๅธธ๊ณผ ๆจ่ฒ็ฐก, ๆบ็ต ๋ฑ์ด ์๋ค. ์ฐ๋ฆฌ์๊ฒ ๆฐไบ็ฝ็ณ์ผ๋ก ๋ ์ ์๋ ค์ง ์์ฌ์ ใ๋์ ์์ง(้ถๆ
่ฉฉ้)ใ์ ์๋ฌธ์ ์จ ์ค ๊ฒ์ ์ค์ํ๋ค. ์ด๋ ํ์ธํ(ๆดชไธๆณฐ)๋ ๋ฐ๋ฌธ์ ์จ ์ฃผ์๋๋ฐ, ์ด๋ฅผ ๊ณ๊ธฐ๋ก ์์ฌ๋ ๋น์ ์ผ๋ณธ์ ๋ํ์์๋ ๆจ่ฒๅนน์ ๋ฌธ์ธ์ด ๋์๊ณ , ์ดํ ์ ๋ฌ์ฌํ(1711๋
) ๋ ์กฐ์ ํต์ ์ฌํ์ ์ ๋๋ฅผ ์ ๋ดํ๋ ์๋ฆฌ์ ์ค๋ฅด๊ฒ ๋์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ฑ์์ ์ผ๋ณธ ํต์ ์ฌํ๊ณผ ๊ธฐ๋ก์ ๋ํด์๋ ์กฐ์ ํ๊ธฐ ํ์ผ๊ต๋ฅ์ ๋ฌธํ์ด๋ผ๋ ์ธก๋ฉด์์ ์ข ๋ ์์ธํ๊ฒ ์ดํด๋ณด์์ผ ํ๋ค.
ํํธ ์ฑ์์ ๊น์ํญ(้ๅฃฝๆ)๊ณผ ๋จ๊ตฌ๋ง(ๅไน่ฌ) ๋ฑ ๋น๋ ๋ช
์ฌ๋ค์ ์ฐํ์ ์ ์กํ๋ฉด์ ์ก์(้่ฉฉ)๋ฅผ ์ง์ด์ฃผ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์๋ ๊ทธ์ ๋๋ช
์๋ฆฌ๊ฐ ์ ๋๋ฌ๋๋ ๋งํผ ๋ฉด๋ฐํ ๊ฒํ ๊ฐ ํ์ํ๋ค. ๋ ๊ทธ๋ ใ์๋จ๊ตญ ์ฌ์ ํ๊ทน๊ด์ ์์ ์ถํ ์ฐจ์ดํ๋ค(่ฟฝๆฌกๅฎๅๅไฝฟ่ฃ้ฆฎๅ
ๅฏฌ้ป)ใ3์์ ใ์๋จ ์ฌ์ ์์ฌ ํ๊ทน๊ด์ ์ค์ธ๋ฐฐ์จ์ ์ฐจ์ดํ๋ค(ๆฌกๅฎๅไฝฟ้ฆฎๆฏ
้ฝๅ
ๅฏฌไบ่จๆๅพ)ใ๋ฅผ ์ง์ด ์๋จ๊ณผ ๋น์ ์๋จ์ ๋ํํ๋ ๋ฌธ์ธ ํ์์๋ ํ๊ทน๊ด์ ๋ํ ์ง๋ํ ๊ด์ฌ์ ํ์ถํ์๋ค. ใ์ ๊ตฌ๊ตญ ์ฌ์ ์ ๋์ ํ์ฌ ์กฐ์ ์ฌ์ ์ด์ง๋ด์ ์์ ์ฐจ์ดํ๋ค(ไปฃ็็ๅไฝฟ่ฃๆฌกๆ้ฎฎไฝฟ่ฃๆ่ๅณฏ้ป)ใ 10์์ ใ์ฌ๋ผ ์ฌ์ ์ ๋์ ํ์ฌ ์กฐ์ ์ฌ์ ์ด์ง๋ด์ ์์ ์ฐจ์ดํ๋ค(ไปฃๆน็พ
ไฝฟ่ฃๆฌกๆ้ฎฎไฝฟ็ธๆ่ๅณฏ้ป)ใ 5์ ๋ฑ ์ด์๊ด(ๆ็ๅ
)์ด ๋ถ๊ฒฝ์์ ๋ง๋ ์ ๊ตฌ์ ์ฌ๋ผ ์ฌ์ ์ ๋์ ํ์ฌ ์ง์ ์๋ ํฅ๋ฏธ๋กญ๋ค. ๋์๊ฐ ์ฑ์์ ใํ๊ฐ๋ก์ด ๊ฐ์ด๋ฐ ๊น์ ์ง์ฑ์ด ์์์ธ ์๋ ๋์ ์ง๋ฐฉ์ธ๊ธฐ๋ฅผ ์๋งค์์ ๊บผ๋ด ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ธฐ์ ์ฝ๊ณ ์ ์ฐ๋ค(้ไธญ้็ๆฏ้่ข็คบ่ฅฟๆดไบบ่พๅ็ฅ่ทๆนๅค็ด่ฆฝ่ๆธไน)ใ 2์๋ฅผ ์ง์ ๋ฐ ์๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ทธ๊ฐ ๋์์์์ ์ฌ๋ฌ ๋๋ผ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์์์ ๋ํ ์ง์ ์ ๋ณด ๋ํ ์ผ์ ์์ค ๊ฐ์ทจํ๊ณ ์์์ ์ ์ ์๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ๊ณ ๋ ์ฑ์์ ใ์ทจํ์งใ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ผ๋ณธใป์ค๊ตญใป์๋จใป์ ๊ตฌใป์ฌ๋ผ ๋ฑ์ ๋ํ ๋์ธ์ธ์์ ์์๊ณผ ํน์ง์ ๋ํด์ ๋
ผ์ํ๋ ค๊ณ ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด 17์ธ๊ธฐ ํ ์์ผ ๋ฌธ์ธ์ ๋์ธ์ธ์์ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ํ์ธํ๊ณ ๊ทธ ์ธต์์ ์์์ ๋ํ ์ ์คํ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ด๋ฆด ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
์ ๋๊ณต์ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ฌ์์ ๊ต์ ์ ๋งค์ฐ ์ ๊ทน์ ์ด์๋๋ฐ, ์ด๋ ์์ผ ์ถ์ ์ด๋ผ๋ ์ ๋ถ์ ํ๊ณ์ ๋ณ์ธ(ไธฆไธ) ์์๊ณผ ๋ฐ์ ํ ๊ด๋ จ์ด ์๋ค. ์์ผ ์ถ์ ์ผ๋ก ์กฐ์ ์ฌํ์์ ์ ๋ถ์ ํ๊ณ๋ฅผ ์ ๊ฐํ๋ ์ ๋๊ณต์ ์์ ์ ์์ ์ญ๋์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ธ๊ณผ ๊ต์ ํ๋ฉฐ ์ง์ ํ ์ฐ๋(ๅ้)๋ฅผ ์คํํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ ์ง์ ํ ์ฐ๋๋ ์ง๋ ์๋์ ๊ณ ์ธ(ๅคไบบ)์ด ์๋๋ผ ๋์๋๋ฅผ ์ด์๊ฐ๋[ๅนทไธ] ๋ฌธ์ธ๊ณผ์ ๊ต์ ๋ฅผ ํตํด์ ์ด๋ฃฉ๋ ์ ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฌํ ์์์ ์ง๋ ์ ๋๊ณต์ ์ธ ์ฐจ๋ก์ ์ค๊ตญ ์ฌํ์์ ๋ค์ํ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ธ๊ณผ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก ์น๋ถ์ ๋๋์๊ณ , ๋์๋ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ธ์ ์์ ์ง์ ์ฌ๋ฌ ์ฐจ๋ก ํธ์ฐฌํ์๋ค.
์ ๋๊ณต์ 1778๋
์ ์์ฅ๊ด ๋จํ๋ฌธ์ ์ํ์์ผ๋ก ์ฌ์์ ๋ค๋
์๊ณ , 1790๋
์๋ ์ ์ฌ ์ํธ์์ ์ํ์์ผ๋ก ์ดํ๋ฅผ ๋ค๋
์๋ค. ์ดํ ์ฌํ์์๋ ใ์ดํ๊ธฐํ์์ฃผใ์ ์ฌ๋ฌ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ฌ์ ๊ต์ ํ ๋ด์ฉ์ ๋ด์ ใ๋์๋ก(็ค้ฝ้)ใ์ ๋จ๊ฒผ๋ค. 1801๋
์ ๋ง์ง๋ง ์ฐํ์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ธ๊ณผ์ ์ฌ๋ฌ ํ๋ด์ ใ์ฐ๋์ฌ์ ๋ก(็่บๅ้้)ใ์ผ๋ก ๋จ๊ฒผ๋ค. ์ธ ์ฐจ๋ก์ ์ฌํ์ ํตํด ๊ทธ๊ฐ ๊ต์ ํ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ฌ๋ ๋๋ต 60~70์ฌ ์ธ์ ๋ฌํ๋ค.
ํํธ ์ ๋๊ณต์ 3์ฐจ์ ๊ฑธ์ณ ์์ ๊ณผ ์ฃผ๋ณ ๋ฌธ์ธ์ด ์ ํ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ธ์ ์๋ฅผ ๋ชจ์ ์์ ์ง์ ํธ์ฐฌํ๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๋จผ์ ์ก๋นใป์์ฑใป๋ฐ์ ๊ท 3์ธ์ ์๋ฅผ ์ ์งํ ใ๊ฑด์ฐ์ธ์ง(ๅทพ่กๅค้)ใ์ ํด๋๋ค. 1777๋
์๋ ์๋ถ์ธ ์ ๊ธ(๏ง็ด)์ด ๋ถ๊ฒฝ์์ ์ด์กฐ์(๏งก่ชฟๅ
)๊ณผ์ ๋ง๋จ์ ํตํด ์ ํ 8์ธ์ ์๋ฅผ ๋ณดํ์ด ใ์ค์ฃผ์ญ์ผ๊ฐ์์ (ไธญๅทๅไธๅฎถ่ฉฉ้ธ)ใ์ ํธ์ฐฌํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ 1796๋
์๋ ์ด๋ฅผ ์ฆ๋ณดํ์ฌ ใ๋ณ์ธ์ง(ๅนทไธ้)ใ์ ํธ์ฐฌํ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์๋ 70์ฌ ๋ช
์ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ธ๊ณผ ํจ๊ป ์ผ๋ณธโง์๋จโง์ ๊ตฌ ๋ฌธ์ธ์ ์๊น์ง ํจ๊ป ์๋กํด ๋์์์์ ๋ฌธ์ธ 90์ธ์ ์ 277์์ ์๊ฐ ์๋ก๋์ด ์๋ค. ์ด๋ ๋งค์ฐ ํฌ๊ทํ ์ฌ๋ก๋ก ์ฃผ๋ชฉํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
ใ๊ฑด์ฐ์ธ์งใ(3์ธ)์์ ใ์ค์ฃผ์ญ์ผ๊ฐ์์ ใ(11์ธ), ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ใ๋ณ์ธ์งใ(90์ธ)์ผ๋ก ์ด์ด์ง๋ ํธ์ฐฌ ๊ณผ์ ์ ์ ๋๊ณต์ด ์ง์์ ์ผ๋ก ์ธ๊ตญ ๋ฌธ์ฌ์ ๊ต๋ฅํ๋ฉฐ ๊ทธ ์์ผ๋ฅผ ํ๋ํ๊ณ ์์์ ์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์ ๋๊ณต์ ๋์๋ ํ์ ๋ฌธ๋ช
๊ถ์ ์ง์์ธ๊ณผ ๋ฌธ์๋ก ์ ๊ทน ์ํตํ์๋ ๋ฐ, ๋ณธ ๋ฐํ์์๋ ๊ทธ ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ์์๊ณผ ์๋ฏธ๋ฅผ ์๊ฐํ๊ณ ์ ํ๋ค.
ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ด(้บ้ๅๅฎถๆ้)ใ๋ ์ผ์ ๊ฐ์ ๊ธฐ ์กฐ์ ์ ์๊ฐ๋ ์ด๋๋ก ์ค๋๋ ์ ์ด๋ฅด๊ธฐ๊น์ง ํ๊ตญ์ ์ ์ง ์ค์์ ๊ฐ์ฅ ์ ๋ช
ํ ๋ฌธ์ฅ ์ ์ง์ด๋ผ ํ ์ ์๋ค. ํนํ ์ฐฝ๊ฐ(ๆปๆฑ) ๊นํ์(้ๆพคๆฆฎ, 1850~1927)์ ๋น์ ๋ฌธ๋จ์์ ๊ตฌํ๋ง๊ณผ ์ผ์ ๊ฐ์ ๊ธฐ์ ์ธ์ฌ๋ก์, 1910๋
๋๋ถํฐ ใ์ฌํ๊ตฌ๊ฐ๋ฌธ์ดใ๋ ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ๊ฐ ํ๋ฌธํ ๋ฌธ๋จ์ ์๋ ค์ ธ ์์์ผ๋ฉฐ, ๊นํ์ค(1905~1949)์ด ใ์กฐ์ ํ๋ฌธํ์ฌใ์์ ์ธ๊ธํ ๊นํ์์ โ๊ตฌ๊ฐ(ไนๅฎถ)โ๋ 1935๋
7์ 38์ผ์ ๋ฐํ๋ ใ์กฐ์ ์ผ๋ณดใ์ ๋ฌธ์ผํ(1888~1939)์ด ๋นํ์ ์
์ฅ์์ ์๊ฐํ ๊นํ์์ โ์ฌํ๊ตฌ๋๊ฐ(้บ้ไนๅคงๅฎถ)โ์ ๊ฐ์ ์๋ก ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ๋ ๊นํ์์ ์ ๋ฌธ๊ด์ ๋
ผ์ํ ๋ฐ๊ฐ ๋ง์๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ์ง๊ธ๊น์ง ์ด๋ฃจ์ด์ง ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ๊นํ์์ ์ ์์ธ ๊ฒฝ์(ๆฌ่ด) ์์ฑ์(็ๆงๆทณ, 1869~1923)์ด ๊นํ์์ด ์ ์งํ ๊ฒ์ ์ธ์ํ๊ณ ๋ค์ ๋๋ฆ๋๋ก ์ถ์ํ๊ณ ์ ๋ฆฌํ์ฌ ํธ์ฐฌํ ๊ฒ์ ์ถฉ๋ถํ ์ฃผ๋ชฉํ์ง ๋ชปํ ํธ์ด๋ค. ์ต๊ทผ์ Cheng Yuan(่ขๆ)๊ณผ Xu Zhang(ๅผตๆญ)(2023)์ ๊นํ์์ด 1906๋
์ ์ฎ์ ใ์ฌํ๋ฌธ์ (้บ้ๆ้ธ)ใ(๊ตญํ๋์๊ด ์์ฅ๋ณธ)์ ๋ฐ๊ฒฌํด ์๊ฐํ๋ฉด์, 1915๋
๊ณผ 1921๋
์ ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ์ ์ฃผ ํธ์ฐฌ์๊ฐ ๊นํ์์ด ์๋ ์์ฑ์์ด๋ฏ๋ก, ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ๊ฐ ์์ฑ์์ ํธ์ฐฌ ์์๊ณผ ์ ๋ฌธ๊ด์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง ๊ฒ์ ๊ฐ์กฐํ์๋ค.
์ด๋ฒ ๋
ผ์์์๋ ๊นํ์์ด ์ ์งํ ใ์ฌํ๋ฌธ์ ใ๊ณผ ์์ฑ์์ด ํธ์ฐฌํ ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ์ ์ ๋ฌธ๊ด ๊ฒฝํฅ ๋ฐ ๊ด๊ณ ์์์ ๋ํด ๋ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ์ฃผ๋ชฉํ๊ณ ์ ํ๋ค. ใ์ฌํ๋ฌธ์ ใ์ ๊นํ์์ด ๊ด๋ฌด 10๋
(1906)์ ์ค๊ตญ์์ ํธ์ฐฌํ ํ์ฌ๋ณธ ๋ฌธ์ฅ ์ ์ง์ผ๋ก, ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ์ ์ด๋ณธ์ด๋ค. ์ ๋ฐ๋ ๋ฌธ์ฅ๊ฐ๋ก ๊ณ ๋ ค์กฐ ๋ฌธ์ธ ๊น๋ถ์๊ณผ ์ด์ ํ์ ๋น๋กฏํ์ฌ 19์ธ๊ธฐ ๋ฌธ์ฅ๊ฐ์ธ ๊น๋งค์๊ณผ ๊ทผ๋ ๋ฌธ์ฅ๊ฐ ์ด๊ฑด์ฐฝ ๋ฑ ๊ตฌ๊ฐ(ไนๅฎถ)๋ฅผ ์๋กํ์์ผ๋, ์ค๋ก์ง ๊น๋งค์์ ์ํ ์ผ๋ถ๊ฐ ๋๋ฝ๋์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ด๋ฉฐ, ์ด๊ฑด์ฐฝ์ ์ํ์ด ๋น ์ ธ ์๋ค. ๊นํ์์ ์ค๋ซ๋์ ์กฐ์ ๋ฌธ์ธ์ ๋ฌธ์ฅ ์ ์ง์ ํธ์ง์ ๋๋ชจํ์์ผ๋, ๋ถ๊ฐํผํ๊ฒ ๋ง๋ช
๊ธธ์์ ใ์ฌํ๋ฌธ์ ใ์ ์ฒ์์ผ๋ก ์์ฑํ๊ฒ ๋์๋ค. ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ๋ ์ฒ์์๋ 1915๋
์ ์ถ๊ฐ๋์๊ณ ์ค๊ตญ์ธ ๋
์์๊ฒ ์ธ๊ธฐ ์์๊ธฐ์ 1921๋
์ ์ฌํ๋์๋ค. ์ด ์ ์ง์ ํธ์ฐฌ์ ๊ทธ๋ค์ ์ฌ์ ๊ด๊ณ๊ฐ ๋๋ฌ๋ ์์ผ๋, ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ๋ ์์ฑ์์ด ใ์ฌํ๋ฌธ์ ใ์ ์ํํ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ทธ ๋๋ฆ์ ์ฑ๊ฒฉ๊ณผ ์์๋ฅผ ์ง๋๋ค.
์ด๋ฒ ๋
ผ์์์๋ ๊นํ์๊ณผ ์์ฑ์์ด ๋ณด์ฌ์ค ๊ฐ๊ฐ์ ์ ๋ฌธ ํน์ง๊ณผ ์์๋ฅผ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํ์ฌ, ์ด๋ค์ ์ ๋ฌธ๊ด๊ณผ ์ ๋ฌธ ๋ฐฉ๋ฒ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ์ง์ ์๋ก๋ ์ํ์ ๋ฌธ์ฒด์ ๋ด์ฉ์ ๋น๊ตํ๊ณ ์ ํ๋ค. ใ์ฌํ๋ฌธ์ ใ์ โ์ ํตโ ๋ฌธ์ฅ ์ ์ง์ ์ฑ๊ฒฉ์ ๋ ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๊นํ์์ ๊ฐ์ธ์ ์ธ ๋นํ์ ์๋ชฉ์ผ๋ก ๋ค์ฑ๋ก์ด ๊ธ 234ํธ ์ด์์ ๊ฐ๋ ค ๋ฝ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด์, ๊นํ์์ ์ํ์ ํฌํจํด์ ใ์ฌํ์ญ๊ฐ๋ฌธ์ดใ์๋ 1915๋
๋ฐ๊ฐ๋ณธ์ ์ด 93ํธ, 1921๋
์ฌํ๋ณธ์ ์ด 95ํธ์ด ์๋ก๋์ด ์๋ค. ์ด ๋ ์ ์ง ์ฌ์ด์ 10๋
์ ๊ฐ๊ทน์ด ์์ผ๋, ๋ํ์ ๊ตญ ๋ง๊ธฐ์ ์ผ์ ๊ฐ์ ๊ธฐ๋ฅผ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ผ๋ก ํ ๋ ์ ์ง์ ์์์ ๋ชฉ์ ์ด ๋ค๋ฅธ ๊ฒ์ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ํ์ธํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ํ, ์ด๋ฌํ ๋น๊ต๋ฅผ ํตํด ๊นํ์๊ณผ ์์ฑ์์ ๋ฌธํ๊ดยท๋นํ๊ด์ ๋ํ ๋ ํ์คํ๊ณ ๋ฐ๋ฅธ ์ดํด๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
๊ธ๊ฐ์ฐ์ ์ ํต์๋์ ํ๊ตญ์ธ๋ค ๋๊ตฌ์๊ฒ๋ ์ฃผ๋ชฉ๋ฐ๋ ์ฐ์ด์๋ค. ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ์ค๋ ์ญ์ฌ๋ฅผ ๊ฐ์ง ๋ถ๊ต ์ฌ์ฐฐ๋ค๊ณผ ํจ๊ป ๊ณ์ ๋ง๋ค ์๋ค๋ฅธ ์๋ฆ๋ค์์ ๋๋ฌ๋ด๋ ๊ฒฝ์น๋ฅผ ๊ฐ์งํ๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์, ์กฐ์ ์๋์๋ ๋ง์ ์ฌ๋๋ค์ด ๊ธ๊ฐ์ฐ ์ฌํ์ ์์์ผ๋ก ์ฌ๊ฒผ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ฐ์๋ ๋ถ๋ถ์ ์น์ฐ์ณ ์๊ณ ๋งค์ฐ ํํ ์งํ์ผ๋ก ๋์ด ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์, ์ค์ ๋ก ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ทผํ์ฌ ๊ทธ ์๋ฆ๋ค์์ ์ง์ ์ฒดํํ ์ ์๋ ์ฌ๋์ ๋ง์ง ์์๋ค. ๊ทธ๋๋ง ์กฐ์ ์๋ ์๋ฐ๋ค์ ์ฌํ์ ํ์ํ ์์, ๊ตํต, ์๋ฐ ๋ฑ์ ์กฐ๊ฑด์ ์ถฉ์กฑ์ํค๊ธฐ ์ํด ์ํํ๋ ์ฌ๋๋ค์ด ์์ด์ ๊ธ๊ฐ์ฐ ์ฌํ์ ํ ์ ์์์ง๋ง, ์ด๋ฌํ ์ฌ๊ฑด์ด ๋์ง ์๋ ์ผ๋ฐ์ธ๋ค์ ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ๋ค๋
์ค๋ ๊ฒ์ ์๋๋ ๋ด๊ธฐ ์ด๋ ค์ ๋ค.
19์ธ๊ธฐ ๋ง์ ์กฐ์ ์ด ๊ฐํญ์ ํ๋ฉด์ ์์์ธ๋ค๋ ์กฐ์ ์ ์ฌํํ ์ ์์๋๋ฐ, ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ์ผ๋ถ ์์์ ์ธ ์ฌํ์๋ค์ ์ฌํ ๋
ธ์ ์ ํฌํจ๋์๋ค. ๋น์ ์์์ธ์ด ์์ธ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ํ์ง์์ ๋ฉ๋ฆฌ ๋จ์ด์ง ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ์ฌํํ๋ ค๋ฉด ์ปค๋ค๋ ๊ฒฐ์ฌ์ด ์๊ตฌ๋์๋ค. ์์ง ์์์ธ์ ํ๊ตญ ๋ด๋ฅ ์ฌํ์ด ๋ณธ๊ฒฉํ๋์ง ์์๋ 20์ธ๊ธฐ ์ด์ ๊ทธ๋๋ง ์ํ ์ฌ๊ฑด์ด ๋น๊ต์ ์ ๊ฐ์ถ์ด์ง ์์ธ์ ๋ ๋ ๊ธ๊ฐ์ฐ๊น์ง ๊ฐ๋ ค๋ฉด ์ฒ ์ ํ ์ค๋น๊ฐ ํ์ํ๋ค. ๋น์ ์๊ตญ์ธ ์ฌํ์ ์ปค์ฆ(Curzon)์ด ๋งํ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด, โ์ง์ ๋๋ฅผ ๋๋ฌผ, ์์, ์์โ ๋ฑ์ ๋ฏธ๋ฆฌ ์๊ฐํ๋ค ๋ณด๋ฉด, ์์์ธ ์ฌํ์๋ค์ ๊ธ๊ฐ์ฐ๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ๊ทผ์ด ์ด๋ ค์ด ๊ณณ์ ์ฌ์ ์ ํฌํจ์ํค๊ธฐ ์ด๋ ค์ ๋ค. ๊ทธ๋ค์ ํต์ญ์, ์ง๊พผ, ๋ง๋ถ๋ ๋ฏธ๋ฆฌ ํ๋ณดํ์ฌ ํจ๊ป ์ฌํํด์ผ ํ๋ค.
์ด๋ฒ ๋
ผ์์์๋ ์๊ตญ์ธ ์ ๋๋ฆฌ์คํธ ํด๋ฐํผ์ ๊ธ๊ฐ์ฐ ์ฌํ๊ธฐ๋ก์ ์ฃผ๋ชฉํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๊ทธ๋ The Pall Mall Gazette์ ํนํ์์ผ๋ก ์กฐ์ ์ ์ฌ๋ฌ ๋ฌ ๋จธ๋ฌผ๋ ๊ณ , ์ด ๊ฒฝํ์ ๋ฐํ์ผ๋ก GLIMPSES OF LIFE IN KOREA (1904)๋ผ๋ ์ ๋ชฉ์ผ๋ก ์ฑ
์ ํด๋๋ค. ๊ทธ๋ ์งง์ ์ฒด๋ฅ ๊ธฐ๊ฐ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ๋ฐฉ๋ฌธํ์ฌ ๊ทธ ๋ด์ฉ์ ๊ทธ์ ์ ์์ ๋ด์๋ค. ํด๋ฐํผ์ 1903๋
๊ฐ์๋ ๊ธ์ฑ์์ ๋
์ผ์ธ์ด ์ด์ํ๋ ๊ธ๊ด์ ๋ฐฉ๋ฌธํ ๋ค ํต์ญ์๋ค๊ณผ ์ง๊พผ๋ค์ ๋ฐ๋ฆฌ๊ณ ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ๋ฐฉ๋ฌธํ์๋ค.
์ด๋ฒ ๋
ผ์๋ฅผ ํตํด ํด๋ฐํผ์ด ๊ธ๊ฐ์ฐ์์ ์ด๋ ๊ณณ์ ๋ฐฉ๋ฌธํ์๊ณ , ๊ทธ๊ณณ์์ ์ด๋ค ์๊ฐ์ ํ์๋๊ฐ๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๊ทธ๋ ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ฒฝ๊ณผ ์ฌ์ฐฐ๋ค์ ๋ชจ์ต์ ์์ธํ๊ฒ ๋ฌ์ฌํ์๋ค. ํนํ ์ฌ์ฐฐ์ ๋ํ ๊ทธ์ ์์ ์ ๋งค์ฐ ์ง์งํ๊ณ ์ฒด๊ณ์ ์ด๋ค. ํด๋ฐํผ์ ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ๋ถ๊ต์ ์ฑ์ง๋ก ์ดํดํ์ฌ, ์ฅ์์ฌ, ์ ์ ์ฌ, ์ ๊ณ์ฌ ๋ฑ ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ์ฃผ์ ์ฌ์ฐฐ์ ๊ด์ฌ์ ๊ธฐ์ธ์๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ์ฌ์ฐฐ์ ๋ถํฌ๋ฅผ ์ผ๋์ ๋๊ณ ๊ธ๊ฐ์ฐ ์ฌํ์ ๋
ธ์ ์ ์งฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
ํด๋ฐํผ์ ๊ธ๊ฐ์ฐ ์ฌํ์ด ์ง๋๋ ์๋ฏธ๋ฅผ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํด ๋ค๋ฅธ ์์์ธ๋ค์ ๊ธ๊ฐ์ฐ ๊ธฐ๋ก๊ณผ ๋น๊ตํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์บ ๋ฒจ, ๋น์, ์ปค์ฆ, ๋ฐ๋ฌ, ๊ฒ์ผ ๋ฑ์ด ํ๊ตญ๊ณผ ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ๋ณด์ธ ๊ด์ฌ์ ๋ด์ฉ๊ณผ ๊ฒฌ์ฃผ๋ ๊ฐ์ด๋ฐ ํด๋ฐํผ์ ๊ธ๊ฐ์ฐ ์ฌํ์ด ์ง๋๋ ํน์ง์ ์ข ๋ ๋ถ๋ช
ํ๊ฒ ์ดํดํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฌํ ๋
ธ์ , ์ฌ์ฐฐ ๋ฐ ์์ฐ ๋ฌ์ฌ์ ํน์ง ๋ฑ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋น๊ตํ์ฌ ๋น์ ์์์ธ์ ๊ธ๊ฐ์ฐ์ ๋ํ ์ธ์์ ์์์ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ํ์ธํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋ํ๋ค.
The phenomenon of North Korean defections and migration is one of the most recent historical events to emerge from the North Korean famine of the mid-1990s. Following economic failures and the loss of Soviet support due to the collapse of the Eastern Bloc and the death of Kim Il-sung (1912-1994), between 240,000 and 3,500,000 North Koreans died of starvation or starvation-related diseases in 1994-1998, leading to a large number of defections in the following decades. However, the number of North Korean defectors coming to South Korea is changing.
Since Kim Jong-un took power in 2011, the number of defectors has decreased, while the number of memoirs by forcibly repatriated migrants has increased. Moreover, women make up the largest proportion of defectors, accounting for more than 70 percent of all defectors between 2004 and 2023, and the majority of autobiographical texts, documentaries and social media such as YouTube, Facebook and TikTok are produced by and for women.
Similarly, the portrayal of North Koreans in South Korean media in general is a new phenomenon, as the TV series Crash Landing on You (2019-20) shows. More and more North Korean defectors are featured in successful K-dramas such as Squid Game (2021), Extraordinary Attorney Woo (2022) as well as in the various films such as the latest documentary film Beyond Utopia (dir. Madeleine Gavin, 2023) and the Netflix film My Name is Loh Kiwan (Ro Ki Wan, dir. Kim Hee Jin, 2024).
Using selected autobiographical memoirs by female defectors as well as South Korean dramas and films, this paper analyzes the media discourses on how women defectors are portrayed in selected screen media, assesses the 'defector narratives' in relation to refugees' self-analysis and self-assertion in 'defector memoirs' and autobiographical new social media by survivors and activists, and examines how cultural productions about North Korean defectors and migrants contribute to or critique micronarratives of displacement.
This paper shares insights from an ongoing exploration of the genesis of [South] Korean yumeo (โhumorโ), that is: canned jokes. Canned jokes boomed in Korea over the last two decades of the past century, circulating orally as well as printed. In the 1990s, they flourished thanks to Koreaโs speedy digitalization, breeding the PC tongsin yumeo (โpersonal computer communication humorโ) through forums for collecting and sharing. Genre-wise, these series consisted mostly of typical canned jokes, centered on one eponymous character: Sa O-Jeong, Choe Bul-am, Mandeuk, President Chun Doo-hwan, Rambo, the Tico car by automaker Daewoo, a broad-mouthed frog, a flock of sparrows, a tribe of man-eaters, etc. These days, yumeo series see a modest revival and form part of a broader nostalgia wave (the retro or newtro trend).
Sigmund Freud famously maintained that the joke is crafted, while the comical just occurs. If so, who crafted the jokes of the various Korean yumeo series? Searching for originators appears to be futile. After all, canned jokes are โfolk loreโ, stories passed-on orally by common people. This evokes a collective process, a murky evolution, and unpredictable mutations. Heuristically, asking questions about the genesis of a joke is nonetheless meaningful. Sometimes, the transmission of a joke can be reconstructed. In other cases, it is even possible to define the point at which an โimportedโ joke was introduced to a Korean audience (for example via the Korean editions of the Readers Digest or the Playboy).
Collecting anecdotical evidence through interviews with key players (editors of joke collections, in the first place) can offer substantial clues regarding the emergence and spread of canned jokes and yumeo series in Korea โ not to mention that this secures narrative memories that might otherwise never get recorded. The data are interpreted in view of relevant already existing sources โ which includes, among others, a scarce number of academic research, a bigger number of newspaper articles, as well as prefaces of the numerous yumeo collections.
This research aims to analyze the formation of the โChina Threatโ discourse in YouTube journalism by applying the concept of digital nationalism. For this analysis, it examines the characteristics of news video content produced and distributed by South Korean broadcast news media on the new digital platform of YouTube, with a focus on China-related news cases.
YouTube already holds a central position in the distribution and consumption of news in South Korea. The journalism of YouTube by broadcast news media faces a dual task of distinguishing itself from both traditional news and "YouTuber journalism," which has been criticized for distortion, amplification, polarization, fragmentation, bias, and dissemination of misinformation.
In analyzing the YouTube journalism conducted by traditional news media, this study focuses on China-related news video content. Since the decision to deploy THAAD by the US in South Korea in 2016, Sino-Korean relations have rapidly cooled. Social media and internet culture in both South Korea and China have continuously amplified issues across various domains such as politics, diplomacy, economy, society, popular culture, and history. Consequently, anti-Chinese sentiment has reached its peak within South Korea, particularly through internet culture, including YouTube. In this context, it is meaningful to examine how "news media on YouTube" constructs China's image and the perception of "China threat."
To facilitate such examination and analysis, this study seeks to apply the concept of digital nationalism and contribute to existing nationalism studies. Digital nationalism scrutinizes how digital technology reproduces and strengthens the categories of nation and citizenship. It also investigates how digital platforms and algorithms, based on biased nationalism, incite hate speech and group behaviors. However, previous research has tended to focus on the latter aspect of "hot" nationalism, while neglecting how digital technology operates at everyday level to naturalize and strengthen the categories of nation and citizenship.
This research aims to explore the role played by "YouTube-based news media journalism" in presenting new national imaginaries and reconstructing national identities, amidst the existing assumptions of nation and citizenship in traditional news media and the fragmented and extreme sentiments expressed in YouTuber journalism. Through this exploration, the study seeks to expand understanding of digital nationalism by investigating its manifestation in current realities in South Korea.
์ด ๊ธ์ ํ๊ตญ๊ณ ํด์ธ์ ์์ธ๋ค์ด ์์ ๋ค์ ์ด๊ตญ๊ฐ์ ์ด์ฃผ ๊ฒฝํ์ ๊ณต์ ํ๋ฉฐ ํด์ธ์ ์์ ๋ํ ์ง๋จ์ ์ธ ๋ชฉ์๋ฆฌ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๊ณ ์๋ โ๋ฏธ๋์ด ์ํ โ๋ฅผ ํ์ฌํ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ โ๋ฏธ๋์ด ์ํ โ(media territories)๋ ํด์ธ์ ์์ ๊ดํ ๊ฒฝํ, ์ ๋ณด, ๊ฐ์ ์ ๊ณต์ ํ๋ ์ด๊ตญ๊ฐ์ ์ปค๋ฎค๋์ผ์ด์ ์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ๋ฏธ๋์ด ๊ณต๊ฐ์ ๋งํ๋ค. ํ๊ตญ์ 1950๋ ๋๋ถํฐ ์์ญ ๋ ๋์ ํด์ธ์ ์์ ๊ฑฐ๋ํ ์ด๊ตญ๊ฐ์ ์ฐ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ ์ํจ ๋๋ผ๋ก, ํ๊ตญ์ ํด์ธ์ ์ ์ฌ๋ก๋ ์ค๋ซ๋์ ๋์ค์ /์ ์ฑ ์ /ํ์ ์ ๊ด์ฌ์ ๋ฐ์์๋ค. ํด์ธ์ ์์ ๊ดํ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ๋ ๊ฐ์ ์ํ (์ก์ถ๊ตญ๊ณผ ์ ์๊ตญ) ์ฌ์ด์ ๋์ฌ์๋ ํด์ธ์ ์์ธ๋ค์ ์์น์ฑ์ ์ฃผ๋ชฉํ์ฌ, ๊ด๋ จ ๋ฒ, ์ ์ฑ , ์ธ์ข ์ /๋ฌธํ์ ์ฐจ์ด, ๊ฐ์กฑ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ ผ์ํด์๋ค. ์ด ๊ธ์ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ฑฐ์ ๋ค๋ฃจ์ด์ง ์์๋ ์์ญ์ผ๋ก, ๋ ๊ฐ์ ์ํ ์ฌ์ด์ ์กด์ฌํ๋ ์ค๊ฐ ์์ญ์ผ๋ก ์๋ํ๋ โ๋ฏธ๋์ด ์ํ โ์ ์ฃผ๋ชฉํ๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ ํด์ธ์ ์์ฐ์ ๊ณผ ๊ฒฐํฉ๋ ์ ์ฑ ์ ์์์ ์ ์๋ํ์ฌ ๋ฑ์ ์ฃผ์ ํ์์๋ค์ ๋น์ ์ง๋ฐฐ์ ์ธ ๋ฏธ๋์ด(์ ๋ฌธ, ์ก์ง, ๋ฐฉ์ก ๋ฑ)๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํด์ธ์ ์์ ์ ํ ํ์๋ก ์ ๋นํํ๋ฉฐ ๋ ๊ฐ์ ์ํ ๋ฅผ ๊ฐ๋ก์ง๋ฅด๋ ์ด๊ตญ๊ฐ์ ์ด์ฃผ๋ฅผ ์ด์งํ์๋ค. ์ด์ ๋ฐํ์ฌ, 2000๋ ๋ ์ดํ ์ฑ์ธ ํด์ธ์ ์์ธ๋ค์ ๋์งํธ๋ฏธ๋์ด๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํด์ธ์ ์์ ๋ํ ๋นํ์ ์ธ ๋ชฉ์๋ฆฌ๋ฅผ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก ํ์ฑํด์๋ค. ์ด ๊ธ์ ์ ์ธ๊ณ์ ํฉ์ด์ ธ ์๋ ํด์ธ์ ์์ธ๋ค์ด ์ด๋ป๊ฒ ๋์งํธ ๋ฏธ๋์ด๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ด๊ตญ๊ฐ์ ์ธ ์ฐ๊ฒฐ๋ง์ ๊ตฌ์ถํ์ฌ ์์ ๋ค๋ง์ โ์ ์์ธ์ ๋์งํธ ๋ฏธ๋์ด ์ํ โ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๊ณ ์๋์ง ์ดํด๋ณธ๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ํด์ธ์ ์์ธ๋ค์ด ์ฃผ๋ํ์ฌ ๊ตฌ์ถํ ๋์งํธ ๋ฏธ๋์ด ๊ณต๊ฐ๋ค์ ๋ํ ์์นด์ด๋ธ ๋ถ์์ ์ค์ํ์๊ณ , ์ด ๊ณต๊ฐ์์ ๊ณต์ ๋๊ณ ์๋ ๋ฏธ๋์ด ์์ฐ๋ฌผ(์ธํฐ๋ทฐ ์์, ๋คํ๋ฉํฐ๋ฆฌ, ํ์บ์คํธ ๋ฑ)์ ๋ถ์ํ์๋ค. ๋ฏธ๋์ด ์์ฐ๋ฌผ์ ๋ค์ํ ๊ตญ๊ฐ๋ก ๋ค์ํ ์๊ธฐ์ ์ด์ฃผํ ํด์ธ ์ ์์ธ๋ค์ ๊ฐ๋ณ์ ์ธ ์ฆ์ธ๋ค์ ๋ด๊ณ ์๋ค. ์ด ๊ณต๊ฐ์ ๋ชจ์ธ ๊ฐ๋ณ์ ์ธ ์ฆ์ธ๋ค์ ํด์ธ ์ ์์ธ์ผ๋ก์์ ์งํฉ์ ์ธ ๊ธฐ์ต๊ณผ ๊ฐํฅ์ ์์ฐํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์งํฉ์ ์ธ ๊ธฐ์ต๊ณผ ๊ฐํฅ์ ํด์ธ์ ์์ ๋ํ ๋นํ์ ์ธ ๋ชฉ์๋ฆฌ์ ์ ์น์ ์ธ ์์ง์์ ๊ตฌ์ฑํด๋ด๋ฉฐ, ์์ ๋ค๋ง์ ์ด๊ตญ๊ฐ์ ์ธ ๋ฏธ๋์ด ์ํ ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๋ ๋ฐ ํต์ฌ์ ์ธ ์ญํ ์ ํ๊ณ ์๋ค.
ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ๋ํ ๊ฐ๋
์ 2010๋
๊ตญ์ ํต์ฉ ํ๊ตญ์ด๊ต์ก ํ์ค ๋ชจํ ๊ฐ๋ฐ(1๋จ๊ณ)์์ ๋ฌธํ ํญ๋ชฉ์ ๋
๋ฆฝ๋ ์์ญ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑํ๋ฉด์ ๋ณธ๊ฒฉ์ ์ผ๋ก ๋ฑ์ฅํ๋ค. ์ด ๋ชจํ์์ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ํ๊ตญ์ด๊ต์ก์์ ๋ฌธํ๊ต์ก ๊ฐ๋
์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ ๊ต์ํ์ต ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ง์นญ๋๊ณ ์๋ค. ์ด๊ธฐ ๊ตญ๋ด ํ๊ตญ์ด ๋ฌธํ๊ต์ก์ ๋ฌธํ ์์(cultural component)๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก, ํ๊ตญ ๋ฌธํ์ ๋ํ ์ง์์ ํ์ตํ๋ ์ผ๋ฐฉํฅ์ ์ธ ๋ํ์ฃผ์ ํํ๋ก ์งํ๋์๋ค. ์๋ํ๋ฉด ๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก ํ๊ตญ์ด์ ๋ํ ๋ฅ์๋๋ฅผ ์๊ตฌํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ตญ๋ด ๊ต์กํ๊ณ์์ ํ์ฐ๋๋ ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์ ํจ๋ฌ๋ค์์ ๋ฐ๋ผ, 2016๋
๊ตญ์ ํต์ฉ ํ๊ตญ์ด๊ต์ก ํ์ค ๋ชจํ ๊ฐ๋ฐ 3๋จ๊ณ์์ ๋ฌธํ ๊ด์ ์
์ํธ๋ฌธํ์ ๊ด์ ์ผ๋ก ๋ช
์ํ์๋ค.
ํ๊ตญ์ด ํ์ต์์ ๊ต์์ ์ํธ ๊ฐ ๋๋ฑํ ๋ฌธํ์์ ์ ์ ํ๋ ๋ณํ์ ์์ง์์ ๋จ์ํ ํ๊ตญ๋ฌธํ๋ง์ ๊ฐ๋ฅด์น๋ ๊ฒ ์๋ ์ํธ ๊ฐ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ฐ๋ฅด์น๋ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๋ฐ๋์ด์ผ ํจ์ ์์ฌํ๋ค. ์ต๊ทผ์๋ ์ธ์ข
๋ฌธํ์์นด๋ฐ๋ฏธ์์ ๋ฌธํ๊ต์ก์ ๊ด์ ์ ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์๋ก ์ค์ ํ์ฌ ๊ต์ก๊ณผ์ ์ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์๋๋ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์์ ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์์ ์ค์์ฑ์ ๊ฐ์กฐํ ์๋ฏธ ์๋ ์ฌ๋ก๋ผ ํ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ด๊ฒ์ ์ผ๋ถ ์์ญ์ด๋ ์ฝํ
์ธ ๋ง์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์ ์ ๊ทผ์ ๋ค๋ฃฌ๋ค๋ ์ ์์ ํ๊ณ๊ฐ ์๋ค. ๋ํ ํ๊ตญ์ด๊ต์ก์ ๊ตญํํ์ฌ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ์ ๊ทผํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก ํ๊ตญ์ด์ ๋ํ ๋ฅ์๋๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ๋ค๋ ์ ์์ ๋ง์ ํ์ต์๋ฅผ ํฌ๊ดํ์ง ๋ชปํ๋ค. ๋ํ ํ๊ตญํ ์์ญ์์ ์๊ตฌ๋๋ ๋ค์ํ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ๋ชจํ์ผ๋ก ํ์ฉ๋๊ธฐ์๋ ๋ค์ ๋ถ์ ์ ํ๋ค. ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์์ ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์ ๊ด์ ์ ์ค์์ฑ์ด ํ๋๋๊ณ , ํ๊ตญํ์ ์ด๊ตญ๊ฐ์ ํ์ฅ์ ๊ณ ๋ คํ๋ค๋ฉด, ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์์ ์
๊ฐํ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ๋ชจํ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ ๋ค์ํ ์์ญ์์ ํ์ฉ ๋ฐ ๋ณ์ฉ๋ ์ ์๋ ํ๋ฌธ์ ํ ๋๋ฅผ ํ์ฑํ๋ ๊ฒ์ด ํ์ํ๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๋ก์ด ํจ๋ฌ๋ค์์ผ๋ก์ ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์์ ๊ธฐ๋ฐํ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ๋ฐฉ์์ ํ๊ตฌํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค. ๋ํ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ด ํ๊ตญ์ด๊ต์ก์๋ง ๊ตญํ๋์ง ์๊ณ , ๋ค์ํ ์ด์ฃผ๋ฏผ ํ์ต์์ ํ์ฉ๋ ์ ์๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ดํด๋ณธ๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์์ ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์์ ๊ตฌ์ฑ์์๋ฅผ ์ ์ํ๊ณ , ์ฐ๊ตฌ์์
๋ชฉํ, ์ด๋ก ์ ๊ด์ ๋ฑ์ ํฌํจํ ์๋ฏธ๋ก ๊ต์ก๊ณผ์ ๋ฐฉํฅ์ ๊ฒํ ํ๋ค. ํนํ Byram(1989), Deardorff(2009), Kramsch(2014)๊ฐ ์ฃผ์ฅํ ์ํธ๋ฌธํ ์ญ๋์ ๋ํ ๊ณ ์ฐฐ์ ํตํด ํ๊ตญ์ด ํ์ต์๋ฅผ ์ํ ์ํธ๋ฌธํ๊ต์ก์ด ๊ฐ์ถ์ด์ผ ํ ๊ตฌ์ฑ์์๋ฅผ ๊ต์ก ๋ด์ฉ ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๋๋์ด ๋์ถํ ๋ค, ์ด๋ฅผ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ์ํธ๋ฌธํ์ ์ ๊ทผ์ผ๋ก์ ์ด๋ก ์ ํ์ ์ ์ํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ดํ ํด๋น ๋ชจํ์ ์ค์ง์ ์ผ๋ก ํ์ฉํ ์ ์๋ ์์ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์ ์ํจ์ผ๋ก์จ, ์ด ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ ์ , ์ฌํ์ ์ผ๋ก ์ค์ฒ๋ ์ ์๋ ๋ฐฉํฅ์ ๋ชจ์ํ๋ค.
์ ์ฌ ์ด๋, ํ๊ตญ๊ณผ ์ผ๋ณธ์ ๋์์์ด ์ฐํธ์ ๊ต๋ฅ๋ฅผ ์ง์ํด ์์ผ๋ ๊ทผ๋ ๊ตญ๋ฏผ๊ตญ๊ฐ ์ฑ๋ฆฝ๊ธฐ ์ดํ๋ ์ผ๋ณธ์ ์๋ฏผ์ง ์ง๋ฐฐ์ ๋ง๋ฌผ๋ ค ์ผ๋ณธ๊ณผ์ ๊ต๋ฅ๋ ๋ถ์ ์ ์ธ ์ด๋ฏธ์ง๊ฐ ์ฃผ๋ฅผ ์ด๋ฃจ๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ํ์ผ ๊ฐ์ ์ง์ ํ์ ์ธ ์ ์ ๊ณ ๋ คํ๋ค๋ฉด, ํ์ผ ๊ต๋ฅ์ ๋ํ ์ธ์์ ์ ํํ ์ ์๋ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ๋ณํ์ ์๋ก์ด ์๋๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ณ ๋์ ํ์ผ ๊ต๋ฅ๋ฅผ ํ์ฉํ๋ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ผ๋ณธ ์ด๋ ๋ด์๋ ๊ณ ๋ ํ๊ตญ์์ ์ ํ๋ ์ญ์ฌ์ ํ์ ์ด ๋ง์ด ๋จ์ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ๊ทผ๋์ ํ์ผ ๊ต๋ฅ์ ๊ดํ ๋ฐ์์ทจ๋ฅผ ์ดํผ๋ ๊ฒ์ ๊ทผ๋ ๊ตญ๋ฏผ๊ตญ๊ฐ ์ฑ๋ฆฝ๊ธฐ ์ดํ ์ผ๋ณธ๊ณผ์ ๋ฌธํ๊ต๋ฅ์ ๋ํ ํ๊ตญ์ ์ผ๋ฐฉ์ ์ธ ํผํด ์์์ ์ ํ์ํค๋ ์ํธ๋ฌธํ์ ํ๊ตญ์ ๋ฌธํ๊ต์ก์ผ๋ก ์ฐ๊ฒฐ๋ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ณ ๋์ ํ์ผ ๊ต๋ฅ์ ๊ดํ ์ญ์ฌ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ถฉ๋ถํ๋ค๊ณ ํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ ๊ต๋ฅ๋ฅผ ์์ฌ๋ก ํ ๋ฌธํ๊ต์ก๋ ๊ฑฐ์ ํํด์ง์ง ์๊ณ ์๋ ์ํฉ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ณ ๋ ํ์ผ ๊ต๋ฅ์ ์ญ์ฌ๋ฅผ ๋ช
ํํ ํ๋ ๋ฐ์๋ถํฐ ์์์ ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ํนํ ๊ณ ๋ ํ์ผ ๊ต๋ฅ์ ๊ดํ ์ฌ๋ฃ๊ฐ ํ๋ถํ ๋ฐฑ์ ์ ์ด์ ์ ๋ง์ถ๋ค.
์ด์์ ์ฐ๊ตฌ ๋ชฉ์ ๊ณผ ํ์์ฑ์ ๋ฐ๋ผ, ์ผ๋ณธ์ ์ ๋ํ๋ ๋ฐฑ์ ๊ด๋ จ ์ ์ ยท์ ๋ฌผยท์ง๋ช
์ ๊ดํ ๊ฒ๊ณผ, ๋ ๊ด๋ จ๋๋ ์ญ์ฌ์๋ฅผ ์ฐ๊ตฌ์๋ฃ๋ก ํ์ฉํ๋ค. ์์งํ ์๋ฃ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํ์ผ ๊ฐ์ ๊ด๊ณ์ ๊ต๋ฅ์ ์ค์์ ์ถ์ ํ๊ณ ๋ณตํฉ์ ์ด๋ฉฐ ๋ค๊ฐ์ ์ผ๋ก ๋ถ์์ ์งํํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์๋๋ฅผ ํตํด ๋์ถ๋ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๊ณ ๋ ํ์ผ ๊ต๋ฅ์ ์ญ์ฌ ์ฐ๊ตฌ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์ํธ๋ฌธํ์ ํ๊ตญ๋ฌธํ ๊ต์ก์ ์ํ ์ค์ํ ์์ฌ์ ์ ์ ๊ณตํ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ธฐ๋ ํจ๊ณผ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์ฒซ์งธ, ๊ณ ๋ ํ์ผ ๊ฐ์ ๊ธด๋ฐํ ๊ต๋ฅ์ ๋นํด ์ด๋ฅผ ๋ฉด๋ฐํ๊ฒ ๋ถ์ํ๋ ํ๋ฌธ์ ์๋๊ฐ ๊ฑฐ์ ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์์ ์ํฉ์์ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ์ํธ๋ฌธํ์ ์ผ๋ก ํ์ฅํ๊ณ ๋ฐ์ ์ํค๋ ๊ธฐ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ก์์ ์์๊ฐ ์๋ค. ๋์งธ, ๊ณ ๋ ํ์ผ ๊ฐ์ ๊ต๋ฅ์์ ๋ํ๋๋ ์ ์ตํ ์ ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ฏธ๋์ ๋ฐ๋์งํ ํ์ผ ๊ด๊ณ ๊ตฌ์ถ์ ํ์ฉ์ ํ ์ ์๋ค. ์
์งธ, ํ๊ตญ์ด๋ผ๋ ๊ณต๊ฐ์ ๋งฅ๋ฝ์ด ์ฃผ๋ก ๊ฐ์กฐ๋์ด ์จ ํ๊ตญํ ์์ญ์์ ๊ณ ๋์ ํ์ผ ๋ฌธํ ๊ต๋ฅ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ์ฑ๊ณผ๋ ํ๊ตญํ์ ๊ณต๊ฐ์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ํ์ฅํ๊ณ ์ตํฉํ๋ค๋ ์ ์์ ํ์ ์ ๊ฐ์น๋ฅผ ์ง๋๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ์ด ํ์ต์ ๋์์ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์์ ์ํธ๋ฌธํ์ ์ ๊ทผ์ด ์ค์ํ๋ฉฐ, ์ญ์ฌ ์ฝํ
์ธ ๊ฐ ํ์ต์์ ์ํธ๋ฌธํ์ ์์ฌ์ํต๋ฅ๋ ฅ ์ ์ฅ์ ๊ธฐ์ฌํ๋ค๋ ๊ด์ ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ๋ค. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์์ ๋ค๋ฃจ๊ณ ์์๊ฑฐ๋ ๋ค๋ฃจ์์ผ๋ฉด ํ๋ ์ญ์ฌ ์ฝํ
์ธ ๋ค์ ์ฒด๊ณ์ ์ผ๋ก ์ ๋ฆฌํ๊ณ ์ต์ข
์ ์ผ๋ก๋ ํ๊ตญ์ด ํ์ต์๋ฅผ ์ํ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ์ค์ ๋ก ์ ์ฉํ ๋งํ ์ฌํญ๋ค์ ๋ฌถ์ด ๊ต์ก์ ๋ชฉํ, ๋ด์ฉ, ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฑ์ ์ถ์ถํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ ํ์ต์์ ํน์ฑ๊ณผ ๋ฌธํ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ธ๊ตญ์ธ ๋ฐ ์ฌ์ธ๋ํฌ ํ์ต์์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฌธํ์ ์ง์์ ๋น๊ต ๊ฒํ ํ ์ฌ๋ก๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋ก์จ ์ค์ง์ ์ธ ์ํธ๋ฌธํ์ ์ ๊ทผ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋๋ก ํ ๊ฒ์ด๋ค.
ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ โํ๊ตญ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ชจ๋ ๊ฒโ์ ๋ํ ๊ต์ก์ด๋ผ ํ ์ ์์ ์ ๋๋ก ํญ์ด ๋๊ณ ๊ทธ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค๋ฃฐ ์ ์๋ ๋ฒ์๋ ๋ค์ํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ต์ก ํ์์ ํต์ฌ์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผ๋๋ ์์
์ ํจ์จ์ฑ์ ์ ์ ๋ก ์ค๊ณ๋ ๊ต์์๋ชฉ๊ณผ ์์
๊ณํ์ ๋ฐ๋ผ์ผ ํ๋ฏ๋ก ๊ต์ก ๋ด์ฉ์ ํ์ต์์ ์๊ตฌ์ ๊ต์ก์ ๊ณตํต์ ํต์ฌ์ ํ์์ ๋ฐ๋ผ ์ ํํ ์ ์๊ฒ ํ๋ ๋ชจ๋ํ ๊ตฌ์ฑ์ด ํ๋นํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ค์ํ ํ์ต์ ๋ณ์ธ๋ค์ ๊ณ ๋ คํ ๋ ๊ต์ก ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ธฐ์กด์ ํ์ง ์ค์ฌ ๊ต์ก๊ณผ ๋๋ถ์ด ์๊ฐ๊ณผ ๊ณต๊ฐ์ ๋ฐ์ด๋์ด ๋์ฑ ๋ค์ํ ๋ด์ฉ์ ์ ํ ์ ์๋๋ก ๋น๋๋ฉด ๋ฐฉ์์ด ๋ํด์ง ๋ธ๋ ๋๋ ๋ฌ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ชจ์ํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ์ฐ๊ตฌ ๋ชฉํ๋ ์ฐ์ ๊ธฐ์กด์ ๊ต์ก๊ณผ์ /๊ต์ฌ ๋ถ์ ๋ฐ ๊ด๋ จ ์๊ตฌ ์กฐ์ฌ์ด๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ชจ๋ํ ๊ต์ก๊ณผ์ (์)์ ๋ง๋ จํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด ๋ชจ๋ํ ๊ต์ก๊ณผ์ ์ ๊ตญ๋ด์ธ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก ํ์ฅ์์ ํ์ฉํ ์ ์๋๋ก ์๋ฒ ์ ์ฉ์ ์ํ ์ ์ฐจ๋ฅผ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์๋ฒ ์ ์ฉ์ ๋์์ ์ธ๊ตญ์ธ๊ณผ ์ฌ์ธ๋ํฌ, ์ผ๋ฐ ๋ชฉ์ ํ์ต์์ ํน์ ๋ชฉ์ ํ์ต์ ๋ฑ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ์ค์ํ๊ณ , ์ฌ์ธ๋ํฌ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๋ํฌ์ฌํ์ ํ์ฑ ๊ณผ์ ์ด ๋น๊ต์ ๋ช
ํํ๋ฉฐ ์ํธ ๊ต๋ฅ์ ์ญ์ฌ์์ ๋ค๋ฃฐ ๋งํ ์ด์๊ฐ ๋ถ๋ช
ํ ์ง์ญ(์: ๋
์ผ)๊ณผ ์ฌ์ธ๋ํฌ ์ด์ฃผ์ ์ญ์ฌ๊ฐ ์ค๋๋๊ณ ์ธ๋ ๊ฐ ์ธต์๊ฐ ๋ค์ํ ์ง์ญ(์: CIS)์ ๊ธฐ๊ด์ผ๋ก ์ค์ ํ๋ ค๊ณ ํ๋ค.
ํ์ฌ๊น์ง์ ์๋น ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ธฐ์กด์ ์ญ์ฌ ์ฝํ
์ธ ๋ โ๊ตญ๋ด ๊ณต๊ต์ก์์ ๋ค๋ฃจ๋ ์ฌํญ ์ค ํต์ฌ ๋ด์ฉ์ ์ฐ๋๊ธฐ ์์ผ๋ก ์ ์โ ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ธ๊ตญ์ธ๊ณผ ์ฌ์ธ๋ํฌ ๋์์ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ โ์ง๊ธ-์ฌ๊ธฐ-๋โ์์ ์ถ๋ฐํ๋ โ์ญ(้)์ฐ๋๊ธฐ์ ์ ๊ทผโ, โ์ฃผ์ ๋๋ ์๋ ์ค์ฌ ์ ๊ทผโ์ผ๋ก ์์ํ๋ ๊ฒ์ด ํจ๊ณผ์ ์ด๋ฏ๋ก ๊ธฐ์กด๊ณผ ๋ค๋ฅธ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ๊ต์ก ๋ด์ฉ์ ๊ตฌ์ฑํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด์ ์์ ๊ด๋ จ ์๊ตฌ ์กฐ์ฌ๋ ํฌ๊ฒ โ๊ต์ก ๋ชจ๋์ ๋ด์ฉ ์ ์ ๊ณผ ๊ตฌ์ฑ์ ๊ดํ ์ฌํญ, ๋ธ๋ ๋๋ ๋ฌ๋์ ์ํ ์์
๊ตฌ์กฐํ์ ๊ดํ ์ฌํญ ๋ฑโ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ํํ ๊ฒ์ด๋ค. ์กฐ์ฌ๋ ๊ตฌ๊ธ ์ค๋ฌธ, ์ค ์ธํฐ๋ทฐ ๋ฑ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์งํํ ๊ณํ์ด๋ฉฐ, ์กฐ์ฌ ์๊ธฐ๋ ๋๋ต 2024๋
7~9์๋ก ์์ ํ๊ณ ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋จ๊ณ๋ณ ๋ชฉํ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. 1) ์ํธ๋ฌธํ์ ์์ฌ์ํต๋ฅ๋ ฅ ์ ์ฅ์ ๊ด์ ์ผ๋ก ๊ธฐ์กด ๊ต์ก๊ณผ์ ๋ฐ ๊ต์ฌ์์ ์ญ์ฌ ์ฝํ
์ธ ์ ๋ด์ฉ๊ณผ ๊ตฌ์ฑ์ ๋ถ์ํ๊ณ ๊ฐ์ ๋ฐฉํฅ์ ๋์ถํ๋ค. 2) ๊ต์ก ์ํฉ ๋ฐ ์๊ตฌ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ชฉํ ๋จ๊ณ๋ฅผ ์ค์ ํ๊ณ , ์ด๋ฅผ ๊ทผ๊ฑฐ๋ก ๋ชจ๋ํ ๊ต์ก๊ณผ์ ์ ํต์ฌ์ธ ๊ต์ก ๋ด์ฉ์ ์ ์ , ์กฐ์งํ๋ค. 3) ์ธ๊ตญ์ธ ๋ฐ ์ฌ์ธ๋ํฌ ํ์ต์๋ค์ ํ์ต ์์์ ๊ณ ๋ คํ ์ธ์ดโค๋ฌธํ ํตํฉ ๊ต์ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ํ๋ ์ค์ฌ ๊ต์-ํ์ต ์ ๋ต์ ์ ์ฉํ๊ณ , ๋ค์ํ ํ์ ์์ญ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ธ๋ถ ํ๋์ ๊ณ ์ํ๋ค. 4) ๊ณ ์๋ ํ๋์ ํ์ฅ ์ ์ฉ ๊ณผ์ ์ ์ฐธ์ฌํ ๊ต์ฌ ๋ฐ ์ธ์ด ๊ต์ก, ๋ฌธํ ๊ต์ก ๊ด๋ จ ์ ๋ฌธ๊ฐ๋ค์ ์๋ฌธ์ ๊ตฌํด ์์ ๋ณด์ํ๋ค.
๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ์ ํ๊ตญ์ ๊ฑฐ์ฃผํ๋ ๋ํ์ ์ธ ์ ์ฃผ ์ธ๊ตญ์ธ ์ง๋จ์ผ๋ก, ์ด๋ค์ด ํ๊ตญ์์ ์ ์ด์๊ฐ๊ธฐ ์ํด์๋ ํ๊ตญ์ด๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์ ์ ํ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง ํ์๊ฐ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ์ ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์ ์ผ๋ฐฉ์ ์ธ ์ ๋ฌ ์ค์ฌ์ ๊ต์ก์ด๋ ๋ํ์ฃผ์์ ๊ด์ ์ ์น์ค๋์ด ์๋ค๋ ๋ฌธ์ ๊ฐ ์ ๊ธฐ๋๊ณ ์๋ค. ๋ฌธํ๋ ์ผ์์ ์ธ ์ถ ์์์ ํ์ตํ๋ ๊ฒ์ด๋ผ๋ ์ ์ ๊ณ ๋ คํ๋ค๋ฉด, ํ๊ตญ๋ฌธํ๊ต์ก์์ ๋ค์ํ ํ์ต ์ฅ๋ฉด์ ๊ณ ๋ คํ๋ ์ํธ๋ฌธํ์ ์ ๊ทผ์ด ์๊ตฌ๋๋ ์ํฉ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ์ ์์กฐ๋ชจ์์ ํ์ฉํ ํ๊ตญ๋ฌธํํ์ต ๋ชจํ์ ์ ์ํจ์ผ๋ก์จ, ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์์ ์ด์ฃผ๋ฏผ ํ์ต์ ๋ฐฉํฅ์ฑ์ ํ๊ตฌํ๊ณ ์ ํ๋ค.
๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ์ ๊ณต๋์ฒด๋ก์ ์์กฐ๋ชจ์์ ํฌ๊ฒ ๋ค๋ฌธํ๊ฐ์กฑ์ง์์ผํฐ ์์ฐ์ ๊ธฐ๋ฐํ ์ฌํ์ ์์กฐ๋ชจ์๊ณผ ์์ฒด ์์ฐ์ผ๋ก ์ด์๋๋ ๊ฐ๋ณ์ ์์กฐ๋ชจ์์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋ค. ํ๊ตญ๊ฑด๊ฐ๊ฐ์ ์งํฅ์์์ ๋ฐํํ 2022 ๊ฐ์กฑ์ง์์ฌ์
์ฐ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ณด๊ณ ์์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์ฌํ์ ์์กฐ๋ชจ์์ 2022๋
3,931๋ช
์ด ์ฐธ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ๋์๋ค. ๊ฐ๋ณ์ ์์กฐ๋ชจ์์ ๋ํ ํํฉ์ ์์ผ๋, ์๋น์์ ๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ๋ค์ด ์ฌํ์ ์์กฐ๋ชจ์์ ์ฐธ์ฌํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ ์ ์ถํ ์ ์๋ค. ๋ํ ์ฌํ์ ์์กฐ๋ชจ์์ ๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ์ ํ๊ตญ์ฌํ ์ ์ ๋ฐ ์ ์ฐฉ์ ์ํ ์ค์ํ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ผ๋ก ๊ด๋ฆฌ๋๊ณ ์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ด๋ฏธ ์กด์ฌํ๋ ๋คํธ์ํฌ๋ก์ ์ฌํ์ ์์กฐ๋ชจ์์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ๊ตญ๋ฌธํํ์ต ๋ชจํ์ ๊ฐ๋ฐํจ์ผ๋ก์จ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฌํ์ , ํ์ ์ ๊ฐ์น๋ฅผ ์ ๊ณ ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์ฐ๊ตฌ ๋ชฉ์ ์ ๋ฌ์ฑํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋จผ์ ๋ค๋ฌธํ ํ์ต ๋ชจํ์ ๊ดํ ์ ํ ๊ฐ๋
์ ๊ฒํ ํ๊ณ , ์ํธ๋ฌธํ์ฃผ์์ ์ ๊ทผ์ ํ ๋๋ก์ ๋ฌดํ์ ํ์ต ๋ฐ ํ์ต ๊ณต๋์ฒด์ ๋ํด ๋
ผ์ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํ ๋๋ก ์์กฐ๋ชจ์์ ๊ธฐ๋ฐํ ๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ์ ํ๊ตญ๋ฌธํํ์ต ๋ชจํ์ ๊ฐ๋ฐํ๋ค. ๊ฐ๋ฐ๋ ๋ชจํ์ ๋ธํ์ด ๊ธฐ๋ฒ์ ํ์ฉํ์ฌ, ๊ด๋ จ ์ ๋ฌธ๊ฐ๋ค์ ๋
ผ์ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณ, ๋ชจํ์ ํ๋น์ฑ๊ณผ ์ ๋ขฐ์ฑ์ ํ๋ณดํ๋ค. ๊ด๋ จ ์ ๋ฌธ๊ฐ๋ ๋ค๋ฌธํ๊ต์ก์ ๋น๋กฏํ ๊ต์กํ ๋ถ์ผ์ ๋ฐ์ฌํ์ ์ทจ๋์๋ก, ๋๋ฉ์ด ํ์ง์ ํตํด 8-10๋ช
์ ์ ์ ํ๋ค. 1์ฐจ ๊ฒํ ๋ ์๋ฉด์ ํ์ฉํ์ฌ ์ฐ๊ตฌ๋ชฉ์ , ๊ฐ๋ฐ๋ชจํ์ ์ ์ํ๊ณ , ๋ชจํ์ ๋ํ ๋ค์ํ ์๊ฒฌ์ ์ ๋์ ์์น๋ก ์ทจํฉํ๊ณ , ์ด์ ๋ํ ์์ ํ ์๊ฒฌ์ ์์ฑํ ์ ์๋๋ก ํ๋ค. 2์ฐจ ๊ฒํ ๋ 1์ฐจ ๊ฒํ ์์์ ์๊ฒฌ์ ๋ฐ์ํ์ฌ ์์ ๋ ๋ชจํ์ ์ ์ํ๊ณ ์ด์ ๋ํ ์ ๋์ , ์ ์ฑ์ ์๊ฒฌ์ ์์งํ๋ค. ํ์ ์ ์ง์ ์ธํฐ๋ทฐ๋ฅผ ์งํํจ์ผ๋ก์จ ๋ชจํ์ ๊ฒ์ฆํ ๊ณํ์ด๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ์ ๊ธฐ๋ํจ๊ณผ๋ ์ฌํ์ ์ฐจ์๊ณผ ํ์ ์ ์ฐจ์์์ ์๋ฏธ๋ฅผ ์ง๋๋ค. ์ฌํ์ ์ฐจ์์ผ๋ก๋ ๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ์ ๋ค์ํ ํ์ต์ฅ๋ฉด์ ๊ณ ๋ คํจ์ผ๋ก์จ ์ผ์์ ์์ค์์์ ํ๊ตญ๋ฌธํํ์ต์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง ์ ์๋ ์ค์ฒ์ ์ธ ์์ด๋์ด๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ค๋ ์ ์์ ์ฌํ์ ๊ฐ์น๋ฅผ ์ง๋๋ค. ํ์ ์ ์ฐจ์์์๋ ํ๊ตญํ์ ์ด์ง์ญ์ ํ์ฅ, ์ด์ฃผ๋ฏผ ํ์ต์ ์ํธ๋ฌธํ์ ์ ์์ ๋ค ์ ์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ๋ค์ด ์ผ์์ ์ถ์์ ํ๊ตญ๋ฌธํ์ ๋ง์ฃผํ๊ณ , ๋ค์ํ ๋ฌธํ๊ฐ ์ตํฉ๋๋ ์ง์ ์ ๊ด์ฌ์ด ์๋ค. ํ๊ตญํ์ ๊ทธ๋์ ์ด๊ตญ๊ฐ์ ๋งฅ๋ฝ์์ ์ฃผ๋ก ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์งํ๋์ด ์๋ค๋ ์ ์ ๊ณ ๋ คํ ๋, ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญํ์ ์ด์ง์ญ์ ํ์ฅ์ ๊ธฐ์ฌํ๋ค. ๋ํ ์ด์ฃผ๋ฏผ ํ์ต์ ์ํธ๋ฌธํ์ ์ ๊ทผ์ผ๋ก์ ๋ฌดํ์ ํ์ต๊ณผ ํ์ต ๊ณต๋์ฒด๋ฅผ ํ์ฉํ๋ค๋ ์ ์์ ์ผ์์ ์์ญ์์ ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ๋ค๋ฌธํ์ ์ค์ฒ์ ์ํ ํ์ ์ ๊ฐ์น๊ฐ ์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ํฅํ ๊ฒฐํผ์ด์ฃผ์ฌ์ฑ์ ์์กฐ๋ชจ์์ ํตํด ๋ชจํ์ ๊ฒ์ฆํด ๋ณผ ์ ์๋ค๋ ์ ์์ ํ์์ฐ๊ตฌ๋ก ์ด์ด์ง ์ ์๋ค.
North Korea has come a long way of transformation, and it has not always been the way it has become nowadays. There were several distinct periods in its early history, when it had comparative freedom. In 1945 โ 1948 the North has made its first steps to the path of socialist construction and on September 9, 1948, the North has proclaimed establishing of the DPRK.
All this time (1945 โ 1950) the North Korea had limited freedom in several spheres in socio- economic life including freedom of religion. There were around 2000 protestant churches, 410 pastors, 518 Buddhist monasteries and 732 monks in 1949. The DPRK also had a huge private sector of economy, which gave more than half of countryโs industrial production. And the North Korean language schools opened for illiterate elders used term hangul (ํ๊ธ) in the school names: "Hangul hakgyo" (ํ๊ธ ํ๊ต).
During the Korea War, the North Korea has lost many original sources of information such as books, journals, newspapers, printed collection of state laws etc. At the same time, the Soviet Union, which was the closest North Korean ally in 1945 โ 1950, had all these collections of printed materials preserved in its libraries. They have unique North Korean primary sources, literature, newspapers and other periodicals that are not available both in the two Korean states and, possibly, in other countries of the world.
The paper gives a survey of some of collections of North Korean printed sources and literature preserved in Russian libraries.
For example, the Russian libraries have collections of such periodicals as โKorean newspaperโ (ๆ้ฎฎๆฐ่) โKorean-Soviet Cultureโ (์กฐ์๋ฌธํ), โGaebyeok newspaperโ (้๏ฃฟ ๆฐๅ ฑ) and many others. Russian libraries preserve such rare journals of 1946 โ 1950s as โKorean Womanโ (์กฐ์ ์ฌ์ฑ), โLife of Youthโ (์ฒญ๋
์ํ) and many others. It is necessary note that even the Library of the Congress located in Washington DC does not possess the full collection of these journals. That means that Russian collection of North Korean periodicals of 1946 โ 1950 is unique and has a special value.
As to the Russian North Korean books collections of 1946 โ 1950, they also have unique editions such as 1947 Korean language tutorial for the middle school (๊ตญ์ด) or the Collection of North Korean laws issued in 1948 โ 1950 (์กฐ์ ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์์ธ๋ฏผ๊ณตํ๊ตญ ๋ฒ๋ น ๋ฐ ์ต๊ณ ์ธ๋ฏผํ์์ ์์ ์์ํ ์ ๋ น์ง (1948 ๋
โ 1950 ๋
)).
Thus, Russian collections of North Korean printed publications of 1946 โ 1950 are unique and have a special value comparable to the value of Korean medieval manuscripts and woodblock prints.
This paper aims to present a theoretical and conceptual framework for investigating the translocal phenomena surrounding the Pโyลnghwaลญi Sonyลsang (hereafter Sonyลsang) using the examples of Seoul, Kyoto, and Berlin. Since the first Sonyลsang, also known as the โStatue of a Girl for Peaceโ, was installed in front of the Japanese Embassy in Seoul, South Korea, identical or similar replicas have been erected and/or exhibited nationwide in South Korea and other global cities, including Berlin, Sydney, Shanghai, New York, and Toronto. The bronze figurative statue serves as a mnemonic platform and represents Korean โcomfort womenโ, a euphemistic term referring to numerous girls and women, mostly from colonial Korea but also other countries in the Asia-Pacific region and the Netherlands, whom the Japanese military forced into sexual acts during the Second World War (Ahn 2020, 9; Yoshimi 2003, 106โ14; Kwon 2019, 7). The initiatives over installing the statue outside South Korea have led diverse actors to collaborate locally and translocally but have also often generated conflict with the Japanese government.
Previous research has focused on the transnational dissemination of the โcomfort womenโ memorial, emphasizing the role of the Korean diaspora as a carrier and its strategies for the universalization of the collective memory of โcomfort womenโ (Hasunuma and McCarthy 2019; J. Yoon 2019; R. Yoon 2018; McCarthy and Hasunuma 2018; Son 2018; Schumacher 2021). These studies elucidated that collective memory extends beyond national borders through immigrantsโ agency, transforming into universally recognized norms, in alignment with extant scholarly works on transnational memory (e.g., Erll 2011; Wรผstenberg 2020; Assmann 2014). Adding to this body of scholarship, this paper takes an interdisciplinary approach, drawing upon insights from sociology, geography, and history, and explores the complex dynamics, including the mobility and socio-spatial configuration of the memorial, through the lens of translocality (Greiner and Sakdapolrak 2013; Porst and Sakdapolrak 2017). By transcending disciplinary confines, this paper offers new perspectives on the memorialโs meaning and significance in different geographical and social contexts and fosters interdisciplinary exchange in Korean Studies.
Women โtipping the scalesโ: A Study of Transformation and Reconfiguration of Wedding Preparation since the 2010s
โ์ ์ธ์งโ ํ๋ ์ฌ์ฑ๋ค: 2010๋
๋ ์ดํ ๊ฒฐํผ ์ค๋น ๋ฌธํ์ ๋ณํ์ ์ฌ๊ตฌ์ฑ
๊นํ๋ฏธ (Hyunmi Kim), ํ๊ตญํ์ค์์ฐ๊ตฌ์
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ 2010๋
๋ ์ดํ ํ๊ตญ ์ฌํ์ ๊ฒฐํผ ๋ฌธํ ๋ณํ๊ฐ ๊ฒฐํผ์ ์ค๋นํ๋ ํ์์๋ค์ ๊ฐ๋ฑ๊ณผ ๊ฒฝํฉ์ ํตํด ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ , ํ์ฌ ๊ฐ์ฅ ๋ณํ๊ฐ ๊ทน์ฌํ ํผ์ ๋ฐ ์๋จ ๋ฌธํ๋ฅผ ํตํด ์ด๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๊ฒฐํผ์ ์ ํต์ ์ผ๋ก ๊ฒฐํผ ๋น์ฌ์๋ค์๊ฒ๋ ์จ์ ํ ์ฑ์ธ์ผ๋ก์์ ์ฑ์๊ถ์ ๋ถ์ฌํ๊ณ ๋ ์ง์ ์ฌ์ด์๋ ์ ๋์ ๊ฒฐ์์ ๊ฐํํ๋ ์ค์ํ ํต๊ณผ ์๋ก์ด๋ฉฐ, ํ๊ตญ ์ฌํ์์๋ ๋ถ๊ณ ์ค์ฌ ๊ณต๋์ฒด ์ง์๋ฅผ ๊ณต๊ณ ํ ํ๋ฉฐ ๊ฐ์กฑ ์ค์ฌ ๊ฐ์น๊ด์ ์กด์ํ๋ ๊ณต์ ์ญํ ์ ๋ด๋ณดํด ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ 2010๋
๋ ์ดํ ์๋ฏผ๋ค์ ๊ฒฐํผ์ ๋ ์ด์ ๊ณต๋์ฒด๋ ์๋ฌด์ ๊ฐ๋
๊ณผ ์ฐ๊ฒฐํ๊ธฐ๋ณด๋ค๋ ๊ฐ์ธ๊ณผ ์ ํ์ ๊ฐ๋
์ผ๋ก ๊ฐ์ ธ๊ฐ๊ณ ์๋๋ฏ ๋ณด์ธ๋ค. ํผ์ฃผ์ธ ๋ถ๋ชจ๋ ์ง์ ์ด๋ฅธ๋ค๋ณด๋ค ๊ฒฐํผ ๋น์ฌ์์ ์๊ฒฌ์ด ๋ ์ค์ํ๋ฉฐ ๊ฒฐํผ์์ ํ๋ฐฑ, ํผ์, ์๋จ ๋ฑ ์ ํต์ ์ธ ์ ์ฐจ๋ ๋ฌผ์ง ๋ฌธํ๋ ์ค์ํ์ง ์๋ค๋ ์ธ์์ด ๋์์ง๊ณ ์๋ ์ถ์ธ๋ค. ๊ทธ๋ผ์๋ ์ฌ์ ํ ์ฃผ๊ฑฐ ๋น์ฉ์ ์ ์ธํ ๊ฒฐํผ ๋น์ฉ ์ง์ถ์์ ํผ์๋ ์๋จ์ ์์์ฅ๊ณผ ์จ๋ฉ ํจํค์ง(์คํ๋์ค, ๋๋ ์ค, ๋ฉ์ดํฌ์
) ๋น์ฉ์ ํฉ์น ๊ฒ๋ณด๋ค ๋ ํฐ ๋น์ค์ ์ฐจ์งํ๊ณ ์๋ค. ๋ํ ์๋จ๊ณผ ์๋ฌผ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ๋ก๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค ์ ํ์ด ์์๋ 2020๋
์ ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ์ ๊ณผ ํ์ ๋น์ฉ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋นํ๋ค๋ ํน์ง์ ๋ณด์ธ๋ค. ์ด ์ง์ ์์ ํผ์ ๋ฐ ์๋จ ๋ฌธํ์ ๋ณํ ์์์ด ๊ฒฐํผ ๋ฌธํ์์ ์์ฌํ๋ ๋ฐ๊ฐ ๋ถ๋ช
ํ๋ค๊ณ ๋ณด๋ฉฐ, ์ด์ ๋ํ ์์ํ ๊ฒฝํ๊ณผ ์ค์์ ๋ค๋ฆ ์๋ ๊ฒฐํผ ๋น์ฌ์์ธ ์ฌ์ฑ๋ค๋ก๋ถํฐ ๋์ถํ ์ ์๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ๋ฐํ๋ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด ๋ฏธ์ฒ ์ฃผ๋ชฉํ์ง ๋ชปํ 2010๋
๋ ์ดํ ๊ฒฐํผ ์ค๋น ๋ฌธํ, ์ฆ ์จ๋ฉ ์ฐ์
๊ณผ ์จ๋ผ์ธ ๋ฌธํ์ ์ ์ฐฉ ๋ฐ ํฌ๋ฐ๋ฏน ์ฌํ๋ผ๋ ์ฌํ๋ฌธํ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ ๋ณํ๋ฅผ ์ผ๋์ ๋๊ณ ํผ์, ์๋ฌผ, ์๋จ ๋ฑ์ ๋ฌผ์ง์ ๊ดํ์ ๋ณํ๋ฅผ ์๊ฐํ๋ฉฐ, ํนํ โ๊ฒฐํผ์์ ๊ฝโ์ด๋ผ ๋ถ๋ฆฌ์ง๋ง ์ ๋์ ๊ด๋
์ ์์ํ๋ ์๋์ ์กด์ฌ๋ก ๋น๊ฐ์ํ ๋์๋ โ์ ๋ถโ๋ค์ ์ฌ์ธต ์ธํฐ๋ทฐํ์ฌ ๊ทธ๋ค์ด ๋ถ๊ณ ์ค์ฌ ๊ฐ๋ถ์ฅ์ ์ง์์์ ํธ์
์ ์๋ ์ํฉ์์ ๊ฒฐํผ์ ์ค๋นํ๋ฉด์ ์ด๋ค ์ธ์์ ๊ฐ์ง๊ณ ์ด๋ป๊ฒ ํ๋ํ๋์ง๋ฅผ ๋ถ์ํ๋ค. ๊ทธ๋ค์ด ๊ฒฐํผ์ ์ค๋นํ๋ฉด์ ์๊ฐ ์ด๋จธ๋์ ์ ๋, ๊ด๋ จ ์
์ฒด ์ข
์ฌ์ ๋ฑ๊ณผ ํ์ ๋ฐ ๊ฐ๋ฑํ๋ ๊ณผ์ , ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ทธ๋ฅผ ํตํด ์ ๋์ ์์ ํน์ ๋ํญํ๋ ๊ณผ์ ์์ ๊ฒฐํผ ์๋ก, ๋์๊ฐ ํ๊ตญ ์ฌํ์ ์ด๋ป๊ฒ ๊ท ์ด์ ์ผ์ผํค๊ณ ์๋์ง๋ฅผ ์ดํผ๊ณ , ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ฒฐํผ ๋ฌธํ์ ๋ณํ๊ฐ ๊ฐ๋ ์ฌํ๋ฌธํ์ ๋งฅ๋ฝ๊ณผ ๊ทธ ํจ์๋ฅผ ๋์ถํ ๊ฒ์ด๋ค.
The Invisible Value of Reproductive Labor: Focusing on the Labor of Female Owners of Dabang in the Cheonggyecheon Area
์๋น์ค ๋
ธ๋์ ๋ณด์ด์ง ์๋ ๊ฐ์น: ์ฒญ๊ณ์ฒ ์ผ๋ ๋ค๋ฐฉ ์์์ธ ๋
ธ๋์ ์ค์ฌ์ผ๋ก
์ ์๋ (Aram Jung), ํ๊ตญํ์ค์์ฐ๊ตฌ์
2019๋
์์ธ์๋ ์ฒญ๊ณ์ฒ ์ธ์ด์๊ฐ ์ผ๋ ์ง์ญ์ 100์ฌ ๊ฐ์ ๊ตฌ์ญ์ผ๋ก ์ชผ๊ฐ์ด ๊ฐ๋ฐํ๋ ๋์์ฌ์์ฌ์
์ ์ํํ์๋ค. ๊ทธ๋ก ์ธํด ์ ์กฐ ๋ฐ ์ ํต ์๊ณต์ธ๋ค์ ๋์ฑ
์์ด ๊ฐ์ ์ด์ฃผํ๊ฑฐ๋ ํ์
ํ๊ณ , ์ด ๋๋ค์์ ์
์ฒด๋ค์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ฐ๊ฒฐ๋์ด ์๋ ์ ์กฐ ์์ฐ-์ ํต์ ์ฐ๊ฒฐ๋ง์ ํฌ๋ํฐ ํ๊ฒฉ์ ์
์๋ค. ์ด๋ค์ ์ฃผ์์๋น์๋ก ๊ฑฐ๋ํ ์๋น์ค ์
์ข
์ฌ์๋ค ์ญ์ ๊ธฐ์กด ๊ฑฐ๋๋ง์ ๋ฌผ๋ก ํ์
์ด๋ ์ด์ฃผ๋ฅผ ๊ฐํํด์ผ ํ๋ค. 2019๋
๋ถํฐ ์ ์กฐ์๊ณต์ธ๋ค๊ณผ ์๋ฏผ๋ค์ด ํ์ ํฉ์ณ โ๋์ฌ์ฐ์
์ํ๊ณ๋ฅผ ๋ณด์กดํ๋ผโ๋ ์์ ๋ก ์ ์ฑ
์์ ์ด๋์ ํผ์น ๊ฒฐ๊ณผ, 2023๋
์ผ๋ถ ์ ์กฐ ์๊ณต์ธ๋ค์ด ์์
์ ์ง์ํ ์ ์๋ ์๋์๊ฐ๋ฅผ ์ค๊ณตํ๊ฒ ๋์๋ค. ์ด๋ โ์ฐ์
์ํ๊ณโ๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๋ ๋ด๋ก ๊ณผ ์ ์ฑ
์ ์ํ์ ์ ์กฐ ์์ฐ๊ธฐ์ ์์ญ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ฌ๊ตฌ์ฑ๋์๋ค.
๋ณธ ๋ฐํ๋ ์ฐ์
์ํ๊ณ ํ์ฅ์์ ์ ์กฐ์๊ณต์ธ๋ค์ ์์ฐ๋
ธ๋ ๊ณผ์ ์ ์ค์ง์ ์ผ๋ก ์์ฉํ ์๋น์ค์
์ ์๋ฏธ๋ฅผ ๊ท๋ช
ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก๋ ์๊ท๋ชจ ๊ณต์ฅ์ ์ด์ํ๋ ์ ์กฐ์๊ณต์ธ๋ค์ ๋
ธ๋ํ๊ฒฝ์ ๋ถ์กฑํ ์ผ์ ์์๋ค์ ์ ๊ณตํ ๋ค๋ฐฉ์์์ธ๋ค์ ์๋น์ค ๋
ธ๋ ์์๊ณผ ๊ทธ ์๋ฏธ๋ฅผ ์ดํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฒญ๊ณ์ฒ ์ผ๋ ๋ค๋ฐฉ์์์ธ๋ค์ 1990๋
๋ ์ฒญ๊ณ์ฒ ์ผ๋์์ ๋ค๋ฐฉ์
์ ์ข
์ฌํ๊ธฐ ์์ํ ์ฌ์ฑ๋ค๋ก ๋ค๋ฐฉ ๊ณต๊ฐ์์ ์ปคํผ๋ ์ฐจ ์ฃผ๋ฌธ์ ๋ค๋ฃจ๋ ๊ฒ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์ ์กฐ์๊ณต์ธ๋ค์ด ์์
ํ์ฅ์์ ์ถฉ์กฑํ ์ ์๋ ์์, ๋นจ๋ ๋ฑ์ ๋ฌด๊ธ์ผ๋ก ์ ๊ณตํ๋ ๊ดํ์ ์ด์ด์ค๊ณ ์์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ฌด๊ธ์๋น์ค๋ ๋ค๋ฐฉ์
์ข
์ฌ์ ๊ฐ ๊ฒฝ์ ์ฐ์๋ฅผ ์ ํ๊ธฐ ์ํด ์์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ด๋ฉฐ, ์ฆ๊ฐ์ ์ธ ํํ๊ตํ๋ณด๋ค๋, ํฅํ ๋ ๋ง์ ๊ฑฐ๋๋ฅผ ์ฝ์ํ๋ ์ฆ์ฌ ๊ด๊ณ์ ์ฑ๊ฒฉ์ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ดํ์ ์ต๊ทผ, ์ด ์์์ธ๋ค์ด ์ฌ๊ฐ๋ฐ๋ก ์ธํ ์๋๊ณ์ฝํด์ง๋ก ์ํดํ๊ฑฐ๋ ์ทจ์ฝํ ์์
ํ๊ฒฝ์ ์ง์ํด์ผ๋ง ํ๋ ์ํฉ์ ๋ง๋ฅ๋จ๋ฆฌ๋ฉด์ ์ ์งํ๊ธฐ๊ฐ ์ด๋ ค์ด ์ ๋ต์ด ๋์๋ค. ๋ณธ ๋ฐํ์์๋ ์ด์ฒ๋ผ ๋ฌด๊ธ(๋ถ๋ถ) ์๋น์ค, ์๋ฃ ๋ฐ ๋ํ ๋ฑ ๋ค๋ฐฉ ์์์ธ๋ค์ ๋
ธ๋์ด ์์ฐ๋
ธ๋์๋ค์๊ฒ ์น๋ฐํ ๋
ธ๋์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ๊ณผ์ ๊ณผ ๊ทธ๊ฒ์ ์๋ฏธ๋ฅผ ์ ๊ณต์์ ์ํ์๋ผ๋ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ์
์ฅ์์ ๊ตฌ์ฑ๋ ๊ฒฝํ์ ํตํด ์ดํผ๋ ค ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ณต์กํ ๋งฅ๋ฝ๋ค์ ์ดํด๋ด์ผ๋ก์จ ์์ฐ ๋
ธ๋์ด ์ฌ์์ฐ ๋
ธ๋์ ์์กดํ๋ ๊ด๊ณ์ฑ๊ณผ ์ฌ์ฑ์ ์ฌ์์ฐ ๋
ธ๋์ด ๋จ์ฑ์ค์ฌ์ฃผ์์ ์ธ ๊ธฐ์ ๋ด๋ก ํ๊ฒฝ์์ ์ ๋ํ ๋๋ ๊ตฌ์ฑ์ ๊ณผ์ ์ ๋
ผ์ํ ๊ฒ์ด๋ค.
The Socialization of "Pyegeup": Homosociality among Male High School Students and Education Fever in South Korea
โํ๊ธโ์ ์ฌํํ: ํ๊ตญ ๋จ์ ๊ณ ๋ฑํ์๋ค์ ๋์ฑ์ฌํ์ฑ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ต์ก์ด
์์ฑ๊ท (Sungkyu Son), ์์ธ๋ํ๊ต
๋ณธ ๋ฐํ๋ ์ข์ ๋ํ์ ๊ฐ๊ณ ์ ๋
ธ๋ ฅํ๋ ํ๊ตญ ์ง๋ฐฉ ์ผ๋ฐ๊ณ ๊ณ ๋ฑํ๊ต ํ์๋ค์๊ฒ ๋ํ๋๋ ๋์ฑ์ฌํ์ฑ (homosociality)์ ๊ท๋ช
ํ๊ณ ์ ์๋ํ๋ค. ๋จ์ฑ์ฑ์ ๊ดํ ์๋ฏธ๊ถ์ ๋ถ์๋ค์ ๋จ์ฑ ์ง๋ฐฐ ์ฒด๊ณ๋ฅผ ์ ์งํ๊ณ ์ ์๋ํ๋ ์ ์น๋ฌธํ์ ์ฐ๋ฌผ์ด์ ์ด์ํ๋ ํํ์ ๋จ์ฑ์ฑ์ผ๋ก์ โํค๊ฒ๋ชจ๋์ ๋จ์ฑ์ฑโ์ ๋ค๋ฃจ๊ฑฐ๋ ์ธ์ง์
(Sedgwick)์ด ์ ์ํ๋ ์๋ง์ ์ผ๊ฐํ ์ ๋์ฑ์ฌํ์ฑ์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ์ ๊ธฐํ ๋ฐ ์๋ค. ์ด๋ ํ๊ต ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ โJocksโ๋ก ํต์ฉ๋๋ ์ด๋ ์ง๋จ์ ํค๊ฒ๋ชจ๋์ ๋จ์ฑ์ฑ์ ๋ถ์ํ๊ฑฐ๋ ์๋ฒ์ง๋ฅผ ๋ชจ๋ฐฉํ๋ฉฐ ํ๊ต๊ฐ ์ ์ํ๋ ์ธ๊ณ์ ๋๋ฆฝํ๋ ๋ฐ๋ฌธํ์ ๋
ธ๋ ๊ณ๊ธ ์๋
๋ค์ ์ธ๊ณ์ ์ง์คํ๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ํ๊ต์ ๋จ์ฑ์ฑ ์ฐ๊ตฌ ํ๋ฆ์ ์ผ๋ฉด ํ๋นํ๋ ํ๊ตญ์ ์ํฉ์ ๊ทธ๋๋ก ์ ์ฉํ๊ธฐ์๋ ๋์ฒํ ๋ฌธ์ ๋ค์ ๋ฐ์์ํจ๋ค. ์ฐ์ ํ๊ตญ์๋ ์๋ฏธ๊ถ์ ์ด๋ ์ง๋จ์ฒ๋ผ ๋ช
ํํ ํค๊ฒ๋ชจ๋์ ๋จ์ฑ์ฑ์ ์ฌํํ ๋๋ ์ง๋จ์ด ์กด์ฌํ์ง ์๋๋ค. ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ์๊ตญ์ ๋
ธ๋๊ณ๊ธ ์๋
๋ค์ฒ๋ผ ์๋ฒ์ง์ ๋จ์ฑ์ฑ์ ์ ๋งํ๋ฉฐ ํ๊ต์ ์ ํญํ๋ ๋ฌด๋ฆฌ ์ญ์ ๋ถ์ฌํ๋ค. ๋ฌ๋ฆฌ ๋งํด, ํ๊ตญ์์๋ ๊ต์ก์ด๊ณผ ์ผ์ ํ๊ฒ ๊ด๋ จ๋์ด ๋
ํนํ๊ฒ ๋ํ๋๋ ๋๋์ง๋จ ๋ถํ์ ํน์ฑ์ด ์กด์ฌํ๋ค. ๋์๊ฐ ์ด์ฑ ๊ฐ ๊ด๊ณ๊ฐ ํ๋ฐํ ๋ํ๋๋ ์๊ตฌ๊ถ๊ณผ ๋ฌ๋ฆฌ ๋จ์ฑ(ๅฎๆง) ํ๊ต๊ฐ ๋ค์์ธ ํ๊ตญ์ ํน์ฑ์ ์ฌ์ฑ ๊ตํ ํน์ ์ง๋ฐฐ๋ผ๋ ๋ฌธ์ ์์ ์์ ๋ถ๊ฐ๋ ํค๊ฒ๋ชจ๋์ ๋จ์ฑ์ฑ, ํน์ ๋์ฑ์ฌํ์ฑ ๋
ผ์๋ฅผ ๊ฒฝํ ์๋ฃ์ ๊ทธ๋๋ก ์ ์ฉํ๋ ๊ฒ์๋ ๋ฌด๋ฆฌ๊ฐ ๋ฐ๋ฅธ๋ค. ์คํ๋ ค ํ์ง์ ๊ฒฝํ ์๋ฃ๋ก๋ถํฐ ์ถ๋ฐํ์ฌ ๋จ์ฑ์ฑ์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํ์ด๋ผ ๋ค๋ฅธ ํ์์ฑ์ด ์ ๊ธฐ๋๋ค.
์ด์ ๊ฐ์ ๋ฌธ์ ์์ ํ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ฐํ์๋ โ์น๋ฐํ ๊ฒฝ์โ์ ์งํฅํ๋ฉฐ ๋ฉดํ ๋ถ์๊ธฐ๋ฅผ ์กฐ์ฑํ๊ณ ๊ทธ์ ํ์นํ๋ ค๋ ๋จ๊ณ ์๋ค์๊ฒ ๋น๋ฒํ๊ฒ ๋ฑ์ฅํ๋ โํ๊ธโ์ ํ์์ ์ธ๋ฅํ์ ์ผ๋ก ํ์ํ๋ค. ํ์๋ค์๊ฒ ํ๊ธ์ ๋์น ์์ด ๋ฉดํ ๋ถ์๊ธฐ๋ฅผ ๊นจ๋ ๋ฌธ์ ์ ์กด์ฌ๋ก ์๋ณ๋๋ฉฐ ์๋ง์ ๋๋ด๊ฑฐ๋ฆฌ์ ์ค์ฌ์ ์๋ฆฌํ๊ณ ์๋ค. ํ๊ธ์ ๊ดํ ํ์๋ค์ ์ดํด๋ฅผ ํตํด ๋ณธ ๋ฐํ๋ ์์น์ ์๋์ง๋ฅผ ํจ๊ป ๋ฐ์ ์๊ธํ๊ต ์งํ์ ๊ฟ๊พธ๋ ์๋
๋ค์๊ฒ ๋๋์ง๋จ ๋ถํ์ ์ ์ ์ด๋ป๊ฒ ์๋ํ๋์ง, ๊ทธ ๊ณผ์ ์์ ์ฐ๋ฆฌ์ ํ์๋ ์ด๋ป๊ฒ ๊ตฌํ๋๋์ง ์ดํด๋ณธ๋ค. ์ธ๋ฅํ์ ํ์ง์กฐ์ฌ์ ๊ธฐ๋ฐํ ๊ฒฝํ ์๋ฃ์ ์๋ฏธ๊ถ์์ ์ ๊ธฐ๋ ๋จ์ฑ์ฑ ๊ด๋ จ ๋
ผ์๋ค, ํนํ ์๋
๊ณผ ํ๊ต์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ๋น๊ต๋ฌธํ์ ์ผ๋ก ๊ฒํ ํจ์ผ๋ก์จ ๋ฐํ์๋ ํ๊ตญ์์ ๋จ์ฑ์ฑ ๋ฌธ์ ์ ์ ๊ทผํ ์์ฃผ ์น์ํ๊ณ ์ค๋๋, ํ์ง๋ง ์๋ก์ด ๊ฒฝ๋ก๋ฅผ ํ์ํ ๊ฒ์ด๋ค.
Playing with K-pop at Gay Club in Itaewon: The Rules and Effects of Playing through Bodies
์ดํ์ ๊ฒ์ดํด๋ฝ์์ ์ผ์ดํ์ผ๋ก ๋๊ธฐ: ๋ชธ์ ํตํ ๋์ด์ ๊ท์น๊ณผ ๊ทธ ํจ๊ณผ
์ดํํ (Hyeonhwa Lee), ํ๊ตญํ์ค์์ฐ๊ตฌ์
์์ธ์ ์ดํ์์ ํ๊ตญ์ ๊ฒ์ดํด๋ฝ์ด ๋ฐ์ง๋์ด ์๋ ๋์๊ณต๊ฐ์ผ๋ก, ๋์์ ์ ํฅ๊ณต๊ฐ์ ์ค์ํ ํ๋์ ์ถ์ผ๋ก ์ ๊ฐ๋๋ ๊ฒ์ด ๋ฌธํ๋ฅผ ์ดํดํ๊ธฐ ์ํ ์ค์ํ ์ฅ์ ์ค ํ๋์ด๋ค. ๊ฒ์ดํด๋ฝ์ ๋น๋กฏํ ์ ํฅ ๊ณต๊ฐ์ ์์
, ์กฐ๋ช
, ์ , ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ฌ๋๋ค์ ์ถค์ ๋น๋กฏํ ์ฌ๋ฌ๊ฐ์ง ์์๋ค์ด ์ฝํ ๊ทธ๊ณณ๋ง์ ๋ฌธํ๋ฅผ ํ์ฑํ๊ณ , ๊ทธ ๋ฌธํ๋ฅผ ํตํด ๋๋ ์ ์๋ ์ฆ๊ฑฐ์์ผ๋ก ์ฌ๋๋ค์ ๋ถ๋ฌ๋ชจ์๋ค. ํนํ ๊ฒ์ดํด๋ฝ์ ์ ์ง์ด๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ ๋ค๋ฅธ ๊ฒ์ด ๊ณต๊ฐ๋ค๊ณผ๋ ๋ฌ๋ฆฌ ์๋๋ฌ์ด ์์
์ด ์ธ์ ๋ ํจ๊ปํ๋ค๋ ์ ์์ ์ธ์ด๋ณด๋ค๋ ๋ชธ์ง์ด๋ ํ์ ์ ํฌํจํ๋ ๋น ์ธ์ด์ ์ธ ๋ฐฉ์์ ์ํธ์์ฉ์ด ์ผ์ด๋๋ค๋ ํน์ง์ ๊ฐ์ง๋ค. ๋
ผ๋ค๋ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํน์ ํ ๊ณต๊ฐ์ ๋ชจ์ธ ์ต๋ช
์ ์ฌ๋๋ค ์ฌ์ด์์ ์ผ์ด๋๋ ๋ชธ์ ํตํ ์ํต์ ๊ฒ์ดํด๋ฝ์์ ํ์ฑ๋๋ ํน์ ํ ๋ฌธํ์ ํน์ ํ ์์์ ์น๋ฐ์ฑ์ ํ์ฑํ๋ ๋ฐ์ ์ค์ํ ์ญํ ์ ์ฐจ์งํ๋ค.
๊ฒ์ดํด๋ฝ์์ ๋ณผ ์ ์๋ ์ด ๊ฐ์ ์น๋ฐ์ฑ์ ๋จ์ง ์ฌ๋๋ค ์ฌ์ด์ ์ฌ์ ์ธprivate ์์ญ์์ ์ผ์์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ, ๋ถํน์ ํ ์ฌ๋๋ค์ด ๋ชจ์ด๋ ํน์ ํ ๋์๊ณต๊ฐ์์ ์ฌํ์ ์ด๋ฉด์ ์๋ฌต์ ์ธ ๊ท์น์ ๋ฐ๋ผ ํ์ฑ๋๋ ๊ณต์ ์ธpublic ํน์ฑ์ ๋์์ ๊ฐ์ง๋ค. ๊ฒ์ดํด๋ฝ์์ ์ฌ๋๋ค์ด ์ฃผ๊ณ ๋ฐ๋ ์น๋ฐ์ฑ์ ํ๋์ โ๋์ดโ๋ก ๊ฐ์ฃผํ ๋, ์ฌ๋๋ค์ ํ๋์ ์ฐ์ํ๋ ์๋ฌต์ ์ธ โ๋์ด ๊ท์นโ์ด ์๋ค๋ ๊ฒ์ ์กฐ๋ช
ํ ์ ์๋ค. ์ฌ๋๋ค์ ๊ฒ์ดํด๋ฝ์ ์กด์ฌํ๋ ๋์ด ๊ท์น์ ๋ฌด์์์ ์ผ๋ก ํ์ตํ์ฌ ์๊ณ ์ด๋ฅผ ์งํด์ผ๋ก์จ ์ฒ์ ๋ณธ ์ฌ๋๋ค๊ณผ ํ๋์ โ์ฐ๋ฆฌโ๊ฐ ๋๊ธฐ๋ ํ๊ณ ์ด๋ฅผ ์งํค์ง ์๋ ํน์ ์งํฌ ์ ์๋ ์ฌ๋๋ค๊ณผ ๋ณด์ด์ง ์๋ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋ง๋ค๊ธฐ๋ ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ณผ์ ์๋ ๊ฒ์ด ํด๋ฝ์ ์ฐพ๋ ๊ฐ์ธ์ ์ทจํฅ์์๋ถํฐ ๊ทธ๊ณณ์ ์ฐพ๋ ํน์ ์ง๋จ์ ์ฌํ์ ํน์ฑ๊น์ง์ ๋ค์ํ ์ฐจ์์ ์กด์ฌํ๋ ์ฌํ๋ฌธํ์ ์์๊ฐ ๊ฐ์
ํ๋ค.
์ผ์ดํ์ ์ดํ์์ ๊ฒ์ดํด๋ฝ์์ ๋ํ๋๋ ๋์ด ์์๋ค ์ค์์ ๋งค์ฐ ๋๋๋ผ์ง๋ค. ์ฌ๋๋ค์ ํด๋ฝ์์ ํ๋ฌ๋์ค๋ ํ๊ตญ์ ์ฌ์ฑ ์์ด๋ ๊ทธ๋ฃน์ ๋
ธ๋์ ๋ง์ถฐ ํจ๊ป ๋
ธ๋๋ฅผ ๋ฐ๋ผ ๋ถ๋ฅด๊ณ ์ถค์ ๋ฐ๋ผ ์ถ๋ฉฐ โ๋์ดโํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ดํ์์ ๊ฒ์ดํด๋ฝ์์ ์ผ์ดํ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ชธ์ ํตํด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ๋์ด์ ๊ท์น์ ๋ฐํ๋ด๊ณ , ์ด ๋์ด ๊ท์น์ ์ฌ์ฑ์ฑ๊ณผ ๊ฒ์ด ๋ฌธํ๋ฅผ ๋น๋กฏํ ๋ค์ํ ์ฌํ๋ฌธํ์ ์์๊ฐ ์ฝํ ๋ค์ด์ค๋ ๋ฐฉ์์ ๊ดํด ๋
ผํ๋ค. ๋ํ ์ด ๋์ด๊ฐ ์ผ์์ ์ผ๋ก๋ ํจ๊ป ๋
ธ๋ โ์ฐ๋ฆฌโ์ ์๊ณผ ๋ฐ์ ๋ง๋ค์ด ๋๊ณผ ๋์์, ํน์ ํ ๋์๊ณต๊ฐ์ ํ๋์ ์์์ ๋ฌธํ๋ฅผ ์ง์ํ๊ณ ๋ ๋ณํ์ํค๋ ๋ฐ์ ์ํฅ์ ์ฃผ๊ณ ์์์ ๋ณด์ผ ๊ฒ์ด๋ค.
This article contributes to musicology, cultural studies, and inter-Korean scholarship, within the global Korean Studies community. The soundscapes of place in the Republic of Korea (South Korea) and the Democratic Peopleโs Republic of Korea (North Korea) are constructions (Howard 2020, after Handler and Linnekin 1984). What we hear and see today is the legacy of a divided peninsula, as two states moved apart in the post-Korean War (1950โ1953) period. This paper looks at the relatively neglected area of film music to explore consonance and dissonance with elements of tradition in the soundtracks of films. First, to discuss how perspectives of kugak or minjok ลญmak โ the first the accepted South Korean term for โKorean traditional musicโ and the second prescribing โnational musicโ in North Korea โ developed and shifted, I look at two early post-liberation films, the South Korean Yangsando (Yangsan Province, 1955) directed by Kim Kiyลng (1919โ1998), and Moranbong, โChronique corรฉenneโ (Moran Hill, Korean Chronicle, 1959), the sole Franco-North Korean co-production to date, with a screenplay by Armand Gatti (1924โ2017). Both soundtracks challenge the dominant understandings of kugak and minjok ลญmak, both incorporating the genres of pโansori/chโanggลญk and sanjo and featuring important, almost legendary Korean traditional musicians โ Chลng Namhลญi (1905โ1984), Pak Chโowลl (1917โ1983), Kim Yundลk (1918โ1978), and Sลng Kyลngnin (1911โ2008). Second, I consider how the โnational folksong,โ Arirang, has been co-opted into films in both states, exploring the distinct and contrasting ways in which it is used. I will briefly return to the silent film era and reconsider Na Unโgyuโs lost movie, Arirang (1926) through the narrated recording by Sลng Tongho and Kang Sลgyลn released around 1930 on Regal Records. Then, I zoom in on three recent films, the South Korean D-War (2007) directed by Shim Hyลngnae (b.1958) and Arirang (2011) directed by Kim Kidลk (1960โ2020), and the Chinese-North Korean co-production Meet in Pyongyang (2012) co-directed by Xierzhati Yahefu and Kim Hyลngchโลl.
This article contributes to musicology, history, and inter-Korean scholarship within the global Korean Studies community. In 2014, the Democratic Peopleโs Republic of Korea (DPRK) inscribed the iconic and treasured vocal music tradition of โArirangโ on UNESCOโs Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity, not as a single folksong but as an entire โpopular lyrical singing genre.โ This was the first time North Korea received formal recognition for its intangible culture from UNESCO, which occurred just two years after South Korea added its own entry of Arirang to the list. Rather than interpreting Arirang's sonic culture in the North as a collection of specimens to be preserved, this paper examines Arirang through the lens of โheritagization,โ i.e. the processes of instrumentalizing and repurposing what is designated as โcultural heritageโ for novel social applications (Margry 2011; Sรกnchez-Carretero, 2015). Despite the DPRKโs decision to highlight six regional versions of โArirangโ to be safeguarded, โArirangโ is very much a living tradition in the DPRK; furthermore, two of the most prevalent versions of Arirang in the North, โYลngchโลn Arirangโ and โKyลngsangdo Arirang,โ are named after regions in present-day South Korea, with the former being only rarely heard and the latter having a different name in the ROK (Jin 2019). Such a circumstance has resulted from the arbitrary nature of Koreaโs postcolonial partition, considering how much Arirang renditions and vocal music characteristics over the entire East coast of the Korean peninsula resemble each other compared to their counterparts in other parts of North and South Korea. While in inter-Korean interactions, Arirang has represented the restoration of an idyllic and independent national community prior to its colonization and protracted separation, within the DPRK, the song has served cultural hegemonic ends, augmented by musical and lyrical changes to trigger revolutionary optimism about the present and future. Borrowing from Frederic Jamesonโs notion of โnostalgia for the presentโ (1991) and referencing decades of sheet music, recordings, and official publications, this paper will demonstrate how songs of Arirang in the DPRK have significantly contributed to cultural creation, identity construction, and indigenization.
This article contributes to musicology and inter-Korean scholarship within the global Korean Studies community. During the Cold War, a vast array of cultural resources, from propaganda posters and radio broadcasts to jazz bands, symphony orchestras, and ballet troupes, was mobilized to propagate the competing ideologies of the East and West. Frances Saunders (2000) termed this the โCultural Cold War,โ wherein propaganda permeated the arts, including music. The global musical landscape was starkly divided. The Western world favored experimental soundworlds, including the improvisational freedom of jazz and the avant-garde movements epitomized by the emancipation of dissonance that grew from the serialism of Schoenberg. In contrast, the Soviet bloc embraced the aesthetic of socialist realism, prioritizing nationalistic tonal music. This paper interrogates the musical divergence of the two Koreas following their establishment in the context of the broader international Cultural Cold War. After liberation and the subsequent national division, both Koreas aimed to forge independent, robust national identities, but their approaches diverged sharply. The Republic of Korea (South Korea) sought to protect its musical heritage through legislation, whereas the Democratic Republic of Korea (North Korea), influenced by Soviet and Chinese ideologies, reformed indigenous musical instruments to align with Western standards, modifying them to accompany propaganda songs framed by diatonic harmonies. This paper explores how the divergent paths were highlighted in the first cultural exchange between the two Koreas, held in 1985 in conjunction with the first family reunions in Seoul and Pyongyang. This historic event marked the first time that citizens and music crossed the border between North and South. Its concerts, held in both capitals, featured blends of folk music, dance, and newly composed Western-style repertoire. The initial joint performance showcased mixed emotions of joy and sorrow at family reunions but was met with blunt criticism from both sides. Thirty-five years of division had cultivated distinct aesthetic tastes, and shared folk traditions highlighted the aesthetic differences more than any other genres. South Korean critics decried the Northโs performances as inauthentic โmashupsโ lacking traditional beauty. Conversely, North Korean critics viewed the Southโs music as antiquated and stagnant, mired in old and โdecadentโ traditions. However, despite the initial backlash, cultural exchanges and collaborations have persisted, fostering deeper mutual understandings, as my paper will show.
Among diasporic Koreans in Japan (Zainichi), two prominent political groups support the respective regimes of South and North Korea. This paper engages with Kooโs argument regarding Zainichi musicians in the North Korean performance troupe in Japan, specifically addressing the idea that their political/social affiliations are transcended by their artistic practices (2019). Through an exemplary study of two Zainichi virtuosic artists, Bokyung Kim and Yangsook Moon, this paper investigates how the (a)political stance is intricately connected to both their musical practices and their choice of kayagวm in cosmopolitan Seoul. These inbound Zainichi Koreans pursue the sound of home by seeking to establish their own โartistic lineageโ (Koo 2021) and their navigation of professional musicianship which delineates their position-taking in two different genres. Their musical skillsโ represented by the twelve-stringed and twenty-five stringed kayagวm โ feature the contrasting timbres of these instruments and their performance techniques within two genres, specifically traditional folk/court music and contemporary compositions. The twelve-stringed kayagวm is contrasted with the twenty-five stringed version, which overcomes the limitations of the twelve-stringed instrument in terms of sound elements such as loudness, pitch, and resonance. I consider that their musical behaviors projected onto kayagวm remain aligned with their previous association with the politics played by the musiciansโ families and their ongoing efforts to maintain their โartistic lineageโ in South Korea insofar as it obliterates their ethnic markers as Japanese. Ultimately, their aim is to become conciliators in promoting ancestral and traditional sound, through performing two sonically and materially disparate versions of the kayagum.
No matter what anyone says, Sejong the Great is clearly the king who left behind the most outstanding achievements in the 500-year history of Joseon Dynasty. Among his many achievements, the creation of Hangul is the most praiseworthy achievement in Korea's long history, but his cultural achievements also deserve great praise as well. In particular, the many musical contributions he left behind were unprecedented in Korean music history.
He established new court music institutes while improving existing several music institutes since the beginning of the founding of Joseon, adapted and institutionalized Aak (้
ๆจ) that had been performed without a proper system in the court at the time, manufactured and distributed instruments to expand the base of music, opened the era of musical notation by inventing the music, score, and pioneered a new field of Korean court music by creating new pieces of music. In addition, he systematized numerous court ceremonies and rituals so that these musical results by him could be properly realized or utilized.
These musical accomplishments he achieved became the basic frame of reference for almost all court music-related matters of the Joseon Dynasty and continued for future generations until the early last century. Among his musical achievements, the results of adapting Aak and creating new pieces of music had enriched Korean music repertoire and became a proud musical cultural heritage that has continued to this day.
Why did he devote himself to the music business, then? How did he achieve his outstanding musical feats? What kind of spirit did he have that made it possible to create great musical achievements? Canโt we look at all aspects of his musical achievements through convergence and interaction of studies? Unlike many existing studies that mainly focused on facts about the musical achievements by Sejong the Great the purpose of this study is to examine it from the above perspectives in accordance with the purpose of this academic meeting.
It is usual for Koreans to use wuri โweโ to talk about their spouses, as in wuri nampyeon โmy husbandโ [we husband] and wuri manura โmy wifeโ [we wife]. But this does not mean that the husband or wife in question has multiple spouses. Rather it is usually understood that they have only one spouse. If so, how can one use, e.g., wuri nampyeon (or wuri manura) to refer to the husband (or wife) of one person, i.e., the speaker herself (or himself)? Recently, many works in Korean linguistics and philosophy address this question. While they offer a wide variety of ingenious answers, most of them assume that if the wuri in those phrases are used as a plural pronoun (a Korean counterpart of, e.g., the English we), the pronoun cannot semantically refer to a single person. In this article, I will argue that this is a mistaken assumption, for (a) plural terms (e.g.,โCicero and Tullyโ, โtheyโ) can refer to one thing, and (b) there is a general phenomenon of using plural pronouns (e.g., โweโ) to refer to one person. The latter phenomenon is called nosism, which includes the royal or majestic plural (pluralis majestatis). Thus, I will argue that the use of wuri in wuri nampyeon or wuri manura is a case of nosism, and discuss why Koreans prefer the apparently illogical wuri nampyeon [we/our husband] to the straightforward nae nampyeon [I/my husband].
In this presentation, I analyze the contents of individual presentations on Korean Studies delivered at the Association of Asian Studies Annual Conference over the past seven years, namely 2017 to 2024. The term โKorean studiesโ here refers to the content of papers submitted to the AAS. Although some presenters are of Korean nationality and affiliation, the majority of presentations are made by researchers from outside Korea. This presentation aims to understand the current state of Korean studies, compare it with previous achievements in the field, and examine the direction in which Korean studies is heading.
To date, analyses of trends in overseas Korean studies have primarily focused on detailed analyses of a relatively small number of individual case studies, often concentrating on the life work of specific researchers or the collective output of multiple researchers. However, analyzing a large body of work is challenging, not only due to the sheer volume but also because of the difficulty in accessing such materials. This presentation, through its analysis of recent AAS presentations, seeks to overcome these limitations. There are three main reasons for focusing on AAS presentations to outline the trends in overseas Korean studies. First, the timeliness offered by panel organization and conference presentations allows for quicker identification of recent research outcomes compared to publication in academic journals or books. Also, the review process for panel organization ensures a certain level of quality in presentations. According to AASโs official information, 68% of applicants for collaborative sessions (panels, roundtables, workshops) are accepted, while only 10% of individual applicants are accepted. AASโs official website has made accessible the abstracts of all presentations from 1995 to the present, facilitating data collection. Detailed information on panels from each conference can be found at the AAS website, making research materials relatively easy to collect. Lastly, the availability of a large quantity of data enables quantitative analysis, which is significant because more than 400 individual presentations from five academic conferences were analyzed. This allows for a broader analysis beyond individual research or qualitative studies. Moreover, analyzing the achievements in overseas Korean studies within the larger framework of the AAS allows for a comparative analysis with other area studies โ such as Chinese and Japanese Studies, albeit with some limitations.
The analysis of the presentation content seeks to address two main questions. Firstly, has the widespread mention and popularity of Korean culture, often referred to as the โKorean Wave,โ had any impact on its status within internationally recognized expert academic societies? Secondly, what are the recent trends in Korean studies as revealed through quantitative research? Through this analysis, I aim to modestly examine the trend of Korean studies and hope to offer insight on the present and future of Korean studies through this examination.
This research focuses on the impact of Korean popular culture outside South Korea, particularly focusing on how Chinese young men perceive and consume these aesthetics and fashions, and appropriate what they see as markedly Korean beauty ideals to their everyday aesthetic repertoire. Hallyu, which pertains to the popularity of Korean culture products outside Korea and K-pop and K-dramas in particular, has emerged as a recognizable male aesthetic globally. In China, this influence is particularly pronounced as young men increasingly embrace Korean-inspired fashion, skincare routines, makeup, and hairstyles, showcasing the diverse and context-specific ways in which Hallyu aesthetics have been appropriated in local contexts (Dator & Seo, 2004). The influence of โhallyu culturesโ has also permeated aspects of Chinese youth culture, fostering what has been perceived a โsofterโ masculinity aesthetic while also sparking debates in media, particularly through news reports, and policy-making circles, involving strategies like โreticent/Han Xu politicsโ. The term โXuโ refers to a strategy of invisibilization and marginalization, evident in the Chinese governmentโs preventative approach to policies and regulations toward male homosexuality. In contrast, โHanโ denotes a suppressive measure aimed at rectifying the perceived effeminization of men and the so-called โdanmeiโ (boys love) culture (Hu et al., 2023). Employing a social constructivist research paradigm grounded in masculinity studies, this research employs semi-structured interviews to examine how hallyu aesthetic intertwines with young menโs everyday self-presentation and experiences of engaging with beauty and grooming cultures. This study aims to examine how Chinese young men interpret and interact with the โKoreannessโ evident in the visual-aesthetic aspects of this cultural wave. This study provides a lens to of Chinese masculinities in consider a globalized context, offering insights into the transnational flows and appropriation of Korean pop culture in the lived experiences of young Chinese men. Consequently, this research not only contributes to understanding the cultural idea circulation from Korea to China but also broadens the discourse in the study of Asian masculinities.
1960 ๋ ๋๋ถํฐ ๊ณ ์์ฑ์ฅ์ ํตํด ๊ฒฝ์ ๋ฐ์ ์ ๊ธฐ์ ์ ์ด๋ฃฌ ํ๊ตญ์ ์ธ๊ณ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ๋ค์๊ฒ ์ค์ํ ํ๋ณธ ์ฌ๋ก๋ฅผ ์ ๊ณตํด ์๋ค. ํํธ์ผ๋ก โ๊ธฐ์์ถฉโ์ด๋ โ์ค์ง์ด ๊ฒ์โ ๊ณผ ๊ฐ์ ์ต๊ทผ ๋ช ๋ ๊ฐ ๋์จ ํ๊ตญ ์ํ ๋๋ผ๋ง์ ํํธ์๋ค์ ํ๊ตญ ๊ฒฝ์ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ์ ์ด๋์ด ๋ฉด์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ๊ทนํ ๊ฐ์ธ์ ์ด๊ณ ํ๊ตญ์ ์ธ ์์ฌ๋ค๋ก ํ๊ตญ ์ฌํ์ ๋๋๋ฌ์ง ํ์์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ฉฐ ์ ์ธ๊ณ์ ๋ณดํธ์ ์ธ ๊ฐ์น๋ค๊น์ง ๋ฐ์ํ๋ค๋ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ฐ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ์น๊ฒฝ์ ํ์ ์ ๊ทผ์ ํตํด์ ํ๊ตญ๊ฒฝ์ ๋ฐ์ ๊ณผ์ ์ ๋๋์๋ณด๋ฉฐ ๊ทธ ๊ณผ์ ์์ ๋ฐ์๋๋ ๋ฌธ์ ์ ํ์๋ค์ ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ํนํ โ๊ธฐ์์ถฉโ๊ณผ โ์ค์ง์ด ๊ฒ์โ์์ ๋ถ๊ฐ๋๋ ๋ถํ๋ฑ๊ณผ ๋ถ์กฐ๋ฆฌํ ๊ฒฝ์ ์ฒด์ ์ ์ค์ ์ ๋๋ค. ์ด๋ ๊ฒ ํํธ์ K-๋๋ผ๋ง๋ ์ํ๋ฅผ ํตํด์ ํ๊ตญ ํ๋ ์ฌํ์ ๋ํ ์ดํด๋ฅผ ์ ๊ณ ํ๋ฉฐ ๊ทธ ๋์ด์ ํ๊ตญ ๊ฒฝ์ ์ฌํ ์ดํด์ ์ ์น๊ฒฝ์ ํ์ ์ ๊ทผ์ ์ ์ฉํ ์๋๋ฅผ ํ๋ค.
This research paper investigates the often-overlooked but significant influence of South Korea on South Asian cinema culture in recent years. While Bangladesh film industry holds a history of almost a century, it has not been able to feature itself in the global arena. On the other hand, the film industry of South Korea or K-Cinema significantly thrived since the 1990s and made itself a regular award-winner in the international film festivals around the world. Busan International Film Festival (BIFF) played a pivotal role in making K-Cinema a part of the global film community. Various institutional measures of BIFF has also been geared to develop other Asian film industries. In that process, Bangladeshโs independent film culture got connected with BIFF in various ways during last one decade or more. However, the role of K-Cinema in enhancing and transforming Asian smaller film industries has not attracted much researchers. Therefore, a unique case of transnational connection between Bangladeshโs independent cinema and K-Cinema through BIFF has never been studied.
This paper is going to be the very first step to research and present this phenomena with a suitable methodological rigor it deserves. While K-Cinemaโs global success is well-documented, this paper for the first time delves into the lesser-known yet profound impact it has had on national cinemas in countries traditionally at the periphery of the film industry. Through a thorough analysis, the paper will reveal how BIFF and overall K-Cinema have become instrumental for Bangladeshi independent filmmakers. By examining the intricate dynamics of this cultural exchange, this research paper will not only shed light on South Korea's role as a cinematic catalyst but also underscore the resilience and creativity of independent cinemas in South Asia within the broader Asian film landscape.
์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ทผ๋์ โbreadโ๊ฐ ์์ฉ๋๊ณ ๋ฒ์ญ๋ ์์๋ถํฐ ํ๋ ํ๊ตญ์ด โ๋นตโ์ ์ ์ฐฉ๊น์ง ์ดํด๋ด์ผ๋ก์จ โ๋นตโ์ ์ดํ์ฌ๋ฅผ ๊ธฐ์ ํ๋ ๋ฐ์ ๋ชฉ์ ์ ๋๋ค. โ๋นตโ์ 19์ธ๊ธฐ ๋ง์ ์ ๊ต์ฌ๋ค์ ์ํด ์๊ฐ๋์๋๋ฐ ์ ์ ์ด๊ธฐ์ ์ฑ๊ฒฝ์์ โแฏแ ฅแจโ์ด๋ผ ๋ฒ์ญ๋์๋ค. ํ๊ตญ์ ์ต์ด ์์ ์์ ์กฐ๋ฆฌ์์ธ ใ์กฐ์๋ฐ์ ใ(1899)์์ โ๋นต(bread)โ์ โแฏแ ฅแจโ๊ณผ โcakeโ๊ณผ ๊ตฌ๋ณํ๊ธฐ ์ํ์ฌ โ๋ฐแฏแ ฅแจโ์ผ๋ก ๋ฒ์ญ๋์๋ค. 1911๋ ์ ๋ฐ๊ฐํ ใํ์แแ๋ใ ์์ ์ฆ๋ณดํ์์ โ๋ฉด๋ณดโ๋ฅผ โbreadโ ๋ก ๋ปํ์ดํ์ฌ โ๋นตโ์ โแฏแ ฅแจโ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ โ๋ฉด๋ณด(้บต้บญ)โ๋ก๋ ๋ฒ์ญ๋์์์ ์ ์ ์๋ค. ์ผ์ ์๊ธฐ์ ํฌ๋ฅดํฌ๊ฐ์ด โpรฃoโ๋ฅผ ์ผ๋ณธ์ด์์ ์์ ๋ฐ๋ผ ์ฐจ์ฉํ โ๋นตโ์ ํ๊ตญ์ ์ ์ ๋์๋ค. ์ดํ ์ ๊ณผ ๊ธฐ์ ์ ์ ๋์ ๋นต์ ์๋นํ๋ ๋ฌธํ์ ํ์ฐ์ ์ํด ์ธ๋ ฅ์ ์ป๊ณ ํ๋ ํ๊ตญ์ด๊น์ง ์ ์ฐฉ๋์๋ค. โ๋นตโ์ โแฏแ ฅแจโ, โ๋ฉด๋ณดโ, โ๋ฉดํฌโ ๋ฑ ๋ฒ์ญ์ด์์ ๊ฒฝ์์์ ์ธ์ ๋ถํฐ ์ธ๋ ฅ์ ์ป๊ธฐ ์์ํ์๊ณ ์ ์ฐฉ๋์๋์ง์ ๋ํ ์กฐ์ฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค. ๋ณธ๊ณ ๋ โ๋นตโ์ ์ ์ฐฉ ๊ณผ์ ์ ์ฐ๊ตฌํ๋ ๊ธฐ์ด ์์ ์ผ๋ก์ โ๋นตโ์ ๊ธฐ์ ํ 17์ข ๊ทผ๋ ์กฐ๋ฆฌ์์์ โ๋นตโ๊ณผ ๋ค๋ฅธ ๋ฒ์ญ์ด์ ์ฌ์ฉ ์์์ ๊ฒํ ํ์ฌ ๋์ธํ๊ธฐ ์์ํ ์๊ธฐ๋ฅผ ๋ฐํ๊ณ ์ ํ์๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ทผ๋ ์ ํ๊ธฐ ์ด์ค์ด ์ฌ์ ์ธ ใํ๋ถ์์ ใ(1880)๊ณผ ใํ์๋์์ ใ(1931)์ ๋ฑ์ฌ๋ ๊ธฐ๋ ๊ต ํ์ ์ด๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ด ์๋ค. 19, 20์ธ๊ธฐ ์ ๊ต์ฌ๋ค์ ํ๊ตญ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ๊ต์ ์ฑ์ ๋ฒ์ญ์ ์ฃผ๋ ๋ชฉ์ ์ด ์๋ค. ํนํ ๊ทธ๋ค์ ํ๊ตญ์ด ์ฌ์ ํธ์ฐฌ ์์ ์ ์ฑ์ ๋ฒ์ญ์ ๊ธฐ์ด ์์ ์ด์๋ค๋ ์ ์์ ์ข ๊ต ์ ๋ฌธ ์ฉ์ด ํ์ ํญ์ ์ ํ๊ณผ ๋ฑ์ฌ ์์์ ์ ๋ฉด์ ์ผ๋ก ์ดํด๋ณด๋ ๊ฒ์ ์ฑ์ ๋ฒ์ญ ์๋ฃ๋ก์ ํด๋น ์ฌ์ ๋ค์ด ๊ฐ์ง๋ ์ฑ๊ฒฉ์ ์ดํผ๋๋ฐ ๋์์ด ๋๋ค. ์ด ์๊ธฐ ์ด์ค์ด ์ฌ์ ์ ๋ฑ์ฌ๋ ๊ธฐ๋ ๊ต ํ์ ์ด๋ ์๋ฏธ์ ๋ณํ๋ฅผ ๊ฒช์๋ค. ์ผ๋ฐ ์ดํ๊ฐ ๊ธฐ๋ ๊ต ๋ฒ์ญ์ด๋ก์ ์ฐจ์ฉ๋๊ธฐ๋ ํ์๊ณ , ๊ธฐ๋ ๊ต ์ ๋ฌธ ์ฉ์ด๋ก ์ฐ์ด๋ ๊ฒ์ด ์ ์ฐจ ์ผ๋ฐ ์ดํ๋ก ํก์๋๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๋ํ ์ด์ค์ด ์ฌ์ ํธ์ฐฌ ๊ณผ์ ์์ ๋ฒ์ญ์ด๋ก์ ํ์์ด๊ฐ ์๊ฒจ๋๊ธฐ๋ ํ์๋ค. ์ด์ค์ด ์ฌ์ ์ ์๋ก๋ ๊ธฐ๋ ๊ต ํ์ ์ด๋ฅผ ์ดํผ๋ ๊ฒ์ ๊ทผ๋ ์ ํ๊ธฐ ์ดํ์ ๋ค์ํ ์๋ฏธ ๋ณํ ์์์ ์ดํผ๋ ๋ฐ์ ์ ํจํ ์์ ์ด ๋ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ข ๊ตํ์ ์ผ๋ก๋, ๊ตญ์ด ์ดํ์ฌ์ ์ผ๋ก๋ ๊ฐ์น๊ฐ ์๋ค.
ํธ๋จธ ํ๋ฒํธ(Homer Hulbert)์ ใ์ฌ๋ฏผํ์งใ๋ 19์ธ๊ธฐ ๋ง ํ๊ตญ ์ต์ด์ ์ธ๊ณ์ง๋ฆฌ ๊ต๊ณผ์๋ก์, ๋น์ ์กฐ์ ์ ์์ ์ง๋ฆฌํ์ ๋์ ๊ณผ ์ธ๊ณ์ ๋ํ ๊ด์ฌ์ ์ด์ง์ํค๋ ์ค์ํ ์ญํ ์ ํ์๋ค. ใ์ฌ๋ฏผํ์งใ์์ ์ธ๊ตญ ์ง๋ช ์ ๋ฒ์ญ๊ณผ ํ๊ธฐ๋ ๋น์ ํ๊ตญ์ด๊ฐ ์๋ก์ด ์ดํ๋ฅผ ์์ฉํ๋ ๋ฐฉ์๊ณผ ํ๊ธฐ๋ฒ์ ์ ํ์ ๋ฐ์ํ๊ณ ์๋ค. ใ์ฌ๋ฏผํ์งใ๋ ๋จ์ํ ์ธ๊ณ์ง๋ฆฌ ๊ต๊ณผ์๋ฅผ ๋์ด์, ์กฐ์ ์ด ์ธ๊ณํ์ ํ๋ฆ ์์์ ์์ ์ ์ธ์ด์ ๊ท์น์ ์ด๋ป๊ฒ ์กฐ์จํ๊ณ ๋ฐ์ ์์ผฐ๋์ง๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ ์๋ฃ๋ก ํ๊ฐ๋๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ใ์ฌ๋ฏผํ์งใ์์ ์ ์๋ ์ธ๊ตญ ์ง๋ช ์ ํ๊ธ ๋ฒ์ญ ๋ฐ ์ ํ ๊ณผ์ ์ ํตํด ๊ทผ๋์ ํ๊ธฐ ํ๊ตญ์ด์ ์ดํ ๋ฐ ํ๊ธฐ๋ฒ์ด ์ธ๊ตญ ์ง๋ช ๋ฒ์ญ์ ์ด๋ป๊ฒ ๋ฐ์๋์๋์ง, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ฌํ ์์์ด ๋น์์ ์ฌํ์ ๊ตญ์ ๊ด๊ณ์ ์ด๋ค ์๋ฏธ๋ฅผ ๊ฐ์ก๋์ง๋ฅผ ํ๊ตฌํ๋ค. ์ด ๊ณผ์ ์์ ํ๊ธฐ ๋ฐฉ์์ ๋ณํ์ ๋ฒ์ญ๋ ์ง๋ช ์ ๋ฌธ๋ฒ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ํตํด ๊ทผ๋ ์ ํ๊ธฐ ํ๊ตญ์ด์ ์ธ์ด์ ํน์ฑ๊ณผ ์ดํ ์์ฉ ๊ณผ์ ์ ๋ถ์ํ์๋ค. ํนํ, ใ์ฌ๋ฏผํ์งใ์ ์ธ๊ตญ ์ง๋ช ํ๊ธฐ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋น์ ํผ๋ํ๋ ํ๊ธฐ๋ฒ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ์กฐ๋ช ํ๊ณ , ๊ธ๋ก๋ฒ ์ง์๊ณผ ์ธ์ด๋ฅผ ์์ฉํจ์ผ๋ก์จ ์๊ตญ์ด๋ก ํตํฉํ๊ณ ์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ์ฑ๊ฒฉ์ ๋ํด ๊ณ ์ฐฐํ ์ ์์๋ค. ใ์ฌ๋ฏผํ์งใ๋ฅผ ํตํด ์กฐ์ ์ด ์ธ๊ณ์ ์ํตํ๋ ๊ณผ์ ์์ ๊ฒช์ ์ธ์ด์ ๋์ ๊ณผ ๋ณํ๋ฅผ ์ดํดํ๊ณ ์ ํ๋ค.
This article explores the participation of Japanese men and women in the Korean War for the historical branch of the global Korean Studies community.
Japanโs surrender terms, as well as Article IX in its 1947 Constitution, instructed the defeated people to โrenounce war as a sovereign right of the nationโ and from maintaining military forces of any kind. Yet, with the 1950 start of the Korean War, Japanese facilities were revived to play, in the words of one United States diplomat, an โindispensableโ role in the war. Additionally, a small but significant number of Japanese nationals crossed over to Korea to participate in the fighting. They killed, were injured and died, and were captured by the enemy in the process. Not only Japanese men, but also Japanese women were recruited in nursing roles during the war. All of this was conducted in secret with participating Japanese ordered to withhold any information on these events at the end of their exit interviews. However, the present century has seen much research on these events, some drawing from the 1000-plus pages of interview transcripts that are housed in the United States archives (NARA in College Park, Maryland) to reveal Japanese participation to an extent greater than some countries in the UN Command. It is estimated that more than seventy Japanese men crossed over to Korea from 1950; thousands more boarded ships to engage in minesweeping operations. Others were sent over to offer technological advice based on knowledge they had gained during Japanโs thirty-five-year colonial period. This paper will focus on the Japanese men and women who directly participated in the Korean War with boots on the ground or in the seas surrounding the Peninsula at this time.
This article explores the role of the horse during the Korean War, finding connection with the historical cultural relationships between horse and human in Korean history, and the wider context of hero and war horses in human conflict for both the historical and geographic branch of the global Korean academic community.
The Korean War was primarily a human conflict, but with previous writing on the place of pigeons and other animals in European conflict, as well as a developing body of work on animal geographies and cultural geographies of more than human relations in mind, this paper considers the conflictsโ equine belligerents and participants. The paper considers the lives and journeys of horses gifted to North Korea by the Mongolian Peopleโs Republic, so numerous they were referred to as the Mongolian Volunteers. Archival material from Mongolia suggests Manzhouli became the transshipment point for these animals (as well as other war time materiel). on their long journeys from the steppe to the warโs frontlines. Still longer were journeys travelled by horses captured from the North Korean side and co-opted into the United Nations forces and particularly into the US Marine Corps. Some, such as the mare who became known as Sergeant Reckless, would find their extensive service granted them passage across the Pacific and distant retirements in southern California. Other horses would become vital elements in a young North Koreaโs post war mythologies and mythographies, their memories projected even into the contemporary imagination of North Korea. While this paper situates itself in the time and place of the Korean War it finds connection with the historical cultural relationships between horse and human in Korean history, and the wider context of hero and war horses in human conflict.
Through interviews, oral histories, and innovative research methodologies, the presentation aims to elucidate the role of the British Commonwealthโs Japanese infrastructure in enabling it to fight in Korea. The British Commonwealth Occupation Forces (BCOF) were an important component of the Allied Occupation of Japan from 1945 to 1952. The sudden outbreak of war on the Korean peninsula in June 1950 meant that the Australian military in Japan were ideally positioned to fight alongside the US forces in Korea. The Royal Australian Air Force (RAAF) at Iwakuni had a squadron of fighters operational long before the US Air Force (USAF) and the Royal Australian Navy (RAN) were patrolling Korean waters with the US Navy right from the outset. Ground forces from Australia, the United Kingdom, New Zealand, and later, Canada was also sent to fight alongside South Korean and US forces from late September 1950 onwards, in what became the British Commonwealth Forces Korea (BCFK). Using BCOFโs military bases, barracks, maintenance workshops, and its extensive network of health, welfare, and recreational facilities, Japan effectively served as BCFKโs โforward baseโ during the conflict and provided the organizational and infrastructural foundations of the understudied British Commonwealth (BCOF/BCFK) contribution to the โemergencyโ in Korea.
The 3.1 Infantry Regiment, a โghost platoonโ comprising the 1.5 and 2nd generations of Zainichi (Koreans in Japan), was established on October 5, 1950, by Jimmy Gozawa, a 2nd generation Japanese American officer in the US Army. The unit remained unknown until 1953, when CBS Japan introduced it to the public. It was re-introduced in America in 1977, when Gozawa requested a certificate in the state of California recognizing the volunteers as Korean War veterans. Despite the unit being deactivated within 10 days after its establishment, it became a symbol representing 643 Zainichi Student Volunteers in the Korean war as 2/3 volunteers served in the unit and majority of the volunteers became officers and led major battles such as Wonsan and the Iwon Operation, which was a pivotal point of the Korean War.
In my presentation, I will first outline the background and history of the Zainichi Volunteers, the history of the 3.1 Infantry Regiment, and how they represented the Zainichi Student Volunteers. The literary works from the volunteers in the group will be used to explain how and why the unit was created and what happened to the volunteers in the unit after the war. The 3.1 Infantry Regimentโs history must be reviewed as it is not only the first overseas Korean unit in South Korea, but it also helps us to understand what motivated Zainichi to volunteer for the war and give a voice to a group that war has forgotten.
The history of Korean im/migrants on the African continent is relatively recent and on a smaller scale compared to Korean diasporas to other continents. Migration from South Korea to South Africa does not fit the stereotypical migration pattern from a country in the Global South with a lower income to a higher income country in the North. Hence, it is difficult to explain by either conventional migration theory focusing on income discrepancies between the country of origin and destination, or the neo-classical and functionalist push and pull model. Drawing on in-depth interviews, the aim of this study is to map out the spatial trajectories of migration taken by Korean immigrants to, from, and within South Africa. Central to this work are the multi-directional and onward geographic migratory trajectories, which are fluid and evolve over the course of migrantsโ lives. Complex issues and motivations that have informed their embodied movements and migration trajectories are explored. In this study the term migration trajectory primarily refers to physical movement through global space, which consists of migrant embodied mobilities. In tracing the migration trajectories of Korean im/migrants to, from and/or within South Africa, the economic and socio-cultural dynamics of migratory trajectories and migrantsโ changing subjectivity are examined. This facilitates analysis of the way in which lifetime migration trajectories are meshed within the socio-economic and cultural circumstances of both origin and destination countries.
Ambivalent Positioning of Korean Immigrants in Chile: Floating, Oscillating, Elusive Belonging
์ต์ง์ฅ (Jinok Choi), Central University of Chile
South Koreaโs international status has fluctuated between the Global South and the Global North. This study analyzes the many-faceted ambivalent positioning of Koreans in these transitions, who have settled in Chile, a country of the Global South. Korean immigrants in Chile define themselves as โotherโ (different but better) immigrants with a sense of superiority because their home country is no longer the Global South. Therefore, they do not regard Chile as a final or ideal destination for migration. However, at the same time, they do acknowledge the relatively fast settlement with economic advantages in Chile, and finally end up in a โintentional floatingโ life that they do not easily leave neither try to accomplish social integration within the host society. Furthermore, Koreans in Chile are โoscillatingโ between an unstable high economic class and a diminished social status as one of the โsocially inconceivableโ Asian immigrants running a small business in the mainstream society. Meanwhile, the Korean second generation in Chile has pursued the Global North as their parentsโ hope, heading to the United States or Korea. Nonetheless, there is an increasing number of cases of returning to Chile to build a new business with their strong multilingual skills and high educational attainment, based on their parentsโ economic support. While continuing to be on the move in a triangular circulation between Chile, the US, and Korea, they get a sense of โelusive belongingโ in which they feel comfortable being treated as foreigners rather than Koreans in Chile or in the United States.
Korean Foreign Direct Investment in Vietnam and Korean Expatriate Enclaves in Globalizing Hanoi
๊น์งํ (Jeehun Kim), ์ธํ๋ํ๊ต
๊ณต์ฒญ ํธ (Kong Chong Ho), Yale-NUS College
Vietnamโs new manufacturing status is driven in part by South Korean investments. This paper overviews how foreign direct investment from Korea has been made in Vietnamโs various regions over the past three decades It also examines two groups of expatriate Koreans in Hanoiโskilled/managerial workers and the Korean small-business workers in Hanoi. In contrast to other major cities in Vietnam (such as Ho Chi Mihn City), there is the high concentration of expatriate workers sent by large conglomerate Korean companies in Hanoi. Relatively recent investment in this city and concentration of large Korean companies has given rise to the Korean ethnic enclave of My Dinh, many of whose establishments are owned, managed, and serviced by Koreans. The easy availability of services offered by these businesses enables a culture-based support of Korean expatriates in a new city, and the reproduction of Korean life through consumption. Our paper contributes to the literature on the ethnic economy by identifying the nature of customer support for Korean ethnic enterprises. By highlighting the Korean-owned-and-managed small business character of the urban ethnic economy, we demonstrate the importance of consumption in allowing Korean ways of life to be maintained in a new city. We extend our analysis to Vietnamese consumers of Korean businesses and argue that such enterprises create new opportunities for the growing Vietnamese middle class to develop new consumption practices in a growing cosmopolitan city.
๋ณธ ๋ฐํ๋ ์ง๋๋ฅผ ์ฃผ๋ ์๋ฃ๋ก ํ์ฉํ์ฌ ์กฐ์ ํ๊ธฐ ์ดํ ํ์ฌ๊น์ง์ ์ ๋ผ๋จ๋ ์์ฒ์์ ๊ฒฝ๊ด ๋ณํ๋ฅผ ๋ช ๊ฐ์ ์๊ฐ ๋จ๋ฉด์ผ๋ก ๋๋์ด ๋ณต์ํ๊ณ , ์ด๋ฌํ ๊ฒฝ๊ด ๋ณํ์ ๋ด์ฉ๊ณผ ์๋ฏธ๋ฅผ ํด์ํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉํ๋ก ํ๋ค.
๋จผ์ ๊ฐ์ข
๋ฌธํ์กฐ์ฌ์ ํ์ฅ๋ต์ฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ข
ํฉํ์ฌ ์์ฒ์์ ์ง๋ฆฌ์ ์์น, ์กฐ์ ์๋๊น์ง์ ์ฐํ, ์์ฐํ๊ฒฝ๊ณผ ์ง์ญ์ฑ์ ์ค๋ช
ํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์กฐ์ ํ๊ธฐ๋ฅผ ์ต์ด์ ๋ถ์์๊ธฐ๋ก ์ค์ ํ์ฌ, ๊ณ ์ง๋(ๅคๅฐๅ), ์ง๋ฆฌ์ง(ๅฐ็ๅฟ) ๋ฑ์ ํตํด ์์ฒ๋ํธ๋ถ(้ ๅคฉ้ฝ่ญทๅบ) ์์น(้ๆฒป)๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ ์๊ฐ์ง์ ๊ณต๊ฐ๊ตฌ์กฐ, ์ฃผ์ ์์ค์ ๋ฐฐ์น ๋ฑ์ ์ดํด๋ณธ๋ค. ๋น์์ ์ฃผ์ ๊ฒฝ๊ด์์๋ก ์์ฑ(้ๅ), ๋ํ๊ณผ ๊ฐ์ฌ, ์ฅ์(ๅ ดๅธ) ๋ฑ์ ์์น์ ๊ตฌ์กฐ ๋ฑ์ ๋ณต์ํ๋ค.
์ผ์ ๊ฐ์ ๊ธฐ์ ๊ฒฝ๊ด ๋ณต์์ 1: 10,000 ์ถ์ฒ์ ๋์์ง๋๋ฅผ ์ฃผ๋ ์๋ฃ๋ก ํ์ฉํ์ฌ, ์กฐ์ ์๋ ์์ฒ ์์น์ ์ฃผ์ ์์ค๋ค์ด ์ผ์ ๊ฐ์ ๊ธฐ ๋ค์ด์ ์ด๋ป๊ฒ ๋ณ์ฉ๋๋์ง ๊ณ ์ฐฐํ๊ณ , ์ผ์ ์ ์ํ ํ์ ๊ตฌ์ญ ๊ฐํธ, ์๊ตฌ๊ฐ์ (ๅธๅๆนๆญฃ) ๋ฑ์ด ํ ์ง ๊ตฌํ๊ณผ ๋๋ก๋ง์ ์ด๋ ํ ๋ณํ๋ฅผ ๊ฐ์ ธ์๋์ง ๋ถ์ํ๋ค. ํนํ ์๋กญ๊ฒ ๊ฐ์ค๋ ๋๋ก์ ์ฒ ๋๊ฐ ๋์๊ตฌ์กฐ์ ์ด๋ค ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณค๋์ง ์ฃผ๋ชฉํ๊ณ , ์ผ์ ์ ์ํด ์๋ก์ด ๊ฒฝ๊ด์์๋ก ์๋ฆฌ์ก์ ๊ฐ์ข
ํ์ ๊ธฐ๊ด, ๊ธ์ต๊ธฐ๊ด, ๊ต์ก ๋ฐ ์ข
๊ต์์ค, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ณต์์ด ์ด๋ค ๊ณณ์ ์ด๋ ํ ๊ณผ์ ์ ํตํด ์ ์ฐฉ๋๋์ง ์ดํด๋ณธ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ฌํ ์์ค์ ์
์ง์ ๊ฒฝ๊ด ๋ฑ์ ๋ด์ฌ๋ ์๋ฏธ์ ์กฐ์ฑ์์ ์๋๋ฅผ ํ์
ํ๋ค.
ํด๋ฐฉ ์ดํ์ ๋ณํ๋ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ ์๊ฐ ๋จ๋ฉด์ผ๋ก ๋๋์ด ๊ณ ์ฐฐํ๋ค. 1950๋
๋, 1970๋
๋, 1990๋
๋, 2010๋
๋ ๋ฑ์ ๋ฐ๊ฐ๋์ด ์ง์ ์ ์ธ ๋น๊ต๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ 1: 50,000 ์งํ๋์ 1:5,000 ๊ธฐ๋ณธ๋๋ฅผ ๋ฉด๋ฐํ๊ฒ ๋ถ์ํ์ฌ, ์๊ฐ์ง์ ํ๋๊ณผ์ , ์ฒ ๋๋
ธ์ ์ ์ ์ค๊ณผ ๋ณ๊ฒฝ, ๋๋ก๋ง์ ์ฆ๊ฐ, ํ๊ณ๋ง๊ณผ ํ ์ง์ด์ฉ์ ๋ณํ ๋ฑ์ ์ถ์ ํ๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ด ์ง๋๋ฅผ ํตํด ํ์ธํ ์ ์๋ ๊ฒฝ๊ด์ ๋ณํ๋ฅผ ํ์
ํ ๋ค์, ๊ด๋ จ ์ฌ๋ฃ๋ฅผ ์์ง, ๋ถ์ํ์ฌ ๊ฒฝ๊ด ๋ณํ์ ๋ด์ฉ๊ณผ ์๋ฏธ์ ๊ดํ์ฌ ํด์ํ๋ค.
์์ฒ์์ ๊ฒฝ๊ด ๋ณํ๋ ์ ์น, ๊ฒฝ์ , ์ฌํ, ๋ฌธํ์ ์ผ๋ก ๋ค์ํ ์์ธ์ ์ํด ์ด๋ฃจ์ด์ง ๊ฒ์ด๋ฏ๋ก, ์ ๋ฌธํ์ง๋ฆฌ์ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ํ์ฉํ์ฌ ๊ฒฝ๊ด ๋ณํ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์์ธ์ ๋ถ์ํ๋ค. ํนํ 1970๋
๋ ์ดํ ๋์ํ์ ์ฐ์
ํ์ ์ํฅ, ์ธ๊ตฌ์ ๋ณํ ๋ฑ์ด ์์ฒ์์ ์ด๋ ํ ์ํฅ์ ์ฃผ์์ผ๋ฉฐ, ๊ตฌ๋์ฌ์ ๋ณํ, ์๋ก์ด ์ฃผํ์ง์ญ์ ๊ฐ๋ฐ, ์ฐ์
์ ๋ณํ ๋ฑ์ด ๊ฒฝ๊ด์ ๋ฏธ์น ์ํฅ์ ์ง์ค์ ์ผ๋ก ์ดํด๋ณธ๋ค.
์ ๋ฆฌํ๋ฉด, ๋ณธ ๋ฐํ๋ ์ญ์ฌ์ง๋ฆฌํ์ ๊ฒฝ๊ด๋ถ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ด์ฉํ์ฌ, ์์ฒ์์ ๊ฒฝ๊ด์ ํ์ฑํ๊ณ ๋ณํ์ํจ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์์๋ ๋ฌผ๋ก , ๋น๋ฌผ๋ฆฌ์ ์์๊น์ง ํ์
ํ๋ ๋์์, ์๊ณต๊ฐ์ ๋งฅ๋ฝ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ฒ์์ ์ญ์ฌ์ , ์ง๋ฆฌ์ ๋ณ์ฒ๊ณผ์ ์ ์ ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ์ดํดํ๋ ๋ฐ ๊ทธ ๋ชฉ์ ์ ๋๋ค.
20์ธ๊ธฐ ํ๋ฐ ๊น์ ํธ๊ฐ ํธ์ฐฌํ ใ๋๋์ง์งใ์ ๊ณ ๊ฐ๋ ์ฐ์(ๅฑฑๆฐด)์ ์ํญ๋ชฉ์ธ ์๋ก(๏ฆซ่ทฏ)์ ํธ์ฌ๋๋ค. ๊ณ ๊ฐ๊ฐ ๋จ์ํ ์ฐ์ง ์งํ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ์ฌ์์ ์ง์นญํ๊ธฐ ์ํ ์ง๋ช ์ผ ๋ฟ ์๋๋ผ ๊ตํต๋ก์ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ฐฉ์ ์ ๋๊ณ ์ธ๋ถํํ ๊น์ ํธ์ ์๋๊ฐ ์ฟ๋ณด์ด๋ ์ง๋ฆฌ์ง ํธ๋ชฉ ์ฒด๊ณ์ด๋ค. ๊ณ ๊ฐ๋ ์ฐ์ง ์งํ, ๊ตํต๋ก, ๊ฒฝ๊ณ ์ง์ ๋ฑ์ ์๋ฏธ๋ฅผ ์ค์ฒฉ์ ์ผ๋ก ๊ฐ๊ณ ์๊ธฐ ์์ด, ์กฐ์ ์๋ ํธ์ฐฌ๋ ์ง๋ฆฌ์ง์์ ๊ณ ๊ฐ๋ฅผ ์์ ํ๋ ๋ฐฉ์์ด ๋ณ์ฒ๋์ด ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ฐ์ ๊ณ ๊ฐ์ ๋ํ ์ง๋ฆฌ์ง ์ ์ ์ฃผ์ฒด ๋ณ, ์๊ธฐ๋ณ ์ญ์ฌ์ง๋ฆฌ ์ธ์์ ๋ณํ๋ฅผ ๋ฐํ๋ค. ์ดํ ใ๋๋์ง์งใ ใํ๋์ง์งใ์ ์๋ก(ๅถบ่ทฏ)์กฐ์ ์ฌ๋ฐฉ๊ฒฝ๊ณ(ๅๆนๅข็)์กฐ์ ์๊ด์ฑ์ ๋ฐํ, ์ฌ๋ฐฉ๊ฒฝ๊ณ์์ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ์์ ๋๊ณ ์์ง ์์ ๊ตฐํ ๊ฒฝ๊ณ ์ง์ ์ ์ถ์ ํด ๊ตํต๋ก์ ์ญ์ฌ์ง๋ฆฌ ๊ฒฝ๊ด ๋ณต์์ ํ์ฉํ ์ ์๋ ๋ฐฉ์์ ์ ์ํ๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ๊ฒฝ๊ธฐ๋๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์๋ก์ ๊ด๋ จ๋ ๊ตํต๋ก๋ฅผ ํ ์์น ๋ณต์ํ๊ณ , ํด๋น ๊ตํต๋ก๊ฐ ใ๋๋์ฌ์ง๋(ๅคงๆฑ่ผฟๅฐๅ)ใ์ ๊ทธ๋ ค์ง ๋๋ก๋ง๊ณผ ๋น๊ตํด ์ด๋ค ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋์ง ๋ฐํ๋ธ๋ค.
ํ๋ฐ๋์ ์ญ์ ๋ ์ ๋ผ ์์ง๋ง๋ฆฝ๊ฐ ๋ ์๊ฒฝ์์ 4๊ฐ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ญ๋ก๋ฅผ ๊ฐ์คํ๋ค๋ โ์ผ๊ตญ์ฌ๊ธฐโ์ ๊ธฐ์ ์์ ํ์ธ์ด ์์๋๋ค. ์ดํ ๊ณ ๋ ค์ง๋์๋ ์ญ๋ ์ ๋๊ฐ ํ๋ฆฝ๋์ด, ๊ทธ๊ฒ์ด ์กฐ์ ์์กฐ์๋์๋ ๊ฐ๋๋๋ฉด์ ๊ณ์น๋์๋ค. ๊ณ ๋ ค์์กฐ์ ์กฐ์ ์์กฐ ์ ์๋์ ์ญ์ ์ฌ์ด์๋ ์์ธํ ๋ณด๋ฉด ์กฐ๊ธ์ฉ ์ฐจ์ด์ ์ด ๋ฐ๊ฒฌ๋๋ค. ์ฐ์ ์ญ๋์ ๋ช
์นญ๊ณผ ๊ตฌ๋ถ๋ค์ด ๋ง์ด ๋ฌ๋ผ์ก๋ค. ๊ณ ๋ ค์๋์๋ ๊ฐ๊ฒฝ ์ค์ฌ์ ์ญ์ , ์กฐ์ ์๋์๋ ํ์ ์ค์ฌ์ ์ญ์ ์ด์๊ธฐ ๋๋ฌธ์, ํนํ ์๋ ์ฃผ๋ณ์์ ์ฐจ์ด์ ์ด ๋ง๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ตญํ ์์ญ ์์ฒด๋ ๋ค๋ฅด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ถ๋ฐฉ์ผ๋ก ์ญ๋๊ฐ ํฌ๊ฒ ํ์ฅ๋์๋ค.
์กฐ์ ์๋์ ๊ฐ๊ฐ์ ์ญ์ ์
์ง๋ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก ๊ณ ๋ ค์๋์ ๊ทธ๊ฒ์ ์ต๋ํ ๊ณ์นํ๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์กฐ์ ์๋ ๊ณ ๋ ค์๋ ๊ณตํ ๊ตญํ ์์ญ ์์ ์์๋ ์ง๊ธ์ ๋จํ ์์ญ ์์์๋, ์ผ์ ๋ถ๋ถ ์ญ๋ค์ ์
์ง ๋ฐ ๋ถํฌ ๋ณํ๋ ๊ด์ธก์ด ๋๋ค. ๊ทธ๊ฒ๋ ์ง์ญ์ ๋ฐ๋ผ์๋ ์ธ์ ํ๋ ์ญ๋ค์ด ์ฌ๋ฌ ๊ฐ ํ๊บผ๋ฒ์ ์๋ฉธ๋๋ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๋ง๋ค. ํนํ ๊ฐ์๋์ ๊ฒฝ์๋ ์ง์ญ์ ํ๋ฐฑ์ฐ๋งฅ ์ผ๋์์ ํ์ ํ๋ค. ์๋ฅผ ๋ค์ด ๊ฐ์๋ ํํด์์ ์์์ ๋์ด ์๋ ๋ฐฉ๋ฉด์ผ๋ก ๊ฐ๋ ๋
ธ์ , ์ธ์ง์์ ์์ฒ์ ๊ฑฐ์ณ ์ํฅ์ผ๋ก ๋์ด๊ฐ๋ ๋
ธ์ , ์ฅ๊ณ์์ ์๊ณ๋ฅผ ๊ฑฐ์ณ ์ ์ ํ์ฐฝ์ผ๋ก ๋์ด๊ฐ๋ ๋
ธ์ ๋ฑ์ด๋ค.
์ด๋ค์ ๊ณตํต์ ์ ๋ํด์ ์ชฝ์ ๊ธฐ์ ์ด ์์น์ด๊ฑฐ๋ ํ์์ด๊ณ , ๊ฑฐ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ก ๋ถ์๋ น์ ๋์ด ๋ด๋ฅ ์ง๋ฐฉ์ผ๋ก ๋ค๋ค๋ฅธ๋ค๋ ์ ์ด๋ค. โ๋๋ก๊ณ โ๋ โ๋๋์ง์งโ ๋ฑ ์กฐ์ ์๋ ์ง๋ฆฌ์ง์ ๊ฒ์ฌ๋ ๊ตํต๋ก๋ฅผ ๋ณด๋ฉด, ์ด ์ผ๋ ์์น๋ก๋ ์์ฃผ์์ ๋๊ด๋ น์ ๋์ด ์ผ์ฒ ์ธ์ง์ ๊ฑฐ์ณ ํํด๋ ๋๊ฐ๋ ๊ฒฝ๋ก๊ฐ ๋๋ก(ํํด๋ก)๋ก ์ง์ ๋์ด ์๋ค. ์ผํ ๋ณด๋ฉด ์ฐํ๋ก์ด๊ธด ํ์ง๋ง, ๋๊ด๋ น ์๋ก๊ฐ ์์ฃผ์ ๊ฐ๋ฆ ๋ฑ 2๋ ๋ํธ๋ถ๋ฅผ ์ฐ๊ฒฐํ๋ ๊ฐ์ ๋๋ก์์ผ๋ฉฐ, ์กฐ์ ์๋์๋ ๋๊ด๋ น ๊ธธ์ด ์์ถ๋์ด ๋ค๋ฅธ ์๋ก๋ณด๋ค ํตํ์ด ํจ์ฌ ์์ํด์ง ํ๋ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
์ญ๋ก๋ก์๋ ํ์ง๋ ๋ค๋ฅธ ์๋ก๋ค์๋ ๋์ ์ญํฐ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์ ๊ณ์นํ ์ฃผ๋ง์ด๋ค์ด ๋จ์, ์ญ๋ก ์๋ ๋งํ์๋ฉด โ์๋กโ๋ก์, ์ง๋ฐฉ๊ฐ ๊ตํต๋ก๋ก์ ๊ทธ ๋ช
๋งฅ์ ์ด์ด ๊ฐ๋ค. ์ด๋ โ์ญ์โ์ด๋ผ๊ณ ๋ถ๋ฆด ์ ๋๋ก, ์ญ๊ณผ ๊ธด๋ฐํ ๊ด๊ณ์ ์์๋ ์์ ์ฑ๊ฒฉ์ ์ ๋ถ๊ฐ์์ผ ์ฃผ๋ ๋๋ชฉ์ด๋ค. ์์๋ ์ญ๊ณผ ๋ฌ๋ฆฌ ๊ณต๋ฌด ์ฌํ์๋ฅผ ์ํ ์ญ๋ง ๊ณต๊ธ ์ญํ ์ ์์ง๋ง, ์ฌํ์๋ค์๊ฒ ์์์ ์ ๊ณตํด ์ฃผ๋ ๋๋ณด ์ฌํ์๋ค์๊ฒ๋ ์ถฉ๋ถํ ๊ทธ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋คํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์กฐ์ ํ๊ธฐ ํ๊ตญ ํ๋ฌธํ ๋ฐ์ ์ ์ค์ํ ์ญํ ์ ํ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ธ ๊ท์ ๊ด๊ณผ ๊ณ ์ผ๋ฌด์ ์ํฅ๋ ฅ์ ๋ถ์ํจ์ผ๋ก์จ, ํ์ค ๋ฌธํ์ ๊ต๋ฅ์ ์ฌ์ธต์ ์ธ ์ดํด๋ฅผ ๋ชฉํ๋ก ํ๋ค. ์กฐ์ ํ๊ธฐ ํ๊ตญ ๋ฌธ๋จ์ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ธ๋ค์ ํ๋ฌธ์ ์ฌ์๊ณผ ๋ฌธํ ์ด๋ก ์ด ์ ์ ๋์ด ํฐ ๋ณํ๋ฅผ ๊ฐ์ ธ์จ ๊ฐ์ด๋ฐ, ๊ท์ ๊ด๊ณผ ๊ณ ์ผ๋ฌด๋ ๊ฐ๊ฐ ๋ช ยท์ฒญ ์๋์ ํ๋ฌธ์ ์ ํ์ ๋ํํ๋ ์ธ๋ฌผ๋ก์, ์กฐ์ ์ ๋ฌธ์ธ๋ค์๊ฒ ๊น์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณค๋ค. ๋ณธ๊ณ ๋ ์ด ๋ ์ธ ๋ฌผ์ ๋ํ ์กฐ์ ํ๊ธฐ ๋ฌธ์ธ๋ค์ ์์ฉ ์์์ ์ ํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๊ฒํ ํ๊ณ , ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์กฐ์ ํ๊ธฐ ๋ฌธ์ง์์ ๋ํ๋๋ ๊ท์ ๊ด๊ณผ ๊ณ ์ผ๋ฌด์ ๋ํ ์ฐธ์กฐ ๋ฐ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ข ํฉ์ ์ผ๋ก ๋ถ์ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด, ์กฐ์ ํ๊ธฐ ๋ฌธ์ธ๋ค์ด ์ด๋ป๊ฒ ์ค๊ตญ์ ๋ฌธํ์ , ํ๋ฌธ์ ์ฑ๊ณผ๋ฅผ ์์ฉํ๊ณ ๋ณ์ฉํ์ฌ ์์ ๋ค์ ๋ฌธํ์ ์ฐฝ์กฐ์ ํ์ฉํ๋์ง๋ฅผ ๊ท๋ช ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ "๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋์ด, ์ตํฉ๊ณผ ์ํต์ ํ๊ตญํ"์ด๋ผ๋ ํํ ์ฃผ์ ์ ๋ถ์ํ๋ฉฐ, ํ๊ตญํ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฒ์๋ฅผ ๋ํ๊ณ ํ๊ตญ๊ณผ ์ค๊ตญ ๊ฐ์ ๋ฌธํ์ ์ํต ๋ฐ ์ตํฉ์ ์ญ์ฌ์ ๊น์ด๋ฅผ ํ์ํ๋ ๋ฐ ๊ธฐ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค. ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์กฐ์ ํ๊ธฐ ํ๋ฌธํ์ ๋ณต์กํ ๋ด์ ๋ค์์ฑ๊ณผ ๊ตญ์ ์ ๊ต๋ฅ ์์์ ์ดํดํ๋ ๋ฐ ์ค์ํ ์์ฌ์ ์ ์ ๊ณตํ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด๊ธ์ ์ผ๋ณธ๊ตฐ โ์์๋ถโ๋ฅผ ์์ฌ๋กํ ํ๊ตญ๊ณผ ๋๋ง์ ํ๋ณ์์ค์ ๋ถ์๋์์ผ๋ก ํนํ ํ๊ตญ์ ํ๋ณ์์ค์ ๋ํ์์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผ๋๋ ์ด๊ฐํ(1921~2001)์ ใ๋ถ๋
ธ์ ๊ฐใ(1993)๊ณผ ๋๋ง์ ํน๋ณ์ง์๋ณ์์ค์ ๋ํ์์ธ ์ฒ์ฒธ์ฐ(1922~2012)์ ใ็ตๅฅณ็ฏ(์ฌ์์ฌ๋ฅ)ใ(1976)์ ๋์์ผ๋ก ๋ ์๊ฐ์ ์์ค์์ ์ผ๋ณธ๊ตฐ ์์๋ถ๊ฐ ์ด๋ป๊ฒ ์ฌํ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ทธ๊ฒ์ด ์ด๋ค ์๋ฏธ๋ฅผ ๊ฐ๋์ง ์ผ๋ณธ๊ตฐ ์์๋ถ ์์ฌ์ ์์์ ๋ํด์ ์ดํด๋ณผ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด๊ฐํ์ ใ๋ถ๋
ธ์ ๊ฐใ๊ณผ ์ฒ์ฒธ์ฐ์ ใ็ตๅฅณ็ฏใ์ ๋ ์๊ฐ๊ฐ ํํ์์ ์ ๋น์ ๊ณตํต์ ์ผ๋ก ์ผ์ ํ๋ณ์ผ๋ก ์ ์์ ๊ฐ์ ๋ก ์ง์ง๋์ด ๋จ๋ฐฉ์ ์ฅ์์ ์ด์ ๋์์จ ํ ์์ ๋ค์ ์ค์ ํ๋ณ ๊ฒฝํ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ด ์์ค๋ก์ ์ผ์ ์ ํ๋ณ๊ณผ ์ผ๋ณธ๊ตฐ ์์๋ถ์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๋ณธ๊ฒฉ์ ์ผ๋ก ๋ค๋ฃฌ ์์ค์ด๋ค. ๋ ์๊ฐ์ ํ๋ณ์์ฌ์์ ์ผ๋ณธ๊ตฐ ์์๋ถ๋ ๊ทธ๋ค์ ์ ์ฒด์ฑ์ ๊ตฌ์ถํ๊ฒ ํ๋ ํ์๋ก์ ๋ํ๋๋ ๊ณตํต์ ์ ๋ณด์ธ๋ค.
์ด๊ฐํ์ ใ๋ถ๋
ธ์ ๊ฐใ๊ณผ ์ฒ์ฒธ์ฐ์ ใ็ตๅฅณ็ฏใ ๋ ์ํ์์๋ ๊ณตํต์ ์ผ๋ก ์ ์์ ๊ฐ์ ๋ก ๋๋ ค์จ ์๋ฏผ์ง์ธ์ด๊ธฐ๋ ํ์ง๋ง, ์ผ๋ณธ๊ตฐ์ ์์๋์ด ์ ์์ ์ํํ ํ๋ณ์ด ์ผ๋ณธ๋ณ์ฌ๋ก ๋ณํด๊ฐ๋ฉด์ ํผํด์์ด์ ๊ฐํด์๋ผ๋ ๋ชจ์์ ์์น์์ ์ ๊ตญ์ฃผ์์ ์๊ฐ์ผ๋ก ์ผ๋ณธ๊ตฐ ์์๋ถ๋ฅผ ํ์ํ ์ํค๋ฉฐ ์ ์์ ๋ํ ์์กด์์ ํ์ฌ ์์์ ๋๋ฌ๋ด๋ฉฐ ํ๋ณ๊ณผ ์ผ๋ณธ๊ตฐ ์์๋ถ์์ ๊ด๊ณ์ฑ์ ์ค์ฒด๋ฅผ ์ถ์ ํ๋ค. ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์์ค ์ ์ธ๋ฌผ์ด ์ผ๋ณธ๋ณ์ฌ๋ผ๋ ์
์ฅ์์ ๊ฐํด์๊ฐ ๋์ด๊ฐ๋ ๊ณผ์ ์์ ์ ์ํฐ์์ ๊ฒช์ ์ฌ๋ฆฌ์ , ์ ์ ์ ๊ฐ๋ฑ์ผ๋ก ์ธํด ์ ์ฒด์ฑ์ ํผ๋์ ๊ฒช๊ฒ ๋๋๋ฐ, ์ด๋ฅผ ํตํด ์๋ฏผ์งํ๋ณ๊ณผ ์ผ๋ณธ๊ตฐ ์์๋ถ์ ์ญ์ค์ ์์น์ ๋น๊ทน์ฑ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ฉด์ ํ์ค์์ ๊ฐ๊ฐ ์ด๋ค ๋ฐฉ์์ผ๋ก ๊ทน๋ณตํ๋์ง ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค.
๋์๊ธฐ ํ๊ตญ๊ณผ ๋๋ง์ ๋ํ์ ์ธ ํ๋ณ ์ถ์ ์๊ฐ์ ์ผ๋ณธ๊ตฐ ์์๋ถ ์์ฌ ์์ค์ ๋๋น์ ๊ณ ์ฐฐ์ ์ง์ญ์ ๊ตญ๋ด์ ๋ฒ์์์ ํ๋ฐ ๋ ๋์๊ฐ ๋์ผํ ๊ฒฝํ์์ ๋์์์์ ๋ณดํธ์ ํน์ฑ์ ํ์ธํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
ํ์์์ ๆฑๅ์ ์ค๋ ๋ฌธํ์ ์ ํต์ ๊ฐ์งํ ์ง๋ฆฌ์ ์ฌ์์ผ๋ก ํฌ์๋๋ค. ๅ ์ ๊ตญ์ ํ์ฅ์ผ๋ก ๋์์์ ๋ฏผ์กฑ๊ณผ ๊ตญ๊ฐ ๊ฐ์ ์ํต๊ณผ ์ตํฉ์ด ๊ฐ์ํ๋๋ฉด์ ๊ณ ๋ ค์ ์๋จ, ์ผ๋ณธ์ ๋ฌธ์ธ๋ค์ ๋ค์ํ ๊ฒฝ๋ก๋ก ์ค๊ตญ ๊ฐ๋จ ์ง์ญ์ ์ฒดํํ๋ค. ๊ณ ๋ ค์ ๊ฒฝ์ฐ, 1319๋ ์ ๊ฐ๋จ ๆฎ้ๅฑฑ์ผ๋ก ้้ฆํ๋ ๆ้ฝ่ณข์ ่ๅท์ ๆญๅท ๋ฑ์ ๋ค๋ ์๋ค. ์๋จ ้ณๆ์ ้ฎๅฟ ๅฝฅ์ 1314๋ ์ ๅ ฑ่ไฝฟ๋ก ๋ถ๊ฒฝ์ ํฅํ๋ ์ค ๅไบฌ๊ณผ ๆๅท ๋ฑ์ ๋ฐฉ๋ฌธํ๋ค. ์ผ๋ณธ์์๋, ๊ฐ๋ง์ฟ ๋ผ ์๋ ๋ง๊ธฐ์ ๅคฉๅฒธๆ งๅปฃ, ๅฅๆบๅๆจ ๊ฐ์ ็ฆชๅง๋ค์ด ๊ฐ๋จ ๅๅน์ ๋๊ฑฐ ๋ค์ด์ ๆฑๆณํ๋ ๋์์ ์๋ฅผ ์ฆ๊ฒจ ์ผ๋ค. ํํธ, ๆๆฆ๊ณผ ็พฉๅ ๅจไฟก๊ณผ ๊ฐ์ด ๊ฐ๋จ์ ์ง์ ์ฒดํํ์ง ๋ชปํ ๋ฌธ์ธ๋ค๋ ๋ฉ๋ฆฌ์ ๊ฐ๋จ์ ์์ํ๋ฉฐ ์์กฐ๋ ธ๋ค. ๋ณธ๊ณ ๋ ๋น๊ต๋ฌธํ๊ณผ โ๋ฌธํ์ ๊ธฐ์ตโ์ ์๊ฐ์์ ์๋๋ผ๊ฐ ์ค์์ ํต์ผํ 14์ธ๊ธฐ ์ ๋ฐ๊ธฐ์ ๊ฐ๋จ์ ์ฒดํํ๊ณ ์์ํ ๊ณ ๋ ค์ ์๋จ, ์ผ๋ณธ ์์ธ๋ค์ด ์์ ํ์์์ ๋๋ฌ๋ ๊ฐ๋จ์ ๊ฐ์ฑ์ ๋ชจ์ต๊ณผ ๋ณดํธ์ ์ฑ๊ฒฉ์ ๋ฐํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํ ๋๋ก ์ด๋ฌํ ์ง๋จ์ ๊ธฐ์ต๊ณผ ์ฒดํ์ ์ง์์ด ๊ต์ฐจํ๋ ํํ ๋ฐ ์ฌ์ธต์ ์ธ ์๋ฏธ๋ฅผ ํ์ํ๋ ๋ฐ ๋ชฉ์ ์ ๋๋ค.
India and Korea share a deep and enduring connection that defies geographical boundaries. This bond, forged through shared trauma, has its roots in the collective experiences of colonial subjugation, wartime suffering, and the aftermath of Partition. It is further strengthened by the spiritual and cultural heritages that both nations hold dear, with a special emphasis on their mutual reverence for Buddhism. The year 2023 marked the 50th anniversary of the flourishing diplomatic relations between India and the Republic of Korea, a testament to the resilience of this bond.
Beyond the well-known figures like Gandhi and Tagore, lesser-known Indian intellectuals and writers, such as Sadhu Sunder Singh, Guru Charan Singh, Rahul Sankrityan, Hari Singh Gour, and Ramnath Biswas, also played a significant role in this relationship. They traveled to Korea via Japan, documenting their firsthand experiences and observations of colonial Korea and directly engaging with the local milieu. Korean newspapers and magazines extensively covered their activities and narratives, highlighting the importance of their contributions to the cross-cultural exchange between British-India and Colonial Joseon.
This paper delves into the cross-cultural exchange and interdisciplinary insight between Colonial Joseon and British-India. To achieve this, the study focuses on British-Indian writings to dissect and elucidate the intricate interaction between these two colonial entities. It is important to note that the researcher has uncovered some British-Indian literatures that shed light on the profound interest Colonial Joseon held among Indian intellectuals and writers. The primary sources for this research are British-Indian literature written in English, Bengali, and Hindi, complemented by secondary sources available in Hindi, English, Korean, and Japanese languages.
๋ณธ ๋ฐํ๋ 1920๋
๋ ๋์์ผ๋ณด์ ๋ฒ์ญ ์๊ฐ๋ ์ฌํ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์๋ก ๊ณผ ๊ทธ ์ ์น์ ํจ์๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ์๊ตฌ ๋ฐ ์ผ๋ณธ์ ์ฌํ์ด๋ ๋ฐ ์ฌํ์ฃผ์ ์ฌ์์ ์ ๊ฐ์ ๊ด๋ จํ์ฌ ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ๋ฏผ์กฑ์ด๋๊ณผ ์ฌ์์ ์ธ๊ณ์ฌ์ ํน์ด์ฑ์ ํด๋ช
ํ๋ ค ํ๋ค.
๋์์ผ๋ณด๋ ์ฐฝ๊ฐ ์ด๊ธฐ๋ถํฐ ์กฐ์ ๋ฏผ์ค์ด๋์ ๋๋ณ์ง์์ ํ๋ฐฉํ ์ ๋๋ก ์ ์น์ ์ฑํฅ์ด ๊ฐํ๋ค. ๋ฌผ๋ก ๋์์ผ๋ณด ๊ทธ๋ฃน์ ์ ์น์กฐ์ง์ด ์๋์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ช
ํํ ํ์ฑ๋ ๊ฒ๋ ์๋์๊ณ , ์๊ธฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ตฌ์ฑ์๋ ์ผ์ ํ๊ฒ ๋ณํํ์๋ค. 1920๋
๋ ์ด๋ฐ์๋ ์ํดํ ๊ณ ๋ ค๊ณต์ฐ๋น ๊ตญ๋ด๋ถ(๊ตญ๋ด์ํดํ)๊ฐ ๋์์ผ๋ณด์ ๋
ผ์ง์ ๊น์ด ๊ฐ์
ํ๊ณ , 1924๋
์์ 25๋
์๋ ํ๋ช
ํฌ ๊ทธ๋ฃน์ด ์ ์ ๋
ผ์ง๋ฅผ ์ฃผ๋ํ๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๊ทธ๋ ์ง๋ง 1925๋
4์๋ถํฐ๋ ๊ฒฝ์์ ๋์ด ํธ์ง๊ณผ ๋
ผ์ง์์๋ ์ก์ง์ฐ์ ์ฃผ๋๊ถ์ด ๊ฐํ๋์ด 1936๋
๊น์ง ์ง์๋์๋ค.
์๊ตญ๋
ธ๋๋น ์ง๋์์ธ Arthur Henderson์ด 1918๋
๊ฐํํ The aims of Labour ์ค ์ผ๋ถ๊ฐ 1920๋
4์๊ณผ 5์, ๋์์ผ๋ณด์ ๋ฒ์ญ๋์ด ์ค๋ ธ๋ค. ๋น์ ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์์๋ ์ ๋ฝ์ผ๋ก์ ์ฌํ๊ณผ ์ ํ์๋ ๊ฑฐ์ ์์๊ณ , ์กฐ์ ์ธ์ ์ธ๋ก ์ฌ๋ ์ด์ ์์์ด๋ผ ์ธ์ ๋ฌผ์ ์ผ๋ก ๋๋จํ ๋ํ๋์๋ค. ๊ทธ๋ผ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ ๋ฝ ์์ชฝ ๋์์์ ๋
ผ์๊ฐ ์์์ ๋์ชฝ์ ๋์ธ ์กฐ์ ๊น์ง ์ ๋ฌ๋๊ณ ๋ฐ์๋ค์ฌ์ง๋๋ฐ ์ผ๋ง ๊ฑธ๋ฆฌ์ง๊ฐ ์์๋ค. ๋ํ ๋จ์ํ ์ฑ
์๊ฐ ์ฐจ์์์ ๋ฒ์ญํ ๊ฒ์ด ์๋์๋ค. ๋์์ผ๋ณด๋ฅผ ์ด๋๋ ์ฃผ๋์๋ค์ ์์ ๋ค์ด ํ์๋ก ํ๋ ๋ถ๋ถ๋ง ์ ๋ณ ๋ฒ์ญํ๋ฉด์, ์ด๋ฅผ ์ด๋์ ์ฌ์ ์ด๋
์ ๊ธฐ๋ฐ๊ณผ ์ง์นจ์ผ๋ก ํ์ฉํ๋ ค๊ณ ํ๋ค.
1922๋
12์ ์กฐ์ ์ฒญ๋
ํ์ฐํฉํ๊ฐ ์ฃผ๋๊ฐ ๋์ด ๋ฌผ์ฐ์ฅ๋ ค์ด๋์ด ์ ๊ตญ์ ์ผ๋ก ํ์ฐ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ 1923๋
์ด๋ฐ ๋ฌผ์ฐ์ฅ๋ ค์ด๋์ ์ฑ๊ฒฉ๊ณผ ์ฐฌ๋ฐ์ ๋๋ฌ์ธ๊ณ ๋น์ ์ฌํ์ฃผ์์๋ค ๋ด๋ถ์์ ๋์์ผ๋ณด๋ฅผ ์ฃผ ์ง๋ฉด์ผ๋ก ์น์ดํ๊ฒ ๋
ผ์ ์ ์ ๊ฐํ๋ค. ๋น์ ๋ฌผ์ฐ์ฅ๋ ค์ด๋์ ์ ๊ทน ์ง์งํ๋ ๊ตญ๋ด์ํดํ ์ฃผ๋ฅ์ธ๋ ฅ์ธ ๋๊ฒฝ์์ Karl Johann Kautsky ๋ฑ ๋
์ผ ์ฌํ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์์๋ค์ ์ฃผ์ฅ์ ํฌ๊ฒ ์ํฅ์ ๋ฐ๊ณ ์์๋ค. ์นด์ฐ์ธ ํค๊ฐ 1918๋
์ถ๊ฐํ Die Diktatur des Proletariats๋, 1919๋
H. J. Stenning์ ์ํ์ฌ The Dictatorship of the Proletariat ์ ๋ชฉ์ผ๋ก ์์ญ๋์๊ณ , ์ด ์์ญ๋ณธ์ ์ ๋ณธ์ผ๋ก 1921๋
, ์ฟ ๋ฃจํ๋ผ ๊ฒ์ด์ฐ๊ฒ(ๆฅๅๆ
ถๅฉ)์ ์ํด ใๆฐไธปๆฟๆฒปใจ็จ่ฃๆฟๆฒปใ ์ ๋ชฉ์ผ๋ก ์ผ๋ณธ์์ ์ผ์ญ ์ถ๊ฐ๋์๋ค. ๋๊ฒฝ์์ ์ด ์ฑ
์ ๋น๋กฏํ ์นด์ฐ์ธ ํค์ ๋
์ผ ์ฌํ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์์๋ค์ ์ฃผ์ฅ์ ์ธ์ฉํ๋ฉด์, ๋ฌผ์ฐ์ฅ๋ ค์ด๋๋ก ๋ฐ ํ๋์กฐํฉ๋ก ์ ์ ๊ฐํ๋ค. ํํธ ์นด์์นด๋ฏธ ํ์ง๋ฉ(ๆฒณไธ่)์ ์ ์์ธ ์ด์ํ์ ์นด์์นด๋ฏธ์ ๊ธ๋ค์ ๋์์ผ๋ณด์ ๋ฒ์ญ ์๊ฐํ์๊ณ , ๊ทธ ์ธ์๋ ์ฌํ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์์ ๊ด๋ จํ ์ฌ๋ฌ ๊ธ๋ค์ ๋ฒ์ญ ์๊ฐํ์๋ค.
์ด๋ค ๋ชจ๋๋ ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ ๋ฏธ๊ฐ๋ฐ๋๊ณ ๋
ธ์๊ณ๊ธ์ด ๋ฏธ์ฑ์ํ ํ์ค ์์์, ์กฐ์ ๋ฏผ์กฑ ๋ด๋ถ์ ๊ณ๊ธํฌ์๋ณด๋ค๋ ๋ฏผ์กฑ๋ฌธ์ ๋ฅผ ์ค์ฌ์ ๋๊ณ ๋ฏผ์กฑ์ ํ๋์ ์ถ๊ตฌํ๋ค. ๊ฒฝ์ ๊ฑด์ค์ ์ํด ๋ฏผ์กฑ์๋ณธ๊ฐ์์ ์ผ์ ํ ํ๋๋ ๋ถ๊ฐํผํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ์
ํ๋ค. ๋๋ฌธ์ ๊ทธ๋ค์ ๋์์ผ๋ณด์ ๋ฏผ์กฑ์ฃผ์์๋ค์ ๋น๋กฏํด์ ๋ฏผ์กฑ์ฃผ์์ธ๋ ฅ๊ณผ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก ์ฐํฉํ๋ ค ํ๋ค.
ํํธ 1920๋
๋๋ถํฐ ๋ณธ๊ฒฉํ๋ ์ผ๋ณธ ๋ฌด์ฐ์ ๋น์ด๋์ ํ๋ฆ๋ ๋์์ผ๋ณด์ ์ ๊ทน ์๊ฐ๋์๋ค. ๊ทธ ์ ์ฌ๋ฅผ ์ด๋ฃจ๋ ์ ์น์ฐ๊ตฌํ์ ๋ํฅ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์ฌํ๋ฏผ์ค๋น ๋ฑ ๋ช
๋ฐฑํ ์ฌํ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์๋ฅผ ํ๋ฐฉํ ๋ฌด์ฐ์ ๋น๊ณ์ด, ํ์ ์ฌํ๋์ค๋น์ผ๋ก ํฉ๋ฅํ๋ ๋ค์ํ ๋น ๊ณต์ฐ ๋ฌด์ฐ์ ๋น ๊ณ์ด์ ๋ํฅ๊ณผ ์ฃผ์ฅ๋ ์ฃผ์ ๋์์ด์๋ค. ์ด๋ค์ ๋ํ ๊ด์ฌ์ ๋ฌด์ฐ์ ๋น์ ์ฑ์ฅ์ ํตํ ์ผ๋ณธ์ฌํ์ ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์ ์ง์ , ๊ทธ์ ๋ฐ๋ฅธ ์กฐ์ ์๋ฏผ์ ์ฑ
์ ๋ณํ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ ๊ฒ์ด์๋ค. ๋์์ ์ด๋ฐ ํ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ํฉ๋ฒ์ด๋์ ํ์์ฑ๊ณผ ๋ด์ฉ, ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์ ๋ฏผ์กฑ์ด๋์ ๋ด์ฉ๊ณผ ์์ญ์ ํ๋ํ๋ ค๋ ๊ฒ์ด์๋ค.
โๆชไพ๋ ๏คฏๅ่
์ ๅฉฆไบบ์ ๊ฒโ
โไธ็์ ๅฉฆไบบ่งฃๆพ่ซ็๋ฅผ ็จๆญฅํ๋ ่งฃๆพ์ ่ๆธ!!โ
์ด๋ 1925๋
11์ 5์ผ์๋ก ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ ์กฐ์ ์ง๊ด์ฌ์์ ์ถ๊ฐ๋ ใๅฉฆไบบ่งฃๆพ๊ณผ ็พๅฏฆ็ๆดปใ์ด๋ ์ ์์ ๋ํ ํ ๋งค์ฒด์ ๊ด๊ณ ๋ฌธ๊ตฌ์ด๋ค. ์ ์๋ ์ด ์ ์์ ํต์ฌ ์ฃผ์ฅ์ ๋ด๊ณ ์๋ ์์ ์ ๋ง์ง๋ง ๋ฌธ์ฅ์ด๊ณ , ํ์๋ ์ด ์ฑ
์ ๋ํ ๋น๋ ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ง์์ธ๋ค์ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ ํํํ๊ณ ์๋ค.
๋
์ผ์ฌํ๋ฏผ์ฃผ๋น์ ๋ฆฌ๋ August Bebel์ด 1879๋
์ถ๊ฐํ Die Frau und der Sozialismus ๊ฐ ์ฅ๊ฒ์ค์ ใ๊ตญ๊ฐ, ์ฌ์ ์ฌ์ฐ, ๊ตญ๊ฐ์ ๊ธฐ์ใ๊ณผ ํจ๊ป ๋ง์ค์ฃผ์ ์ฌ์ฑํด๋ฐฉ๋ก ์ ์ด๋ก ์ ๊ธฐ์ด๊ฐ ๋ ์ ์์ด๋ผ๋ ๊ฒ์ ์ฃผ์ง์ ์ฌ์ค์ด๋ค. ๋ฒ ๋ฒจ์ ์ด ์ ์์ 1910๋
Meta Stern์ ์ํด Woman and Socialism์ผ๋ก ์์ญ๋์ด ์ถํ๋์๋ค.
1919๋
์ด๋ ์ผ๋ณธ์ ์ฌํ์ฃผ์์๋ค์ ์์ญ๋ณธ์ ์ ๋ณธ์ผ๋ก ํ ์ผ์ญ๋ณธ์ ๋ค์ ์ ๋ณด์๋๋ฐ, 1923๋
ๅฑฑๅท่ๆฆฎ์ด ๋ฒ์ญํ ใๅฉฆไบบ่ซใ์ด ๋ํ์ ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ 1925๋
์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์์ ๋ฐฐ์ฑ๋ฃก์ ๅฑฑๅท่ๆฆฎ์ ๋ฒ์ญ๋ณธ์ ์ ๋ณธ์ผ๋ก ใๅฉฆไบบ่งฃๆพ๊ณผ ็พๅฏฆ็ๆดปใ(์ข
๋ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ด ์ ์์ ๋ํ ์ธ๊ธ ์์ฒด๊ฐ ์ ์๋ ๊ฒ์, ์ค๋ฌผ์ด ํ๋ณด๋์ง ์์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ด๋ฒ ๋ฐํ๋ฅผ ํตํด ์ต์ด๋ก ํ๊ณ์ ๋ณด๊ณ ํ๊ณ ์ ํ๋ค.)์ด๋ ๊ตญ์ญ๋ณธ์ ์ถ๊ฐํ์๋ค. ๋
์ผ์ด ์์ โ ์์ญ๋ณธ โ ์ผ์ญ๋ณธ์ ๊ฑฐ์น โไธ้่ญฏโ์ด์๋ค.
๋ณธ ๋ฐํ๋ ์ฌ๊ธฐ์๋ถํฐ ๋
ผ์๋ฅผ ์์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. Die Frau und der Sozialismus โ Woman and Socialism โ ใๅฉฆไบบ่ซใ โ ใๅฉฆไบบ่งฃๆพ๊ณผ ็พๅฏฆ็ๆดปใ๋ก ์ด์ด์ง ๋ฒ์ญ ๊ณผ์ ์ ๋ง์ค์ฃผ์๋ฅผ ๋งค๊ฐ๋ก โ์ ๊ตญโ๊ณผ โ์๋ฏผ์งโ์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋์ด์ ํ๋์ ์ค์ํ ์ฌ๋ก์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ณ ์ฐฐ์ 1920๋
๋ ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ ์์ฉ๋ ๋ง์ค์ฃผ์์ ๋ด์ฉ๊ณผ ๊ทธ ํน์ง์ ์ ๋ฆฌํ๋๋ฐ ์ผ์กฐํ๋ ์์
์ด์, ํ๊ตญํ์ ๋ด์ฉ์ ํ๋ถํ๊ฒ ํ๋ ํ๋์ ์๋๊ฐ ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ๋ฐํ๋ ๋ค์ ์ธ ๊ฐ์ง ์ ์ ์ฃผ๋ชฉํ์๋ค.
์ฒซ์งธ, ใๅฉฆไบบ่งฃๆพ๊ณผ ็พๅฏฆ็ๆดปใ์ ์ ๋ณธ์ด ๋ ์ผ์ญ๋ณธ๊ณผ ์ผ์ญ๋ณธ์ ์ ๋ณธ์ด ๋ ์์ญ๋ณธ์ ๊ณํตํํ์๋ค. ์ด๋ ์ฌ์๊ณผ ่ซ์ ๅๅฎนๅฒ์์ ๊ฐ์ฅ ๊ธฐ๋ณธ์ด ๋๋ ์์
์ด์, ๋ฒ์ญ์ ํน์ง์ ์ ์ถํ๋๋ฐ ํ์์ ์ธ ์์
์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
๋์งธ, ๊ตญ์ญ๋ณธ๊ณผ ์ผ์ญ๋ณธ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์ญ๋ณธ์ ๊ตฌ์ฑ์ ๊ฒํ ํ์๋ค. ใๅฉฆไบบ่งฃๆพ๊ณผ ็พๅฏฆ็ๆดปใ๋ 9์ฅ ์ฒด์ ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ทธ ์ ๋ณธ์ธ ใๅฉฆไบบ่ซใ์ 4ํธ 30์ฅ ์ฒด์ ์ด๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ตญ์ญ๋ณธ์ ์ผ์ญ๋ณธ์ ์์ญํ ๊ฒ์ด ์๋์ ์ ์ ์๋ค. ๋ฒ์ญ ๊ณผ์ ์์ ์ญ์ ๋ ๋ด์ฉ์ ๊ฒํ ๋ ๊ตญ์ญ๋ณธ์ ๋ฒ์ญ ์๋๋ฅผ ์ดํด ๋ณผ ์ ์๋ ์ข์ ์ฌ๋ฃ์ด๋ค.
์
์งธ, ใๅฉฆไบบ่งฃๆพ๊ณผ ็พๅฏฆ็ๆดปใ์ ์ 1925๋
11์์ ์ถ๊ฐ๋์๋๊ฐ ๋ผ๋ ์ ์ ์ฃผ๋ชฉํ์๋ค. ๊ฒ์ด ์ฒด๊ณ๊ฐ ๊ฐ๋ ฅํ๊ฒ ์๋ํ๊ณ ์๋ ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์์ ๋ฒ์ญ์ โ๋จ์ํ ๋ฒ์ญโ์ด๋ผ๊ธฐ๋ณด๋ค๋, ๋ฒ์ญ์์ ์งํฅ์ฑ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋งค์ฐ ์ ๊ทน์ ์ด๊ณ ์ฃผ์ฒด์ ์ธ ํ์์ด๋ค. ๋๊ตฌ๋ ๋ง์ค์ฃผ์ ๊ด๋ จ ์์ ์ ๋ฒ์ญ์ ๋์ฑ ๊ทธ๋ฌํ๋ค. ใๅฉฆไบบ่งฃๆพ๊ณผ ็พๅฏฆ็ๆดปใ์ ์ถ๊ฐ์ 1925๋
์กฐ์ ๊ณต์ฐ๋น ์ฐฝ๋น ์ดํ ์ฌํ์ฃผ์์ด๋์ ํ์ฑํ์ ๊ด๋ จํ์ฌ, ๋ถ๋ฌธ์ด๋์ธ ์ฌํ์ฃผ์ ์ฌ์ฑ์ด๋์ ์ด๋ก ์ ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ณ ์ ํ ์๋๊ฐ ๊ฐํ๊ฒ ์์ฉํ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ๋ฐํ์ ๋ชฉ์ ์ ใ์กฐ์ ์ฌํ๊ฒฝ์ ์ฌใ(1933)์ ๋ํ๋ ๋ฐฑ๋จ์ด์ ์ ๋ฌผ์ฌ๊ด๊ณผ ๊ทธ ๋
ผ๋ฆฌ๊ฐ 1920~30๋
๋ ์ด๋ฐ ์ ๋ฌผ๋ณ์ฆ๋ฒ์ ์์ฉ ์์์ ์ด๋ป๊ฒ ์ฌ๊ตฌ์ฑ๋์๋์ง ์ดํด๋ณด๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ ์ค์ํ ์ญํ ์ ํ ๊ฒ์ ์ผ๋ณธ์์์ ๋
์ผ ์ฌํ๊ณผํ๊ณผ ์ฒ ํ์ด์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๋งค๊ฐ๋ ์ผ๋ณธ ๊ฐ์ขํ ์ฌํ์ฃผ์์์ธ ํ๋๊ณ ๋ก(็พฝไปไบ้)์๋ค.
์ฃผ์งํ๋ฏ์ด ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์์๋ 1920๋
๋ ์ค๋ฐ์ ์ ํ๋ก ์๋ จ๊ณผ ์ ๊ตญ ์ผ๋ณธ์ ๊ฒฝ์ ํ ์ ๋ฌผ๋ณ์ฆ๋ฒ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ์ ์๋ค์ด ์ ํต๋์์ผ๋ฉฐ ์ ๋ฌผ์ฌ๊ด์ ๋๋ฌ์ผ ๋
ผ์์ด ๊ฐ์ด๋์๋ค. ์ผ๋ณธ ๋์ฟ์๊ณผ๋ํ์์ ์ ํํ์ฌ 1925๋
๋ถํฐ ์ฐํฌ์ ๋ฌธํ๊ต ๊ต์๋ก ๊ทผ๋ฌดํ๊ธฐ ์์ํ ๋ฐฑ๋จ์ด ๋ํ ์ด์ ๊ฐ์ ์ง์ ํ๋ฆ์์ ์์ ๋ก์ธ ์ ์์๋ค. ํฅ๋ฏธ๋ก์ด ์ ์ ๊ทธ๊ฐ ใ์กฐ์ ์ฌํ๊ฒฝ์ ์ฌใ์์ ์์ ์ ์ ๋ฌผ์ฌ๊ด๊ณผ ์ญ์ฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ค๋ช
ํ ๋ ๋น๋ฒํ ์ธ๊ธํ๊ณ ์๋ ์ ์๊ฐ ๋ฐ๋ก ํ๋๊ณ ๋ก์ ใ่ฝๅฝขๆใฎๆญดๅฒๅญฆใ(1929), ใๆญดๅฒๅญฆๆนๅคๅ่ชฌใ(1932)์๋ค๋ ์ ์ด๋ค.
ํ๋๊ณ ๋ก๋ ๋
์ผ์์์ ์ ํ ๊ฒฝํ๊ณผ ๋ฏธํค๊ธฐ์์(ไธๆจๆทธ)์์ ํ๋ฌธ์ ์ํฅ์ ์ฃผ๊ณ ๋ฐ์ผ๋ฉด์ ์ญ์ฌํ๊ณผ ์ ๋ฌผ์ฌ๊ด ์์์ ์ธ๊ฐ์ ๋ฅ๋์ฑ์ ์ฃผ๋ชฉํ์๋ค. 1920๋
๋ ์คยทํ๋ฐ ์ดํ ์ผ๋ณธ์ ์ฌํ์ฃผ์ ์ด๋๊ณผ ์ด๋ก ์ ๋ํ ์ฝ๋ฏผํ
๋ฅธ์ ๊ถ์๊ฐ ๊ฐํด์ง์ ๊ฐ์ขํ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ ์ฌํ์ฃผ์์๋ค์๊ฒ ์ ๋ฌผ๋ณ์ฆ๋ฒ ์ดํด์ ์์ด์ ํ๋ถ๊ตฌ์กฐ์ ์์ฐ๋ ฅ์ ๊ฐ์กฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ๋
์ผ์ ์ฌํ๊ฒฝ์ ํ๊ณผ ์ฒ ํ์ ๊ธฐ์ด๋ก ์ ๋ฌผ๋ณ์ฆ๋ฒ์ ์ดํดํ ํ๋๊ณ ๋ก๋ ์๊ตฌ ์ฌํ์ ๋๋น๋๋ ์ผ๋ณธ์ ํ์ง์ฑ์ ์์ํ๋ฉด์๋, ์ญ์ฌ ์ ์ผ๋ณธ์ธ์ด ๊ทธ์ ์ ์ฌํ ์ญ์ฌ๋ฐ์ ๋ฒ์น ํ์ ์๋ค๋ ์ ์ ๊ฐ์กฐํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ํ๋๊ณ ๋ก๋ ์ผ๋ณธ ์ฌํ ๋ด์ ํ๋ฏผ๊ณผ ํ๋กค๋ ํ๋ฆฌ์ ๋ฑ ํ์ ์ฃผ์ฒด์ ํ๋ช
์ ์ ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ด์ ์ ๋ง์ถ๋ ํํธ, ์ผ๋ณธ์ฌ์์ ์ญ์ฌ์ ์กด์ฌ๋ก์์ โ์ธ๊ฐโ์ ์ฐฝ์ถํ์ฌ ์ผ๋ณธ ์ฌํ์ ์ญ๋์ฑ์ ๋ถ๊ฐํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ๋ค๋ง ์ฌ๊ธฐ์ ๋งน์ ์ ๊ทธ๊ฐ ์์์ ์ผ๋ฐยท์๋ฏผ์ง ์ฌํ๋ฅผ ์ผ๋ณธ ์ฌํ์ ๊ตฌ๋ณํ๊ณ ๊ทธ ๅๆปฏๆง๊ณผ ๆฉ็ๆง ๋ํ ๊ฐ์กฐํ์๋ค๋ ์ ์ด๋ค.
๋ฐฑ๋จ์ด์ 1910~20๋
๋ ๊ตญ๊ฐ ์ค์ฌ์ ๋
์ผ ์ฌํ๊ฒฝ์ ํ๊ณผ ์ฒ ํ์ด ์ ํํ๋ ์ผ๋ณธ ์ ํ์ ํตํด ์ ๊ตญ๊ณผ ๊ตฌ๋ณ๋๋ ์กฐ์ ์ฌํ์ ๊ฒฝ์ ์ ์๋ฏผ์ง์ ์ฑ๊ฒฉ์ ์ญ์ผ๋ก ํ์
ํ ์ ์์๋ค. ํนํ ์ผ๋ณธ์ ๊ฒฝ์ ์ฌํ๊ณผ ์งํ๋ก ์ ๊ฒฝ์ ํ ์ฌํ์ฃผ์๋ฅผ ๋๋ฆ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ดํดํ๊ณ , ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ฌํ์ ์ญ์ฌ๋ฅผ ํ๊ตฌํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ 1928๋
12์ ํ
์ ๋ฅผ ์ ํ๋ก ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์์ ๋ฒ์ด์ง ์ผ๋ จ์ ์ ๋ฌผ/์ ์ฌ๋
ผ์๊ณผ ์ ๋ฌผ๋ณ์ฆ๋ฒ ์ดํด์์ ๋ค์์ ์ฌํ์ฃผ์ ์ด๋๊ฐ๋ค์ด ํ๋ถ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ฐ์กฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๊ฐํ๋์๋ค.
์ด๋ ๋ฐฑ๋จ์ด์ ์ ๋ฌผ๋ณ์ฆ๋ฒ ์์ ๋ง์ค-๋ ๋์ฃผ์์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๋ถ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฒ์น์ฑ์ ์ธ์ ํ๋ฉด์๋, ์๋ฏผ์ง ์ฌํ์ ๊ทธ ์ญ์ฌ์์ ๊ฒฝ์ ์ ยท์ญ์ฌ์ ์ธ๊ฐ์ ๋ฐ๊ฒฌํ๊ณ ๊ทธ ๋ฅ๋์ฑ์ ํ๋ณดํ ํ์๊ฐ ์์๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ๋ฐฑ๋จ์ด์ ์
์ฅ์์๋ ์์ ์ด ์ต์ํ ๋
์ผ-์ผ๋ณธ์ ์ฌํ๊ณผํ ๋ฐ ์ฒ ํ์ ์ฑ๊ฒฉ์ด ๋ํํ๋ฉฐ ์ผ๋ณธ์ฌ์์์ ํ์์ฃผ์ฒด์ ๊ทธ ํ๋ช
์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๊ฐ์กฐํ ํ๋๊ณ ๋ก์ ์ ์๊ฐ ์ ๋ต์ ์ธ ์ฐธ์กฐ ๋์์ด ๋์๋ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด๋ ๋ฏ ๋ฐฑ๋จ์ด์ ๋
์ผ๊ณผ ์ผ๋ณธ, ์ ๊ตญ๊ณผ ์๋ฏผ์ง์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋์ด์ ์ ๋ฌผ๋ณ์ฆ๋ฒ ์์ฉ๊ณผ ์๋ฏผ์ง ์ฃผ์ฒด์ ๋ฅ๋์ฑ ํ๋ณด๋ผ๋ ๊ณผ์ ๋ฅผ ํ๋๊ณ ๋ก๋ผ๋ ๋งค๊ฐ๋ฅผ ํตํด ์ํํ ๊ฒ์ด์๋ค. ๋ค๋ง, ์๋ฏผ์ง ์ง์์ธ์ผ๋ก์ ๋ฐฑ๋จ์ด์ ์ ๊ตญ์ ์ฌํ์ฃผ์์์ด์ ๊ฐ์ขํ๋ก์ ํ๋๊ณ ๋ก ๋ํ ์์์ ํน์ ์๋ฏผ์ง ์ฌํ์ ๋ํ ์ด๋ฅธ๋ฐ โ์ฌ๊ฐโ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค๋ ์ ์ ์์ํ๊ณ , ๊ทธ์ ์ ๋ฌผ์ฌ๊ด์ ๋นํ์ ์ผ๋ก ์์ฉํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ฐ๋ก ใ์กฐ์ ์ฌํ๊ฒฝ์ ์ฌใ ์๋ค๊ณ ํ ์ ์๋ค. ๊ทผ๋ ํ๊ตญ์ ์ฌํ์ฃผ์ ์ฌ์๊ณผ ์ฌํ์ฌ์์ ๋ฐฑ๋จ์ด์ด ์ฐจ์งํ๋ ์์์ ๊ณ ๋ คํ ๋, ์ด๋ฌํ ์๊ฐ์ ์ธ๊ณ์ฌ ์์ ํ๊ตญํ์ ์ฌ์์น์ํค๋ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ตญ๋ด์ธ ์์ฑํ AI๊ฐ ํ๊ตญ์ด์ ๋ฌธ๋ฒ์ ๋ํด ๋ชจ๊ตญ์ด ํ์์ ์ ์ฌํ ์์ค์ ๋ฌธ๋ฒ์ ๋ฅ๋ ฅ์ ๊ฐ๊ณ ์๋์ง ์ดํผ๊ธฐ ์ํ ์ฐ๊ตฌ, ํ๊ตญ์ด๋ฌธ๋ฒ ๊ฐ๋ก ์ ์์ค์์ ์ฉ์ธ์ ํ์ฉ๊ณผ ๊ด๋ จํ์ฌ ์์ฑํ AI๊ฐ ์ด๋ ์ ๋ ํ๊ตญ์ด๋ฅผ ์ดํดํ๊ณ ์์ฑํ ์ ์๋์ง๋ฅผ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํ์ฌ ๋จ๊ธฐ์ฌ๊ณ ใฎ์๊ทผ ์ธ(2019)์ ใ์๋ก ์ด ํ์ค ๊ตญ์ด๋ฌธ๋ฒ๋ก ใ์ โ4์ฅ ์ฉ์ธ๊ณผ ์ด๋ฏธโ ๋ถ๋ถ, ๊ตญ๋ฆฝ๊ตญ์ด์(2005)์ ใ์ธ๊ตญ์ธ์ ์ํ ํ๊ตญ์ด ๋ฌธ๋ฒ 1ใ์ 15์ฅ ๋จ์ด์ ๊ฐ๋ ๊ฐ์ด๋ฐ โ๋์ฌ, ํ์ฉ์ฌ, ์ด๋คโ ๋ถ๋ถ, ๊ณ ์๊ทผ๊ตฌใฎ๋ณธ๊ด(2018)์ ใ๊ฐ์ ํ ์ฐ๋ฆฌ๋ง ๋ฌธ๋ฒ๋ก ใ์ 6์ฅ โ์ฉ์ธ๊ณผ ๊ทธ ์ฐ์โ ๋ถ๋ถ์ ์ฉ๋ก๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ๊ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ธํธ๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๊ธฐ๋ก ํ๋ค. ์ด๋ค ๊ฐ๋ก ์๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ์ฌ ํ๊ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ธํธ๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๋ ๊ฒ์ ๊ฐ๋ณ ํ์ ๋
ผ๋ฌธ์ ๋นํด ์ฃผ๊ด์ฑ์ด ๋ค์ ๋ํ๊ณ , ํด๋น ๋ฌธ์ฅ์ด ์ด๋ค ๋ฌธ๋ฒ ํญ๋ชฉ์ ๋ฌธ๋ฒ์ฑ ํ๋จ์ ๊ดํ ๊ฒ์ธ์ง ๋ถ๋ช
ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์์ฑํ AI์ ๊ณผ์ ์ํ์ ํ์ํ ํ๋กฌํํธ๋ ์ธ๊ฐ๊ณผ์ ์์ฌ์ํต๊ณผ ์ต๋ํ ์ ์ฌํ๊ฒ ์์ฑํ๋, ๋น๋ฌธ์ ๊ต์ ํ ๋ ํ๊ฐ ๋์ ๋ฌธ๋ฒ ํญ๋ชฉ์ ๊ด์ ์์ ์ ๊ทผํ ์ ์๋๋ก ํ๊ฐ ์๋๋ฅผ ๋ฐ์ํ์๋ค.
ํ๊ตญ์ด ์ฉ์ธ์ ํ์ฉ์ ๋ํ ๋ฌธ๋ฒ์ฑ ํ๋จ ํ
์คํธ์์ โ์ถ์ฝ, ํ์ฌ ์ ํ ์ ์ฝ, ์๋ฏธ ์ ์ฝ, ์์ ์ ์ฝ, ์๋ฒ ์ ์ฝโ์ ํฌํจํ๊ณ ์๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ค๋ฅ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ ๊ฒฝํฅ์ด ์๋ค. ๊ตญ์ธ์ ์์ฑํ AI์ ๋น๊ตํ์ ๋, ๊ตญ๋ด์ฐ์ธ โCLOVA Xโ๊ฐ ๋ฌธ๋ฒ์ ์ดํด ๋ฅ๋ ฅ์์๋ ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ์ ํ๋ฅ ์ ๋ณด์ด๋๋ฐ ์ด๋ โ์ด๋ฏธโ ๊ฐ ํํ์ ์ฃผ๋ก ๊ด๋ จ๋๋ฉฐ, โCLOVA Xโ๊ฐ ๋ ๋ง์ ํ๊ตญ์ด ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ์ตํ๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ๊ทธ๋ผ์๋, โ๋ถ๊ท์น ์ฉ์ธ์ ํ์ฉโ๊ณผ โ์๋ฒ ์ ์ฝโ์ ๋ํด์๋ ๋ชจ๋ ์์ฑํ AI๊ฐ ๋์ ์ค๋ฅ์จ์ ๋ณด์ด๋๋ฐ, ์ฉ์ธ์ ํ์ฌ์ ์ด๋ฏธ์ ์๋ฒ ์ ์ฝ์ ๊ดํ ์ ๊ตํ ํ๊ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ธํธ์ ๊ฐ๋ฐ๊ณผ ์คํ, ์ด๋ฅผ ํตํ ์ค๋ฅ ์ ํ์ ํ๋ณด๊ฐ ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ์ฉ์ธ์ ๋ํ ๋ฌธ๋ฒ์ ์์ฐ ๋ฅ๋ ฅ ํ๊ฐ๋ ์ฉ์ธ์ ์ดํด ๋ฅ๋ ฅ ํ๊ฐ์ ๋นํด ์๋นํ ๋ฎ์ ์ ํ๋๋ฅผ ๋ณด์ด๋ฉฐ, ์ฉ์ธ์ ํ์ฉ ์ ์์ , ์๋ฒ, ์๋ฏธ ์ ์ฝ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ฌ๋ฐ๋ฅธ ๋ฌธ์ฅ์ ์์ฑํด ๋ด๊ธฐ ์ํด์๋ ํ์ฌ ๊ฐ๋ฐ๋ ์์ฑํ AI๋ ๊ตญ๋ด์ธ์ฐ ๋ชจ๋ ํฐ ๊ฐ์ ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ์ด๋ฌํ ์ฑ๋ฅ ๊ฐ์ ์ ์ํด์๋ ์ ์์ ์ธ์ด์ธ ํ๊ตญ์ด ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ํ ์
๋ ฅ๊ณผ ํจ๊ป ์ค๋ฅ ์ ํ๋ณ๋ก ํ์ต ๊ฐ๋ฅํ ๋ฐ์ดํฐ ์ธํธ์ ์ ๊ณต์ด ํ์ํ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ์์ฑํ AI์ ํ๊ตญ์ด ์์ ์ ๋ํ ์ดํด์ ์์ฑ ๋ฅ๋ ฅ์ ๋ํ ํ๊ฐ์ ๋๋ถ์ด, ์์ฑํ AI์ ์์ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฅ๋ ฅ ํฅ์ ๋ฐฉ์์ ๋ชจ์ํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ธฐ๋ณธ ๋ฌธ๋ฒ์์ ์๋ฌธ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ๊ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ธํธ๋ก ๊ตฌ์ถํ๊ณ , ๊ตญ๋ด์ธ ์์ฑํ AI(ChatGPT 3.5, ChatGPT 4.0, Gemini, CLOVA X ๋ฑ)์ ํ๊ตญ์ด ์์ ์ดํด ๋ฐ ์์ฑ ๋ฅ๋ ฅ์ ํ๊ฐํ๋ฉฐ, ์ค๋ฅ ๋ถ์ ๋ฐ ์์ฑํ AI ๊ฐ ๋น๊ต ๋ถ์์ ์งํํ๋ค.
์ต๊ทผ ์์ฑํ AI์ ์ธ์ด ๋ฅ๋ ฅ์ ๋ํ ๋ค์ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์๋๋๊ณ ์๋๋ฐ, ๋จ๊ธธ์ํฉใฎ์ํ์กใฎํ์ฃผ์ใฎ์์ (2024)์ ํ๊ตญ์ด์ ์ด๋ฏธ์ ๋ถ์ , ๋ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฒ์ฃผ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์์ฑํ AI์ ๋ฌธ๋ฒ์ ๋ฅ๋ ฅ์ ํ๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ ์์ด์ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฅ๋ ฅ์ ํจ์ฌ ๋ชป ๋ฏธ์น๋ ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ ํ๊ตญ์ด์ ํํ๋ก ์ ํน์ฑ์์ ๊ธฐ์ธํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์ ์ฐ์ฅ์ ์์์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์์ฑํ AI๊ฐ ํ๊ตญ์ด ์์ ์ ๋ํด์๋ ์ด๋ ์ ๋์ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฅ๋ ฅ์ ๋ณด์ ํ๊ณ ์๋์ง๋ฅผ ํ๊ฐํ๊ณ ์ค๋ฅ ๋ถ์์ ํตํด ์์ฑํ AI๊ฐ ์์ ๋ฅผ ์ดํดํ๊ณ ์์ฑํ๋ ๊ธฐ์ ๋ฅผ ์ ์ถํ๋ฉฐ, ๋์๊ฐ AI์ ํ๊ตญ์ด ์์ ๋ฅ๋ ฅ์ ๋์ผ ์ ์๋ ํ๋กฌํํธ ์์ง๋์ด๋ง ๋ฐฉ์์ ๋ํด์๋ ๋
ผ์๋ฅผ ์๋ํ๋ค.
์์ (ๆๅถ, tense)๋ ์๊ฐ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฒ์ฃผ์ ํ๋๋ก ์ธ์ด ๋ณดํธ์ ์ผ๋ก ์กด์ฌํ๋ ๋์์ ์ธ์ด๋ง๋ค ๊ฐ๋ณ์ฑ์ ์ง๋๋ค. ํ๊ตญ์ด์์๋ โ-์-โ, โ-๋-โ, โ-๊ฒ -โ๋ฑ ์๊ฐ ์๋ฏธ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ์ ์ด๋ง์ด๋ฏธ, ์ฆ ๋ฌธ๋ฒ ํํ์๊ฐ โ๊ณผ๊ฑฐ-ํ์ฌ-๋ฏธ๋โ์ ๋๋ฆฝ์ ์ด๋ฃจ๋ฉฐ ์์ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฒ์ฃผ๋ฅผ ์ด๋ฃฌ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋จ๊ธฐ์ฌ๊ณ ใฎ์๊ทผ ์ธ(2019)์ ใ์๋ก ์ด ํ์ค ๊ตญ์ด๋ฌธ๋ฒ๋ก ใ์ โ์์ โ ๊ด๋ จ ์ฅ์ ์ ์๋ฌธ 100์ฌ ๊ฐ๋ก ํ๊ฐ ์ธํธ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๋, ํ๊ฐ ๋ฌธ์ฅ์์ ์ง๋์น๊ฒ ๋น๋๊ฐ ๋ฎ๊ฑฐ๋ ๋์ด๋๊ฐ ๋์ ์ดํ ๋ฑ์ ๊ต์ฒดํ๋ฉฐ, ๋ง๋
ํ ์ ๋ฌธ์ด ์๋ ๋น๋ฌธ์ ์ ์ธํ๊ฑฐ๋ ๊ต์ฒดํ๋ ๋ฑ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ํ๊ฐ ์ธํธ๋ฅผ ์ ๊ตํํ๋ค. ํ๊ฐ๋ ์ดํด ๋ฅ๋ ฅ ์ธก๋ฉด์ ๋ฌธ๋ฒ์ฑ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ํ๋จํ๋ ํ
์คํธ์, ์์ฑ ๋ฅ๋ ฅ ์ธก๋ฉด์ ๋น๋ฌธ์ ์ ๋ฌธ์ผ๋ก ๊ต์ ํ๋ ํ
์คํธ๋ฅผ ๋์์ ์ํํ๋ค. ํ
์คํธ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ํด์๋ ์์ ์คํ์ ์ ํ๋ณ๋ก ๋๋์ด ๋ฉด๋ฐํ ์ค๋ฅ ๋ถ์์ ์ํํ๋ฉฐ, ์ฌ๋ฌ AI ๊ฐ ๋น๊ต ๋ถ์์ ์ํํ๋ค.
ํนํ ์์ AI ํ๊ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด ๋จ์ผ ํ๋กฌํํธ๋ก ๋จ 1ํ์ฉ ์คํ์ ์ํํ์ฌ AI์ ์ฌ์ฉ์์ ํ๋กฌํํธ ์์ง๋์ด๋ง์ ์ค์์ฑ์ด ๊ฐ๊ณผ๋ ์ธก๋ฉด์ด ์๋ค๋ฉด, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ฑํ AI์ ์๋ ๋ฉ์ปค๋์ฆ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ํ๋กฌํํธ๋ฅผ ๋ค์ํ๊ฒ ์ค๊ณํ๊ณ ์
๋ ฅํ๋ฉฐ ๋ฉํฐ ํด์ ์ํธ์์ฉ์ ํตํ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ก์จ, ์์ฑํ AI์ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฅ๋ ฅ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ๋ ๋์์ ์์ฑํ AI์ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฅ๋ ฅ ํฅ์์ ์ํ ๋ฐฉ์ ๋ชจ์์๋ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์๊ธฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ์ด ๋ถ์ ๋ฌธ์ ๋ํ ์์ฑํ AI์ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฅ๋ ฅ์ ํ๊ฐํ์ฌ, ๊ตญ๋ด์ธ ์ธ์ด๋ชจ๋ธ์ ์ฑ๋ฅ ํฅ์์ ์ํด ํ๊ตญ์ด ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์๋ ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ๋ด์ฉ์ ์ ์ํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฅ๋ ฅ ํ๊ฐ๋ ์ดํด์ ์์ฑ์ ๊ด์ ์ผ๋ก ๋๋์ด ๋ณผ ์ ์๋๋ฐ, ๋ฌธ๋ฒ ๋ฅ๋ ฅ ์ค ์ดํด ํ๊ฐ๋ ๋ฌธ๋ฒ์ฑ ํ๋จ ํ
์คํธ๋ฅผ ์๋ฏธํ๊ณ , ์์ฑ ํ๊ฐ๋ ์๋ชป๋ ๋ฌธ์ฅ์ ๋ฌธ๋ฒ์ ์ผ๋ก ๋ฐ๋ฅด๊ฒ ์์ ํ ์ ์๋๊ฐ๋ฅผ ํ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํด ๋จ๊ธฐ์ฌ๊ณ ใฎ์๊ทผ ์ธ(2019)์ ใ์๋ก ์ด ํ์ค ๊ตญ์ด๋ฌธ๋ฒ๋ก ใ์ โ๋ถ์ ๋ฌธโ ๊ด๋ จ ์๋ฌธ 127๊ฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ณธ์ผ๋ก ํ์ฌ ํ๊ตญ์ด ๋ถ์ ๋ฌธ์ ํน์ง์ ๋ณด์ํ ์ ์๋ ์๋ฌธ์ ์ถ๊ฐํ์ฌ ํ๊ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ธํธ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด ์๋ฌธ๋ค์ ๋์์ผ๋ก ๊ตญ๋ด์ธ ์ฃผ์ ์์ฑํ AI๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ํ๊ฐํ ํ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋น๊ต ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๊ตญ๋ด์ธ ์ฃผ์ ์์ฑํ AI๋ก๋ ChatGPT 3.5, ChatGPT 4.0, ๊ตฌ๊ธ์ Gemini, ๊ตญ๋ด ๊ธฐ์
์ธ ๋ค์ด๋ฒ์ CLOVA X ๋ฑ ๋ค ๊ฐ์ง๋ฅผ ์ ์ ํ์๋ค.
ํ๊ตญ์ด์ ๋ถ์ ๋ฌธ์ ์ดํ์ ๋ถ์ ๋ฌธ ์ธ์๋ ํต์ฌ์ ๋ถ์ ๋ฌธ์ผ๋ก โ์ ๋ถ์ ๋ฌธโ, โ๋ชป ๋ถ์ ๋ฌธโ, โ๋ง๋ค ๋ถ์ ๋ฌธโ์ด ์๋ค. ๋ถ์ ๋ฌธ๊ณผ ๊ด๋ จํ ๋ฌธ๋ฒ์ฑ ํ๋จ ๋ฅ๋ ฅ ํ๊ฐ์์๋ ๋ถ์ ๊ทน์ด์ ์ฌ์ฉ, ์์ ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ์งง์ ๋ถ์ ๋ฌธ ์ ์ฝ, ์๋ฒ ์ ์ฝ ๋ฑ์์ ์ค๋ฅ๋ฅผ ๋ณด์ผ ์ ์์ ๊ฒ์ธ๋ฐ, ํ
์คํธ ํ ๊ทธ ์์ธํ ์์์ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋น๋ฌธ์ ์ ํ์ ๋ฌธ์ฅ์ผ๋ก ์์ ํ๋๋ก ์๊ตฌํ๋ ์์ฑ ํ๊ฐ์์๋ ๋จผ์ ๊ฐ๊ฐ์ AI๊ฐ ์์ฑํ ๋ฌธ์ฅ์ ์ ํฉ์ฑ์ ํ๋จํ ํ, ์ค๋ฅ ์ ํ์ ์ ๋ฆฌํ๊ณ ์ถ๊ฐ ํ
์คํธ๋ฅผ ํตํด AI์ ๋ถ์ ๋ฌธ ์์ฑ ๋ฅ๋ ฅ์ ๊ดํ ํน์ฑ์ ์ ๋ฆฌํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์์ฑํ AI๋ ํ
์คํธ๋ฅผ ์์ฑํ๋ ๊ฒ์ด ์ฃผ๋ ๊ธฐ๋ฅ์ด์ง๋ง, ์ฃผ์ด์ง ์กฐ๊ฑด์ ๋ง์ถฐ ๋ฌธ๋ฒ์ ์ผ๋ก, ์๋ฏธ์ ์ผ๋ก ์ ํํ ๋ฌธ์ฅ์ ์์ฑํ๋ ๋ฐ์ ์์ด์ ๋ฏธ์ธํ๊ฒ ๋ณด์ด๋ ํ๊ณ์ ๋ํด ๋ณธ ์คํ์ ํตํด์ ํ์ธํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๋์ถ๋ ์์ฑํ AI์ ๋ฌธ๋ฒ ๋ฅ๋ ฅ ํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํฅํ ์์ฑํ AI์ LLM์ ํ๊ตญ์ด ๊ต์ก ๋ฐ ๊ตญ์ด ๊ต์ก์์ ํ์ฉ ๋ฑ์ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ฏธ์ธ ์กฐ์ ์ด ํ์ํ ํญ๋ชฉ ๋ฑ ๊ตญ์ดํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ธ๊ณต์ง๋ฅ ๋ฐ๋ฌ์ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์๋ ๋ถ๋ถ์ ์ ์ํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
๋์ฑ
๋ฌธ(ๅฐ็ญๆ)์ ๊ณผ๊ฑฐ ์๊ถ ์ค์์๋ ์ข
์ฅ์ ์น๋ฅด๋ ์ ์(ๆฎฟ่ฉฆ)์ ๋ต์์ง์ด๋ค. ์ด๋ ๊ตญ์์ ์ฌ๋ฌ ์ ์น์ ์ํฉ์ด๋ ๋์์ ๋ํด ์ง์ ๋ฌป๊ฒ ๋๊ณ ์ด์ ์์์๋ค์ ์์ ์ ์ง์๊ณผ ์๊ฒฌ์ ์ข
ํฉํ์ฌ ๋ต์ ํ๊ฒ ๋๋ค. ๋์ฑ
๋ฌธ์ ์ฑ๋ฆฌํ์ ์์์ ๊ฐ์ถ ์ง์์ธ์ ์
์ฅ์์ ์ด๋ป๊ฒ ํ์ค ๊ตญ์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํ์
ํ ์ ์๋์ง๋ฅผ ์ดํด๋ณผ ์ ์๋ ์ค์ํ ๋ฌธ์์ด๋ค. ๊ตญ์ ์ด์์ ์ํ ๊ตญ์์ ๊ณ ๋ฏผ๊ณผ ๊ทธ์ ๋ํ ์๋น ๊ด๋ฃ๋ค์ ๋ต๋ณ์ ํตํด ๋น๋ฉดํ ๊ตญ๊ฐ์ ๊ณ ์ถฉ์ด๋ ํ์๋ค์ ๋ํ ํด๊ฒฐ์ฑ
๋ค์ด ๊ตฌ์ฒดํ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ๋์ฑ
๋ฌธ ์์์๋ ๊ฐํน ๊ตญ์์ ๋ฌผ์๊ณผ ์์์์ ๋ต๋ณ์ด ์๋ฐ๋๋ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ์ข
์ข
๋ํ๋๊ณ ์๋ค. ๊ตญ์์ ๊ตญ๊ฐ๋ฅผ ๋ค์ค๋ฆฌ๋ ๋ฐฉ๋ฒ ์ค ํ๋๋ก ๋ถ๊ตญ๊ฐ๋ณ(ๅฏๅๅผบๅ
ต)์ ํ์์ฑ์ ์ธ๊ธํ๋ฉฐ ์ด์ ๊ด๋ จ๋ ๋
ผ์๋ฅผ ๋ฃ๊ณ ์ ํ์ผ๋ ์ฌ๊ธฐ์ ๋ํ ๋ต๋ณ์ ๋ถ๊ตญ๊ฐ๋ณ์ด ์๋ โ์ธ์(ไป็พฉ)โ์ ์
๊ฐํ ๋๋์ ์ ์น๋ฅผ ํผ์น ๊ฒ์ ์ข
์ฉํ๋ค. ๋ํ ์์ ์๋์ ๋ฐ๋๋๋ ๋ฌผ์์ด์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ฑ์ ํ๋ ์๊ด(่ฉฆ็ฎก)์ด ์ด๋ฌํ ๋ต์์ง๋ฅผ ์ด ์์์๋ ์
๊ฒฉ์ํค๋๋ฐ, ์ด๋ ๋ถ๊ตญ๊ฐ๋ณ์ ๋ฐ๋ผ๋ ๊ตฐ์ฃผ์ ์๋๋ฅผ ๊บพ๊ณ ์ธ์์ ๊ธฐ๋ฐํ ์ด๋ฅธ๋ฐ ๊ตฐ์ฃผ์ ์๋์ ์น(็้ๆฟๆฒป) ์ถ๊ตฌ๋ฅผ ๊ฐํ๊ฒ ์ฃผ์
์ํค๊ณ ์ ํ ๋ชฉ์ ์ด์๋ค.
์ฑ๋ฆฌํ์ ๋๋ผ์๋ ์กฐ์ ์์ ๋ถ๊ตญ๊ฐ๋ณ์ ์ ๋๋ก ์ถ๊ตฌํ์ง ๋ง์์ผ ํ ๋์์ด์๋ค. ๊ฑด๊ตญ ์ด ํผ๋์ค๋ฌ์ด ์ฌํ๋ฅผ ์์ ์ํค๊ณ ์ ๋ถ๊ตญ๊ฐ๋ณ์ ๋ํ ๋ชจ์์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋ ์ดํ 15์ธ๊ธฐ ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ์์ ๋๊ณ ์ฑ๋ฆฌํ์ด ์ฌํ๋๋ฉด์ ๋ถ๊ตญ๊ฐ๋ณ์ ๋ํ ๋
ผ์๋ ์ ์ฐจ ์ ์๋์๊ณ ์ธ๊ณผ ์์ ์ํ ๋๋์ ์ด์ ์ ์น์ ๋ชจ์์ผ๋ก ์ ์ฐจ ํ๋ฐ๊ฟ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ตญ๊ฐ๋ฅผ ํต์นํ๋ ๊ตฐ์ฃผ์ ์
์ฅ์์ ๋ถ๊ตญ๊ฐ๋ณ์ ํ์์ด๋ ์ฝ๊ฒ ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ๋ชปํ์๋ค. ๋น๋ฉดํ ์๋์ ๊ณผ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํด์๋ ํ์ค์ ์ธ ๋์์ด ํ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ํนํ ์ง๊ธ์ ์๋๋ฅผ ๋์ธ(๏คไธ)๋ก ๋ฐ์๋๋ฆด์๋ก ๋๋ผ๋ฅผ ๋ถ์ ํ๊ฒ ํ์ฌ ๊ตฐ๋๋ฅผ ๊ธธ๋ฌ๋ด๋ ๋์ฑ
์ด ๋ถ์ํ ์๋ฐ์ ์์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก ๊ตญ์๋ค์ ๋๋ผ๋ฅผ ๋ถ๊ฐํ๊ฒ ํ๋ ์ ์ฑ
์ ์์ฐ ์ค์ ๋๋ฌ๋๋๋ฐ, ์ด๊ฒ์ด ๋์ฑ
๋ฌธ ์์ ๋ฌผ์์ผ๋ก ๋ํ๋๊ฒ ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ๊ณ ์์๋ ์ด๋ฌํ ์์ ๋ฌผ์์ ๋ํ ๋ ๊ฐ์ง ๋์ฑ
๋ฌธ ์ฌ๋ก๋ฅผ ํตํด ๊ตฐ์ ๊ฐ ์๊ฐ๋ฆฌ๋ ์ ์น ์งํฅ์ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค. ์ ํ๋ค์ ์์ ๋ฌผ์๊ณผ ๋ฐ๋ํ๋ฉฐ ์ธ์ ๋ ์ฑ๋ฆฌํ์ ์ต์ฐ์ ์ ๊ฐ์น์ธ ์ธ์๋ฅผ ํตํ ์ ์น๋ฅผ ๊ฐํ๊ฒ ์ฃผ์ฅํ์๋ค. ์ด๋ ์์ ์๋๋ฅผ ๋ถ๋ช
ํ ์ ์งํ๊ณ ์์ ๋ค์ด ์ด์์ผ๋ก ์ฌ๊ธฐ๋ ๊ฐ์น๋ฅผ ๊ตญ์์๊ฒ ์ฃผ์
์ํค๊ณ ์ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณผ ์ ์๋ค. ๊ตญ๊ฐ ๊ฒฝ์์ ์ํ ํ์ค๊ณผ ์ด์ ์ ์น ์ฌ์ด์ ๊ตฐ์ ๊ฐ ๋ฒ์ด์ง๋ ๊ธธํญ ๊ด๊ณ๊ฐ ๋์ฑ
๋ฌธ์ ํตํด์ ๋๋ฌ๋๊ฒ ๋์๋ ๊ฒ์ด๋ค.
์กฐ์ ์์กฐ ๋์ ์คํ์ ์ฑํธ(ๆๆน) ์ด์ต(๏งก็ท)(1681~1763)์ ๋ฌธ์ง ใ์ฑํธ์ฌ์ค(ๆๆนๅฟ่ชช)ใ ์ 9๊ถ ใไบบไบ้ใ โ์์ผ์ง๋ฅ๋ณ(็ไธ้ฒ๏ง่พฏ)โ์ โ์์ผ์ง๋ฅ(็ไธ้ฒ๏ง)โ์ด๋ผ๋ ํํ์ด ๋ฑ์ฅํ๋ค.
โ๋ง์กฑ(ๆๆ)๋ค์ด ๋ชจ๋ ์ด ๋ฒํธ๋ฅผ ์์น๋ก ์ฌ๊ธฐ์ด ํผํ๋ฏ๋ก ๋ฐ๋์ ๋ฏธ์ฒํ ์๋ฅผ ๋ฝ์ โ์์์ ์ 3(็ไธ), ์ง์ฌ์ ์ 6(้ฒ๏ง)โ์ ๋ง๋ ๋ค. ์ด ํ์ต์ด ์ด๋ ์๋๋ก๋ถํฐ ์ผ์ด๋ฌ๋์ง ์ ์ ์๋ค...์ ํ๋ ์๋ด์ ์ํ๋ฉด โ์์ ์ ์์์ ์ 3์ด๋ ์ง์ฌ์ ์ 6์ ์ฐจ์งํ๋ ์๋ ํํ ์ข์ง ์์๊ธฐ ๋๋ฌธ์โ ์ด์ ๊ฐ์ด ํ๋คโ ๋ผ๋ ๋ด์ฉ์ โ์์ผ์ง๋ฅโ ๊ธฐํผ ์ต์์ ๋ํด ๊ธฐ์ ํ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ ๋ฌธ๋ฒ์ ์ํด ๋ฅ๋ ฅ๊ฒ์ฆ์ฒด๊ณ๊ฐ ์๊ณก๋๋ ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋ ํ๋จ์ ๋ํ ๊ธฐ๋ก์ด๊ธฐ๋ ํ๋ค.
๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด โ์์ผ์ง๋ฅ(็ไธ้ฒ๏ง)โ ๊ธฐํผ ์ต์์ ๋ํ ใ์ฑํธ์ฌ์ค(ๆๆนๅฟ่ชช)ใ์ ๊ธฐ๋ก์ ์ ๋ขฐํ ์ ์๋๊ฐ? ์ต์์ด ์ค์ ๋ก ์กด์ฌํ์๋๊ฐ? ์ต์์ด ์กด์ฌํ์๋ค๋ฉด โ์ ํ๋ ์๋ด(่ซบๅณ)โ ์ ๋๋ก ๊ธฐ๋ก๋ ๊ธฐํผ ์ฌ์ (ๅค๏ฅงๅ)๋ ์ ๋น์ฑ์ด ์๋๊ฐ? ์์ค์ ๋ท๋ฐ์นจํ ์ ์๋ ๊ทผ๊ฑฐ๊ฐ ์กด์ฌํ๋๊ฐ? ๊ณผ์ฐ ๋น๋์ธ๋ค์ด ๋ฏฟ์ ์์ค์ ํ๊ตฌ์ธ๊ฐ ์ค์ ์ธ๊ฐ?
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ฌ๋ฃ์ ๋ด์ ๋นํ์ ํตํด ์ค์ฆ์ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์๋ํ๋ค. ๋ฌธํ ๊ธฐ๋ก์ด ๋ฐ๋์ ์ญ์ฌ์ ์ง์ค๊ณผ ์ผ์นํ๋ค๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ ๊ทผ๊ฑฐ๊ฐ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ฌ๋ฃ์ ๊ธฐ์ (่จ่ฟฐ)์ ๋ถ์ํ๊ณ ์ ๋ขฐํ ์ ์๋ ๊ทผ๊ฑฐ๋ฅผ ์กฐ์ฌํ๊ณ ์ ํ๋ค.
๋จผ์ ใ์ฑํธ์ฌ์ค(ๆๆนๅฟ่ชช)ใ ๊ธฐ๋ก์ ์ ํ์ฑ์ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํด ์ฑํธ๊ฐ ์ผ์์๋ ๊ธฐํผ ์ต์์ ๋์์ธ โ์์ผ์ง๋ฅโ์ ๋ํด ์คํ๋ ค โ๊ทน์ (ๆฅต้ธ)โ์ด๋ผ๋ ์๋ฐ๋ ์ง์ ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ ์ค๋(ๅฐนๆพ) ํ์ฅ์ ๊ฒํ ํ๋ค. ๋ โ์ฅ์ ์ ๋ฐ ์ ํผ๋ด(็ฎๅฐ)์ ๊ฐํ(้ๅผ)โ ํ๋ ๋ฌธ๋ฒ๊ฒ์ฆ ์ ์ฐจ์ ์ ๋์ ์คํ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์กฐ์ฌํจ์ผ๋ก์จ, ์ถ๋ฐฉ(ๅบๆฆ) ์ ํผ๋ด ์ ํ์ ํตํด ๋ฏธ์ฒํ ์๋ก โ์์ผ์ง๋ฅโ์ ๋ง๋ ๋ค๋ ใ์ฑํธ์ฌ์คใ ๊ธฐ๋ก์ ์ ํ์ฑ์ ๊ฐ์ ์ ์ผ๋ก ํ์ธํ ์ ์๋ค.
๋ค์์ผ๋ก โ์์ผ์ง๋ฅโ ๊ธฐํผ ์ต์์ด ๊ธฐ๋ก๋ ๋ฌธํ๋ค์ ๊ฒํ ํ์ฌ ๊ทธ ๊ธฐ์๊ณผ ์์์ ๋ณํ, ์ต์์ ๋ณดํธํ ์ ๋๋ฅผ ์ดํด๋ณธ๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ์ ์ ํ๋จ์ ๊ธฐ๋กํ๊ณ ์๋ ๋ณต์์ ์ฌ๋ฃ์ ๋ํ ๊ต์ฐจ ๊ฒ์ฆ์ ํตํด ์๋น ๊ธฐ๊ฐ ๋ค์ํ ๋ชจ์ต์ผ๋ก ๋ณ์ฉ๋์ด ์จ โ์์ผ์ง๋ฅโ ๊ธฐํผ ์ต์์ ์ค์ฒด๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ก์ ๋๋ถ๋ถ์ ๊ฐ๋ณ์ ยท๋จํธ์ ์ฌ๋ก์ ๋ํ ์ ์ธ์ ๋ณด(ๅณ่จๆ
ๅ ฑ)์ ํน์ง์ ๊ฐ๋ ํ๊ณ์ฑ์ด ์๋ค.
โ์์ผ์ง๋ฅโ ๊ธฐํผ ์ต์๊ณผ ์ฐ๋ฃจ๋ ์กฐ์ ํ๊ธฐ ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋ ํ๋จ์ ์ ๋ชจ๋ฅผ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ๊ท๋ช
ํ๊ธฐ ์ํด ์ฌ๋ง๋ฐฉ๋ชฉ(ๅธ้ฆฌๆฆ็ฎ) Database๋ฅผ ์์ฉํ์ฌ ์ค์ฆ์ ๋ถ์์ ์๋ํ๋ค. ์ฌ๋ง๋ฐฉ๋ชฉ์ ์กฐ์ ์๋ ํ์กฐ 2๋
๋ถํฐ ๊ณ ์ข
31๋
๊น์ง ์คํ๋ 230ํ์ ์์ยท์ง์ฌ์ ํฉ๊ฒฉ์ ๊ธฐ๋ก์ด๋ค. ์กฐ์ ์๋ ๅ
จ ์๊ธฐ ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋์์ ๊ด๋ จ ์์์ โ์์ผ์ง๋ฅโ ๊ฐ๋ณ data๋ฅผ ์๋ก ์ ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ์ฐ๊ฒฐํ์ฌ ๋ฏธ์ฒํ ์(ๅพฎ่ณค่
)๋ค์ ์ถ์ ๊ตฌ์ฑ์ ์ดํด๋ณธ๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ์ธ๊ฐ์ ์์ค๋ก ์ ํด์ง๋ ๊ธฐํผ ์ฌ์ (ๅๅคๅป็ไธ้ฒ๏ง่
ๅค๏ฅงๅ)์ ์ ๋น์ฑ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ๊ฒ์ฆํ๋ค. ๋ค๋ถ๊ธธ(ๅค๏ฅงๅ)์ ํ๋จํ๋ ์ค๊ฑฐ๊ฐ ๋ช
ํ์น ์์ผ๋ฏ๋ก ๋ค์ํ ๊ฐ์ค์ ์ธ์ ๊ฒ์ฆ์ ์๋ํ๋ค.
๋ณธ๊ณ ์์๋ โ์์ผ์ง๋ฅ๋ณโ์ ์ฌ๋ฃ๋นํ์ ํตํด ๊ธฐ๋ก์ ์ ๋ขฐ์ฑ์ ๊ฒ์ฆํด ๋๊ฐ๋ ๊ณผ์ ์์ ์ฌ๋ฃ์ ์ง์์ ๊ฐ์น๋ฅผ ๋นํ์ ์ผ๋ก ์ดํดํ๊ณ ์กฐ์ ํ๊ธฐ ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋ ์ด์์ ์ค์์ ๊ถ๊ตฌ(็ชฎ็ฉถ)ํด ๋๊ฐ ๊ฒ์ด๋ค.
16์ธ๊ธฐ ๋ง๊ณผ 17์ธ๊ธฐ ์ด์ ์์ฑ๋ ๋ถ์ฌ๊ธฐ์ ์
์์ ํตํด ์ ๋ถ์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋์ด ์ฌ๋ก(ไป่ทฏ)๋ฅผ ์ฑ์ทจํด ๋ธ ํ ์ฌ๋ก๋ฅผ ํ๊ตฌํด ๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค. ํ๊ตฌ ๋์์ ์ฃผ์ธ๊ณต์ ๋ฐ์์ฅ(ๆดๆ้ท)์ด๋ค. ๋ฐ์์ฅ์ ํด๊ณ ์ดํฉ์ ๋ฌธ์ธ์ผ๋ก ์๋ ค์ง ๋ฐ์ธํ(ๆดไธ่ณข)์ ์๋ค๋ก ๋ณธ๋ ๋ฐ์ธํ์ ์ผ์(ๅญฝๅญ) ์ฆ, ์ฒ์ฒฉ์(่ณคๅฆพๅญ)์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก ใ๊ฒฝ๊ตญ๋์ (็ถๅๅคงๅ
ธ)ใ์ ์์ผ๊ธ๊ณ ๋ฒ(ๅบถๅญฝ็ฆ้ฎๆณ)์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐ์์ฅ์ ๋ฌธโง๋ฌด๊ณผ์ ์์โง์ง์ฌ์์ ์์๊ฐ ๋ถ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
๋ฐ์ธํ ๋ํ ์ผ์ฐ๊ฐ์น ๋ง๋ด ๋์ ๋ฐ์ธ๋ ด(ๆดไธๅป)์ ์๋ค ๋ฐ์์ฅ(ๆดๆฏ
้ท)์ ์์(ไพ้ค)ํ์ฌ ์์กํ์ ๋ฟ ์๋๋ผ ๋ฒ์ ์ผ๋ก ๊ณํ(็นผๅพ)๋ฅผ ๋ฐ๊ณ ์ ์๋ํ๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ 16์ธ๊ธฐ ๋ง์ ๊ตญ๊ฐ์ ์ผ๋ก โ๋ฉ์(็ด็ฒ)โ์ ํตํด์ ๋ฒผ์ฌ๊ธธ์ด ๊ฐ๋ฅ[่จฑ้ไป่ทฏ]ํด์ง๊ฒ ๋์, ๋ฐ์ธํ์ ๋ฐ์ธ๋ ด(ๆดไธๅป)๊ณผ ๋
ผ์ํ์ฌ ๊ธฐ์กด ์์์ ๊นจ๊ณ ์ผ์์๊ฒ ๊ณผ๊ฑฐ ์์์ ๊ธฐํ๋ฅผ ๋ง๋ จํด ์ค๋ค. ์ด ๊ณผ์ ์์์ 20์ฌ ๋
์ด๋ ํค์ ๋ ๋ฐ์์ฅ์๊ฒ๋ ์ผ์ ๋
ธ๋น๋ฅผ ๋ฌผ๋ ค์ฃผ๋๋ฐ, ์ด๋ ์ ์ด ์น๋ถ์์ ๊ฐ๋ค๋ ์ด์ ์๋ค. ์ดํ ๋ฐ์์ฅ์ ๋ฌด๊ณผ์ ๊ธ์ ํ์ฌ ํ๋ จํ๊ด ๋ฑ์ ์ญ์ํ์ผ๋ฉฐ ์๋ฒ์ง ๋ฐ์ธํ์ ์ฌ์ฐ์ ๋ฌผ๋ ค๋ฐ๊ณ , ์ดํ์๋ ๋ด์ฌ๊ถ(ๅฅ็ฅๆฌ) ๋ํ ํ๋ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๋ค.
์ด์ ๊ฐ์ด ๋น์ ์กฐ์ ์์ ๋ฉ์๊ณผ ํํต์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ ๊ฒ์ ์์ง์๋ ์ค์ด์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ ์์ ์น๋ฅด๋ ๋ฐ ๋ง๋ํ ๊ตฐ๋์ด ํ์ํด์ง์ ์กฐ์ ์ ๋ถ๋ ์ ์ฑ
์ ์ผ๋ก ๋ฉ์์ ํตํด ๊ตฐ๋์ ํ๋ณดํ๊ณ ๊ธฐ๋ฏผ(้ฃขๆฐ)์ ๊ตฌ์ ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์๋์ ์์์ ๊ณต์ฌ์ฒ(ๅ
ฌ็ง่ณค)์ ๋ฉด์ฒ๊ณผ ์์ผ์ ํํต์ด ๊ฐ๋ฅํ๋๋ฐ, ์ด๋ ์ํด ๋ฌด์ ๋ฐ์จ ์ง์์์๋ ๊ธฐํ๋ฅผ ํฌ์ฐฉํ๊ณ ๊ฐ์กฑ ๊ฐ์ ์ํต๊ณผ ํฉ์๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ผ์ ๋ฐ์์ฅ์ด ์ ๋ถ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ด๋์ ์ ์๋๋ก ๋ฐํ์ ์กฐ์ฑํด ์คฌ๋ค. ํนํ, ์กฐ์ ์๋ ๋ฉ์์ ์ฑ
์ ์กฐ์ ํ๊ธฐ ์ ๋ถ์ ์ ๋์์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์์ธ ์ค ํ๋๋ก ํ๊ฐ๋ฐ์์ผ๋, ์ค์ ๋ฉ์์(็ด็ฒ่
) ๊ฐ์ธ์ ๋ํ ์์ธํ ๊ธฐ๋ก์ ๋ฐ๊ฒฌํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ ๋ฉ์์ ํตํ ํํต์ ์ค๋ก๊ฐ ๋
ผ์๋ ์ ์ ๋๋ฌผ์๋ค.
์ด์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ํด ๋ฌด์ ๋ฐ์จ ์ง์์ ์ ํด์ง๋ ๋ถ์ฌ๊ธฐ 2๊ฑด, ์
์ ์ ์ฒญ ์์ง 1๊ฑด, ์
์ 1๊ฑด์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์์ง์๋๊ธฐ๋ฅผ ์ ํ๋ก ๊ตญ๊ฐ์ ์ผ๋ก ์ํํ ๋ฉ์์ ์ฑ
์ ์ค์ ์ ์ฉ์์์ ๋ถ์ํด ๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด์ ๊ตญ๊ฐ ์ ์ฑ
์ด ํ ์ง์์ ๋ฏธ์น ์ํฅ, ํน์ ๊ฐ๋ฌธ ์์์ ํ์๋ฅผ ํตํด ํ์ฑํด ๊ฐ ํฉ์์ , ๊ทธ ํ๋ฆ ์์์ ํ ๊ฐ์ธ์ด ์ ๋ถ์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ด ๋์ด ์ฑ์ทจํด ๋๊ฐ ์ฑ์ทจ๋ฅผ ํ๊ตฌํด ๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
17์ธ๊ธฐ์ ์์ฑ๋ ์ธ ํธ์ ์๊ถ(่ฉฆๅธ), ์ฆ ๊ณผ๊ฑฐ ๋ต์์ง๋ฅผ ํตํด ๋น์ ์กฐ์ ์ฌํ๊ฐ ์ง๋ฉดํ๊ณ ์์๋ ์ ์น์ฌํ์ ํ์์ด ๋ฌด์์ด์๋์ง๋ฅผ ์ ๋ฐ ์กฐ๋ช
ํ๋ค. ์ธ ํธ ๊ฐ์ด๋ฐ ๋ ํธ์ ์ฅ์ ํฉ๊ฒฉ์์ ๋ต์์ด๋ฉฐ, ๋๋จธ์ง ํ ํธ์ 34๋ช
๊ฐ์ด๋ฐ 29์๋ก ํฉ๊ฒฉํ ์ธ๋ฌผ์ ๋ต์์ด๋ค.
์ด๋ค ๋ต์์ง๋ ๋จ์ํ ํฉ๊ฒฉ๊ถ์ ๋ ๋ชจ๋ฒ ๋ต์์ ๋์ด ์์ด๋ผ๋ ์ ๋ ๊ถ๋ ฅ์์ ๊ถ์์ ๋์ ํ๊ฑฐ๋ ์๋์ ์ด์์ ๋์์ ์ ์ํ ๊ฒ์ด๋ผ๋ ์ ์์ 17์ธ๊ธฐ ์กฐ์ ์ ์ฒญ์ฌ์ง์ด ๋๊ธฐ์ ์์์ด ์๋ค. ํนํ ๊ทธ ์๋ณธ์ด ์กด์ฌํจ์ผ๋ก์จ ์ฌ์ค์ฑ์ ํ์ธต ๋ํด์ฃผ๊ณ ์๋ค.
์ฒซ์งธ, ๋ฐ์ธ๋น(ๆดไธๅ )์ด 1660๋
์ฆ๊ด ๋ฌธ๊ณผ์์ ์ฅ์์ผ๋ก ํฉ๊ฒฉํ ๋ ์์ฑํ ๋ต์์ง์ด๋ค. ์ด๊ฒ์ ๊ตญ๊ฐ์ ์ฌ์ ์ด์๊ณผ ๊ด๋ จํ์ฌ ๊ทธ ์ฃผ๋๊ถ์ ์๊ธ๊ณผ ์ ํ ๊ฐ์ด๋ฐ ๋๊ตฌ์๊ฒ ๋ถ์ฌํ๋ ๊ฒ์ด ํฉ๋นํ๊ฐ์ ๋ํ ํด๋ฒ์ ์ ์ํ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, ๋ฐ์ธ๋น์ ๊ด๋ฃ์ฃผ๋ํ์ ์ ์ํ์ฌ ์ฅ์์ ์๊ด์ ํ๋ํ๋ค. ๊ตฐ๊ถ๊ณผ ์ ๊ถ์ ๊ธธํญ์ฑ์ ์ฟ๋ณผ ์ ์๋ ๋งค์ฐ ์ค์ํ ์ญ์ฌ์ ์ฅ๋ฉด์ผ๋ก ํฌ์ฐฉ๋๋ค.
๋์งธ, ์กฐ์ฐฝ๊ธฐ(่ถๆๆ)๊ฐ 1660๋
์ฆ๊ด ๋ฌธ๊ณผ์์ ์์ฑํ ๋ต์์ง์ด๋ค. ๋๋ผ์ ๋ถ๊ฐ์ฑ
(ๅฏๅผบ็ญ)์ ๋ฌป๋ ์ํ์์ ์์์๋ ๋ถ๊ฐ์ ๋จ๋
ํ๊ณ ์ธ์์ ๋๋์ ํ๋ณตํ ๊ฒ์ ์ ์ํ์ฌ ํฉ๊ฒฉํ๊ฒ ๋๋ค. ์ง๋ฌธ์ ์ทจ์ง๋ฅผ ์์ ํ ๋ฒ์ด๋ ๋ต์์ ํฉ๊ฒฉ๊ถ์ ๋ค์ธ ๊ฒ์ด๊ณ , ์ด๋ ๋ถ๊ตญ๊ฐ๋ณ์ ๊ธ๊ธฐ์ํ๋ ์ฃผ์ํ์๋ค์ด ๊ตฐ์ฃผ๋ฅผ ์กฐ๋ จ ๋๋ ์ํ(้ฆดๅ)์ํค๋ ์ฅ๋ฉด์ผ๋ก ํด์ํ ์ ์์ ๋งํผ ํ๊ฒฉ์ ์ด์๋ค. ์ด ๋ํ ๋ฐ์ธ๋น์ ์๊ถ๊ณผ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ๊ตฐ๊ถ๊ณผ ์ ๊ถ์ ๊ธธํญ์ฑ์ ์ฐ๋ฌผ๋ก ํ์
ํ ์ ์๊ณ , ๋น์์ ๊ตฐ์ฃผ๊ฐ ๊ตฐ์ฝ์ ๊ฐ(ๅๅผฑ่ฃๅผบ; ๊ตฐ๊ถ์ ์ฝํ๊ณ ์ ๊ถ์ ๊ฐํ๋ค๋ ๋ป)์ ์ฃผ์ธ๊ณต์ธ ํ์ข
์ด๋ผ๋ ์ ๋ ์ฃผ๋ชฉํ ๋งํ ๋๋ชฉ์ด๋ค.
์
์งธ, ์กฐ๋์(่ถๅพท็ด)์ด 1690๋
์๋
๋ฌธ๊ณผ์์ ์ฅ์ ํฉ๊ฒฉํ ๋ ์์ฑํ ๋ต์์ง์ด๋ค. ๋น์ ์์ธ์๋ ๋์ ์ด ์ถ๋ชฐํ์ฌ ๊ตญ๊ฐ์ ํ์์ผ๋ก ๋๋๋๊ณ ์์๋๋ฐ, ๋ฐ๋ก ์ด๊ฒ์ด ์ถ์ ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋์ฑ ํฅ๋ฏธ๋ก์ด ๊ฒ์ ์์์ ์กฐ๋์์ ์์ธ ๋ฐฑ์ฑ๋ค๊ณผ์ ๋ํ๋ฅผ ํตํด ํ์์ด ๋ฌด์์ธ์ง๋ฅผ ์ฒญ์ทจํ์ฌ ์ถ์ ์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ผ๋ํ๋ค๋ ์ฌ์ค์ด๋ค. ์ด๋ ๊ณผ๊ฑฐ๊ฐ ํ์ค์ ๋ฌธ์ ์ ๋งค์ฐ ๋ฐ์ฐฉ๋์ด ์์์์ ์
๋ณํ๋ ๊ฒ์ ๋ค๋ฆ ์๋์๋ค.
์ด ๊ธ์ 17์ธ๊ธฐ ์กฐ์ ์ ๊ณผ๊ฑฐ๋ ํ๋ํ ๋ฌธ์ฅ์ ๋คํฌ๋ ๋ฌธ์์ ๊ฒฝ์ฐ์ฅ์ด ์๋๋ผ ๊ตญ๊ฐ์ ์ด์๋ฐฉํฅ์ ๊ฒฐ์ ํ๊ณ , ์ด๋ฏธ์ ํ์ค๋ฌธ์ ๋ฅผ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ ์งํ ์๋ ด์ ์ฅ์น์์์ ์ง๋จํ๋ ์๋ฆฌ๊ฐ ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋น์๊ตฌ์ ๋งฅ๋ฝ์์ ์ธ์ข
๊ณผ ์ธ์ข
ํ ๊ณผ์ ์ ์ด๋ค ์์์ผ๋ก ๋ํ๋๋๊ฐ? ์ด ๋
ผ๋ฌธ์ ์ค๋ซ๋์ ์ธ์ข
์ฐ๊ตฌ์์ ์์ธ๋์๋ ์ง์ญ, ํนํ ํ๊ตญ์์ ์ธ์ข
์ ๋ํ ์ดํด์ ์ด์ฃผ๋ฏผ(ํนํ ๋จ์์์, ๋๋จ์์์, ์ค๊ตญ ์ถ์ )์ ์ธ์ข
ํ๋ฅผ ๋ถ์ํจ์ผ๋ก์จ ๋ค๋ฌธํ์ฃผ์๋ผ๋ ๋์์์์ ์๋ก์ด ํ์ค์ ์ง๋จํด๋ณธ๋ค. ํ๊ตญ ๋ด ๋น์๋ จ ์ธ๊ตญ์ธ ์ด์ฃผ๋
ธ๋์์ ๊ฒฐํผ์ด๋ฏผ์๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์งํํ 9๊ฐ์ ๊ฐ์ ํ์ฅ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด, ํ๊ตญ์ด ์ด์ฃผ๋ฏผ ์ ์
๊ตญ์ผ๋ก ๋ถ์ํ๊ฒ ๋ ์ดํ ์ด์ฃผ๋ฏผ์ ์ธ์ข
ํ๋ ํจ๊ป ์งํ๋๊ณ ์์์ ์ ์ ์์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ์๊ฐ ์์ธ ๊ทผ๊ต์ ์ฌ๋ฌ ๊ณต์ฅ์ ๊ณต์ฅ๋
ธ๋์๋ก ์ทจ์
ํ์ฌ ์ธ๊ตญ์ธ ์ด์ฃผ๋
ธ๋์, ๊ฒฐํผ์ด๋ฏผ์๋ค๊ณผ ํจ๊ป ๊ณต์ฅ ๊ธฐ์์ฌ์์ ์ง๋ด๋ฉด์ ์กฐ์ฌํ ์๋ฃ๋ฅผ ํ ๋๋ก ์งํ๋์๋ค.
ํ์ฅ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ํ๊ตญ์ ์ด๋ฏผ์ ์ฑ
, ์ ๋ ์ ์น์ ๋ฌธํ, ๊ฐ๋ถ์ฅ์ , ๋ถ์ ๋
ธ๋์์ฅ ๋ฑ ์ฌ๋ฌ ์์๊ฐ ํ๊ตญ์ ๊ฑฐ์ฃผํ๋ ์ ์๋ ๊ตญ๊ฐ ์ถ์ ์ด๋ฏผ์์ ์ธ์ข
ํ์ ๊ธฐ์ฌํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ์ดํด๋ณด์๋ฉด, ํ๊ตญ ๋
ธ๋ ์์ฅ์ ์ฐฉ์ทจ์ ์๋ณธ์ฃผ์ ๊ดํ๊ณผ ๊ตญ๊ฐ์ฃผ๋์ ์ฌ์ฑ ๊ฒฐํผ์ด๋ฏผ์ ์ ์
์ด ํ๊ตญ์ธ์ ์ธ์ข
๊ฐ๋
๊ณผ ์ด๋ฏผ์/์ด์ฃผ๋
ธ๋์์ ์ธ์ข
ํ ๊ณผ์ ์ ๋ฐ์ ํ๊ฒ ์ฐ๊ฒฐ๋์ด ์์๋ค. ๋ํ, ์ด์ฃผ๋ฏผ์ ์ธ์ข
ํ ๊ณผ์ ์ ํ๊ตญ์ด ๊ทผ๋์ ์ฑ์ทจํ ๊ฒฝ์ ์ ๋ถ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์๊ตญ์ ์์น๋ฅผ ์๋กญ๊ฒ ์ดํดํ๊ณ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ์์ฌํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์ด ๋
ผ๋ฌธ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํ๊ตญ์ ์ด์ฃผ๋ฏผ์ ๋ํ ์ธ์ข
ํ ๊ณผ์ ์ด ์๊ตฌ์ ์ฃผ์ ์ธ์ข
ํ ์ด๋ก (์: Miles 2004, Omi and Winant 2014)์์ ์ฃผ์ฅํ๋ ๊ฒ๊ณผ ์ ์ฌํ ์ธ์ข
๋
ผ๋ฆฌ๊ฐ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์์์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ํ๊ตญ์ ์ธ์ข
ํ๋ ๋
ธ์์ , ์๋ฏผ์ฃผ์, (์ )์ ๊ตญ์ฃผ์๋ฅผ ํน์ง์ผ๋ก ํ๋ ์ ๋ฝ-๋ฏธ๊ตญ์ ์ธ์ข
ํ ๊ณผ์ ๊ณผ๋ ๋ค๋ฅธ ๊ถค์ ๋ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์์๋ค. ํ๊ตญ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ด์ฃผ๋ฏผ์ ์ถ์ ๊ตญ๊ฐ์ ๊ธ๋ก๋ฒ ๊ฒฝ์ ์ง์ ๋ด์์ ์ด๋ค ๊ตญ๊ฐ์ ๊ฒฝ์ ์ ๋ฐ์ ์ํ๊ฐ ์๊ตฌ์ ์ฌ๋ก๋ณด๋ค ๋ ์ค์ํ ์ญํ ์ ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ์ธ์ข
์ ์ ์น๊ฒฝ์ ํ์ ์์๋ ํ๊ตญ์ฌํ๊ฐ ์ด๋ป๊ฒ ๊ธ๋ก๋ฒ ์ธ์ข
์๊ณ ์ธ์ํ๊ณ ์๋์ง๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๊ธฐ์กด ์ธ์ข
์ด๋ก ๊ณผ ์ฌ๋ก ์ฐ๊ตฌ์ ๊ธฐ์ฌํ๋ ๋ฐ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์ฒซ์งธ, ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ์ธ๋ค์ด ๋ค๋ฌธํ ์ฌํ๋ผ๋ ์๋ก์ด ํ์ค์ ์ดํดํ๊ธฐ ์ํด ์์
๋ '์๊ตฌ' ์ธ์ข
๋
ผ๋ฆฌ๋ฅผ ์ฑํํ๋ ๋์์, ๊ทธ ์ธ์ข
์ ๋ฒ์ฃผ๋ฅผ ์ฃผ๋ก ์ ์น๊ฒฝ์ ์ ๊ด์ ์ผ๋ก ์ ํํ์ฌ ํด์ํจ์ผ๋ก์จ ์ฌํ๋ฌธํ ์ ๋ฐ์ ์๋ฏธํ๋ '์๊ตฌ' ์ค์ฌ์ ์ธ์ข
๊ฐ๋
์ ๋์ ํ๊ณ ์์์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์ฆ, ํ๊ตญ (๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ด๋ฒ์ํ๊ฒ๋ ๋์์์)์์ ๋ฐ์๋ค์ฌ์ง๊ณ ์๋ ์ด๋ฅธ๋ฐ '์๊ตฌ'์ค์ฌ์ ์ธ์ข
์๊ณ (์๋ฅผ ๋ค์ด, ๋ฐฑ์ธ, ๋์์ธ, ํ์ธ)๊ฐ ๊ทผ๋ ์๊ตฌ ์ ๊ตญ์ฃผ์์ ์ญ์ฌ์ ์ํฅ๋ ฅ์ ์ํ ๋น๊ต์ ์ต๊ทผ์ ๋ฐ์ํ ๊ถ๋ ฅ ๋น๋์นญ ๋๋ฌธ์ ํ์์ ์ผ๋ก ๋ฐ์๋ค์ฌ ์ง ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ๋ณธ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ํ๊ตญ์ ๋น๋กฏํ ๋์์์ ๊ตญ๊ฐ๋ค์ ์ธ๊ณ ๊ฒฝ์ ๋ด์์ ์ํฅ๋ ฅ์ ๋ํ ๋๊ฐ๋ฉด์ ์๊ตฌ์ค์ฌ์ ์ธ์ข
์๊ณ์๋ ๋์ ํ๊ณ ์๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฆ, ํ๊ตญ์์ '์ธ์ข
'์ด๋ผ๋ ๊ฐ๋
์ด ์๋นํ ์ ๋ต์ ์ผ๋ก ํ์ฉ๋๊ณ ์์์ ์ ์ ์๋ค.
๋์งธ, ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ์์ ์ต๊ทผ ๋ํ๋๊ณ ์๋ ์ธ์ข
ํ ๊ณผ์ ๊ณผ ์ด๋ฏผ์์ ๋ํ ์ธ์ข
์ฐจ๋ณ์ ์กฐ์ฌํจ์ผ๋ก์จ '๋์์ธ' ์ธ์ข
์ ๋ํ '์๊ตฌโ ์ค์ฌ์ ์ ๊ฐ๋
์ ๋นํ์ ์ผ๋ก ์ ๊ทผํ๋ค. ์ฆ, ๋์์์์์๋ ์ธ์ข
์ฐจ๋ณ๊ณผ ์ธ์ข
ํ์ ์ญํ์ ์ค๋ช
ํ ๋ ๋น'์๊ตฌ' ๋งฅ๋ฝ์ ๊ณ ๋ คํด์ผ ํ๋ค. ์ธ์ข
์ ๋ํ '์๊ตฌโ ์ค์ฌ์ ์ ๊ทผ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ํ๊ตญ์์์ ๋๋จ์์์, ๋จ์์์, ์ค๊ตญ ์ถ์ ์ด๋ฏผ์์ ๋ํ ์ฐจ๋ณ์ ๋ชจ๋ ์์์์ธ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ธ์ข
์ฐจ๋ณ์ด ๋ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ณธ ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ํ๊ตญ์์์ ์ด์ฃผ๋ฏผ์ ๋ถ๋ฅ (์, ๋๋จ์)์๋ ์ธ์ข
ํ ๊ณผ์ ์ด ๊ฐ์
๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์ฃผ๋ฏผ์ ๋ํ ์ฐจ๋ณ์ ์ด๋ฏธ ์ธ์ข
์ ์์ฌ๊ฐ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์์๋ค.
This paper draws on a combination of anthropological and historical methods to discuss how life in the Korea-China borderlands in 1989 sheds light on wider regional and global dynamics in the last days of the Cold War. Given the two politiesโ structural similarities as socialist states, the border between the Democratic Peopleโs Republic of Korea and the Peopleโs Republic of China represented a specific kind of divide in the twentieth-century context. Thanks to cognate processes of boundary-drawing, both physically at the inter-state border and symbolically through taxonomical regimes of high socialist modernity, and a cross-border population of ethnic Koreans (Joseonjok) in China, there was much that was shared across the Rivers Tumen and Yalu. Yet notional ideological solidarity and formal similarity did not necessarily make intra-socialist borders any more permeable or less fractious than those between the socialist and capitalist worlds, even during the 1950s-60s when, under the aegis of wider amity with the Soviet Union, celebrations of โunbreakableโ Sino-Korean Friendship were ubiquitous. This, I argue here, was a result of a state of affairs I call โsocialism in several countries,โ a spatial and โ crucially โ temporal order wherein political boundary-reinforcement measures, from border infrastructure to ethnic classification and population movements, elided with symbolic representations of difference which circulated at the level of state culture through staged national performances. In demonstrating this by drawing on long-term ethnographic and historical work in Yanbian Korean Autonomous prefecture on the Sino-Korean border, with a specific focus on the pivotal year of 1989, this paper offers new border-rooted perspectives on socialist internationalism and its separating effects in space and time. Through multiscalar consideration of both the borderland lives of local Joseonjok and events of a more geopolitical character in the last years of the Cold War, we can discern how inter-state and inter-ethnicity divides produced by cross-border adaptations of Stalinist statism interfaced with socialismโs universalist claims to be applicable to all nations. This adds to existing research which reveals Cold War divides as multiple and, perhaps, suggests new ways of tracing the roots of rifts in the socialist world from the 1960s to the 1990s.
This paper examines the marine disputes between South Korea and Japan, especially the gendered dimensions in Jeju Island by women divers (Haenyeo). Since 2013, Fukushima nuclear incident has become one of the major sources for territorial disputes. Japan's decision to release Fukushima wastewater in April 2021 has emerged as a new source of tensions between these two countries. Right after Japan announced its plans, the South Korean government strongly condemned the decision and summoned the Japanese ambassador to reveal its disagreement. Civil protests have ensued across the country. The South Korean government and civil groups has been considering legal action against Japan. South Korea is also seeking the cooperation of other countries to support on the issue. The dispute escalated in June 2021 as the South Korean parliament passed a resolution condemning Japan's wastewater discharge plan. Sea salt prices climbed sharply due to panic-buying ahead of the release.
Among all the anti-activism in South Korea, this paper especially focuses on the case study of women divers in Jeju Island, South Korea. Jeju women divers (Haenyeo) culture is a unique mode of production, emphasizing environmental sustainability while empowering local women. Jeju women divers culture is inscribed as UNESCO intangible culture heritage yet endangered by various environmental challenges. This paper analyzes the gendered aspect of the related environmental protection activism.
In this case study of Jeju Haenyeo, I would like to examine a) how this unique mode of production confronts and deals with the potential threats caused by released Fukushima nuclear wastewater; b) what kind of impacts have the released nuclear wastewater brought to Jeju Haenyeo culture both ecologically and economically since 24 August 2023? c) Maritime spaces are apparently borderless places but have been subject to a process of territorialization. How do we perceive the idea of fluidity, wastewater across the national borderlines as example, along with the constructed maritime territories? d) how the maritime territories become symbolic and gendered through social representations in the case of Jeju Haenyeo?
Keywords: South Korea, Fukushima nuclear wastewater, Jeju women divers (Haenyeo), environmental activism, intangible culture heritage
A Comparative Study of Data Schemas for Korean and Japanese Historical Text Collections
ํ/์ผ ๊ณ ๋ฌธํ ํ
์คํธ ๋ฐ์ดํฐ ์คํค๋ง ๋น๊ต
์กฐํ์ (Hayoung Cho), ํ๊ตญํ์ค์์ฐ๊ตฌ์
์ ๊ฒฝ์ง (Kyungjin Jeong), ์ด๋ฐ๋ผํค ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ ๋ํ
๋ณธ๊ณ ๋ ๋งํฌ์
์ธ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ ๊ณ ๋ฌธํ ์๋ฃ์ ๋์งํธ ํ๋ณธ ๊ตฌ์ถ์ ์ํด, ํ๊ตญ์ ใํ๊ตญ๋ฌธ์ง์ด๊ฐใ๊ณผ ์ผ๋ณธ์ ๋ค์ด์ผ ์ ์ ๋์ฅ๊ฒฝ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค(ๅคงๆญฃๆฐ่ฉๅคง่็ถ, The SAT Daizลkyล Text Database)์ ๋ฐ์ดํฐ ์ค๊ณ๋ฅผ ๋น๊ต-๊ฒํ ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ธฐ์กด ๋ฐ์ดํฐ ์ค๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ํ ์คํค๋ง ์ค๊ณ๋ฅผ ์ ์ํ์ฌ, ํ์ค ๋์์์ ๊ณ ์ ํ
์คํธ ๋ฐ์ดํฐ ์ค๊ณ์ ์ด์์ด ๋๊ธฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ๋ค.
์ธ๋ฌธํ ๋ถ์ผ์์๋ 1990๋
๋๋ถํฐ ๊ณ ๋ฌธํ ์๋ฃ์ ๋์งํธ ํ๋ณธํ ์์
์ ์งํํ๊ณ ์๋๋ฐ, ํ๊ตญ์์๋ XML(eXtensible Markup Language)์, ์ผ๋ณธ์์๋ TEI(Text Encoding Initiative)๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์๋ค. ์ด์ ๋ณธ๊ณ ๋ ๊ณ ๋ฌธํ ์๋ฃ์ ๋์งํธ ํ๋ณธ ๊ตฌ์ถ์ ์ํ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ๋งํฌ์
์ธ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ๋ ํ๊ตญ๊ณ ์ ๋ฒ์ญ์์ ใํ๊ตญ๋ฌธ์ง์ด๊ฐใ XML๊ณผ ์ผ๋ณธ ๋ค์ด์ผ ์ ์ ๋์ฅ๊ฒฝ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค(ๅคงๆญฃๆฐ่ฉๅคง่็ถ, The SAT Daizลkyล Text Database)์ TEI๋ฅผ ๊ฒํ ํ์ฌ ๊ฐ๊ฐ์ ์ฅ๋จ์ ์ ํ์
ํ๊ณ , ๋ ๋งํฌ์
์ธ์ด์ ์ ์ถฉ์์ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
๊ตญ๋ด์์๋ 1995๋
์กฐ์ ์์กฐ์ค๋ก CD-ROM์ ์์์ผ๋ก ํธ๋
์ฒด์ ์ต์ ํ๋ ๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์กฐ์ ๋งํฌ์
์ธ์ด๊ฐ ๊ตฌํ๋ ์ดํ(๊น๋ฐ๋ก, 2017), ํ์ฌ๊น์ง๋ ํ๊ตญ๊ณ ์ ์ข
ํฉDB, ๋์งํธ์ฅ์๊ฐ, ํ๊ตญ๊ฒฝํ์๋ฃ์์คํ
๋ฑ์์ ํ๋ฐํ๊ฒ ์ด์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์ ์ญ๋ ๋ฌธ์ง์ ์ด๋ง๋ผํ ใํ๊ตญ๋ฌธ์ง์ด๊ฐใ XML์ ์ ๋ชฉ ์ ๋ณด, ๊ฐํ์ ๋ณด, ์์ฅ์ ๋ณด, ๋ณธ๋ฌธ๋ด์ฉ์ ๋ํ๋ผ ์ ์๋๋ฐ ๋ณธ๋ฌธ๋ด์ฉ์ ์๋ชฉ์ฐจ์ ๋ณด์ ๊ถ์ฐจ์ ๋ณด๋ก ๋๋ ์ง๊ณ ๊ถ์ฐจ์ ๋ณด๋ ์ ๋ชฉ, ์ต์ข
์ ๋ณด, ๋ฌธ์ฒด, ๋ด๋ถ๋ก ๋ฑ์ ์ ๋ณด๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ์๋ค (๊ทธ๋ฆผ1). ํ๊ตญ๋ฌธ์ง์ด๊ฐ XML์ ํ๊ตญ ๋ฌธ์ง์ ํ์์ ์ถฉ์คํ ๋ฐ๋ฅด๋ฉฐ ๊ธฐ์กด ๋ด์ฉ์ ์๊ณกํ์ง ์๊ณ ์ต๋ํ ๊ทธ๋๋ก ์์ ํ ์ ์๊ฒ๋ ์ค๊ณ๋์๋ค. ์ด๋ ์ฌ์ฉ์์ ํ์์ ์ํ ์์ ๋ก์ด ๋ณํ์ด ๊ฐ๋ฅํ XML์ ์ฅ์ ์ ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ์ง๋ง, ๋์์ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๊ฐ๊ธฐ ๋ค๋ฅธ ์คํค๋ง๋ฅผ ์ค๊ณํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ฐ์ดํฐ ํธํ์ฑ์ ๋ฌธ์ ๊ฐ ๋ฐ์ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๋ดํฌํ๊ณ ์๋ค.
.
๋ฐ๋ฉด, TEI๋ ํ
์คํธ ์ธ์ฝ๋ฉ์ ์ํ ๊ตญ์ ์ ์ธ ๊ท์ฝ์ด๊ธฐ์ TEI ๊ธฐ๋ฐ์ ๋ค์ด์ผ ์ ์ ๋์ฅ๊ฒฝ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ ๊ทธ๋ฌํ ๊ท์ฝ์ ๋ง๊ฒ๋ ์ค๊ณ๋์๋ค. ์ฌ์ ์ ์ ์๋ ํ๊ทธ๋ฅผ ์ด์ฉํด์ ๊ฒฝ์ ๋ณ๋ก ๊ณ ์ ๋ฒํธ๋ฅผ ๋ถ์ฌํ๊ณ ๊ทธ ์์ ์กด์ฌํ๋ ๋ฐฉ๋ํ ๋ฌธ์ฅ๋ ๊ด๋ฆฌํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ธ์๋ณ ๊ด๋ จ ์์ฑ๊น์ง๋ ์ฌ์ ์ ์ ์๋ ํ๊ทธ๋ฅผ ์ด์ฉํ๋ค. ์ ๋ชฉ ์ ๋ณด๋ <titleStmt>, ์์ฑ์๋ <title>, ๊ธฐํ ์ง์ ๋ด์ฉ์ <respStmt> ๋ฑ TEI๋ฅผ ์๋ ๋๊ตฌ๋ ์ดํดํ ์ ์๋ ์ค๊ณ์ด๋ค (๊ทธ๋ฆผ2). ๋ํ ์ผ๋ณธ์ ํ๋ฌธํ๋
์์ ์ฌ์ฉ๋๋ ๊ฐ์๋ฆฌํ
(่ฟ้ป) ๋ฑ์ ์์๋ <metamark> ํ๊ทธ๋ก ์ฒ๋ฆฌ(ํ์ธ์, 2022) ํ๋ ๋ฑ TEI ํ์ค๊ธฐ์ ๊ท์น๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์ผ๋ณธ ์์ฒด๋ง์ ์์๊น์ง ๋ํ์ฌ DB๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ์๋ค. ํ์ง๋ง TEI๋ ์๊ตฌ ์ธ์ดํ ๋ถ์ผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ฐ์ ํด์๊ธฐ์ ๋์์์๋ง์ ๊ณ ์ ํ ๊ณ ๋ฌธํ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ค์ํ ๋ฌธ์๋ฅผ ์ถฉ๋ถํ ์ง์ํ์ง ๋ชปํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์, ๋์์์ ๊ณ ๋ฌธํ์ ํน์ฑ์ ๋ฐ์ํ๊ธฐ์๋ ๋ค์ ์ ํ์ ์ด๋ฉฐ ๋ค์ด์ผ ์ ์ ๋์ฅ๊ฒฝ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์ ๊ฐ์ด ์์ฒด ์์๋ฅผ ์ถ๊ฐํ๋ ์๊ฐ ๊ตญ์ ํ์ค์ ์ฑ๊ฒฉ์์ ๋ฒ์ด๋๊ฒ ๋๋ค.
TEI์ ์๋ก์ด ๊ท์ฝ์ ๊ฐ๋ฐํ๋ ๋ฑ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค. ๋ณธ๊ณ ์์๋ TEI ๋๋ XML ์ค ํ ๊ฐ์ง ๋ฐฉ๋ฒ๋ง์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ณ ๋ฌธํ์ ๋์งํธํ ํ๊ธฐ๋ณด๋ค๋, ๊ทธ๋ฆผ3๊ณผ ๊ฐ์ด ์์ง์ ์ธ ๋ฉํ๋ฐ์ดํฐ๋ TEI ์์๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ค๊ณํ๋, ๊ทธ ์์ ๋ด๊ธด ํ ์คํธ๋ XML์ ์ด์ฉํ์ฌ ์์ ๋กญ๊ฒ ๋ณํ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋๋ก ์์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์ ๋
ผ์ด์ ๊ดํ ๋ค์ํ ์ฃผ์์ ์ดํ์ผ๋ก์จ ์กฐ์ ์ ํ์๋ค์ด ์ญ๋๋ก ์ด๋ค ์ฃผ์๋ค์ ์ธ์ฉํด ์ฒ ํ ์ฒด๊ณ๋ฅผ ์ธ์ ๋์ง ๊ทธ ๊ณ๋ณด๋ฅผ ์ฌ์ ๋ฆฝํ๊ธฐ ์ํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด์ ์ฐ๊ตฌ ๋์์ด ๋๋ ๋ฌธํ 40๊ถ์ โํ๊ตญ๊ฒฝํ์๋ฃ์์คํ
โ ์ ์ด์ฉํด ์ ์ ํ์ผ๋ฉฐ, ์ถํ ์ฌ์ ์ฐ๊ตฌ๋ก ํ์ฅํ๊ธฐ ์ํด ๋
ผ์ด ๋จ๋ณธ์ด ์๋ ์ฌ์ ์ ์ฒด์ ํด์์๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ผ์๋ค.
๋ณธ๊ณ ์์๋ โๅญธ่ๆ็ฟไนโ์ ๋ํ ์กฐ์ ์๋์ ๋ค์ํ ์ฃผ์์ ์ง์ ๋ฒ์ญํ๊ณ ๊ทธ ๊ด๊ณ์ฑ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ก ์ ๋ฆฌํด ์ธ์ฉ ๊ด๊ณ๋ง์ผ๋ก ์๊ฐํ ํ ์์ ์ด๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ํน์ ์ธ๋ฌผ์ ๊ตญํ๋์ด ๋จํธ์ ์ผ๋ก๋ง ์ด๋ฃจ์ด์ก๋ ์ข
๋ ๊ฒฝํ ์ฐ๊ตฌ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ทน๋ณตํ๊ณ , ๋ค์ํ ํด์์ ํญ๋๊ฒ ๋ณด๋ โ๋์งํธ ๊ฒฝ์ ์ฃผ์ํโ์ ์๋ก์ด ์ฐ๊ตฌ ๋ชจ๋ธ์ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
๋จ์ํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ ์ฅํ๊ณ ๊ฒ์ ์๋น์ค๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ ๊ธฐ์กด์ DB ์์ค์ ๋์ด์์, ํ
์คํธ ์์ ๋ฌธ๋งฅ ์์๋ฅผ ์๋ณํ๊ณ ์ด๋ฅผ ๋งค๊ฐ๋ก ๋ค๋ฅธ DB์ ๊ด๋ จ ์๋ฃ๊น์ง ์ฐพ์์ ์ ๊ณตํด ์ค ์ ์๋ ๋ฐ์ ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๊ฐ ํ์ํ๋ค. ์ด๋ ๊ฒ ๋์ ์๋ฃ์ ์๋ฏธ ๊ด๊ณ๋ฅผ ํจ๊ป ์ฐพ์์ฃผ๋ ๋ฐ์ ๋ ํํ๋ฅผ โ์๋งจํฑ(Semantic) ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์คโ๋ผ๊ณ ํ๋ฉฐ, ์ด ๋ชจ๋ธ์ ๊ณ ์ ํ
์คํธ๋ฅผ ๋
์์ ๊ด์ฌ๊ณผ ์๊ตฌ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค์ํ ํํ๋ก ํธ์ฑํ ์ ์๊ฒ ํจ์ผ๋ก์จ, ๋
์๋ค์ด ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ํ
์คํธ ์์ ์ง์์ ์ ๊ทผํ ์ ์๊ฒ ํ๋ค.
์ด์ ๋ณธ๊ณ ๋ โ๋
ผ์ด ํด์ํ ์๋งจํฑ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์คโ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๋ ๊ฒ์ ์ต์ข
๋ชฉํ๋ก, ์๋งจํฑ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์ ๊ธฐ๋ฐ์ด ๋๋ ๊ธฐ์ด๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ค๊ณํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ๋ค. ๊ฒฝ๋ฌธ ํ
์คํธ์ ๊ดํ ๊ตฌ์กฐ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ฐ๊ตฌ์๊ฐ ์ง์ ์์ฑํ ์ ์๋๋ก ํ๊ธฐ ์ํด XML(eXtensible Markup Language) ์ธ์ด๋ฅผ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ ํํ์ผ๋ฉฐ, XML์ ํ์ฌ ์นํ์ด์ง๋ฅผ ๋ง๋๋ ๋ฐ ์ฌ์ฉํ๋ HTML๊ณผ ๋งค์ฐ ๋น์ทํ ํ
์คํธ ๊ธฐ๋ฐ์ ๋งํฌ์
์ธ์ด๋ก, ์ฌ๋๊ณผ ๊ธฐ๊ณ๊ฐ ๋์์ ์ฝ๊ธฐ ํธํ ๊ตฌ์กฐ๋ก ๋์ด ์๋ค. XML์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ฅ์ ์ ๋ค๋ฅธ ์์คํ
๊ณผ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ตํํ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ฏ๋ก ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์ ์์ฝ๊ฒ ์ ์ฌํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ ์๋ก์ด ์ ๋ณด๊ฐ ๋ํ๋ ๋๋ง๋ค ํ๊ทธ๋ฅผ ๋ง๋ค์ด ์ถ๊ฐํด๋ ๊ณ์ํด์ ๋์ํ๋ฏ๋ก ํ์ฅ์ฑ์ด ์ข๋ค.
์ธ์ฉ ๊ด๊ณ ๊ทธ๋ํ๋ฅผ ์ํด์๋ ์ฐ๊ตฌ ๋์์ด ๋๋ 40๊ถ์ ์ฃผ์์๋ง๋ค ๊ฐ ์ ์์ ๊ดํ ์ ๋ณด๊ฐ ์๋ ๊ด๋ จ ์ฌ์ดํธ๋ฅผ ๋งํฌํ๊ณ , ํ
์คํธ์์ ~่ชช, ~่ฌ, ~ไบ, ~ๆฐ, ~ไปฅ็ฒ ๋ฑ์ ์ธ์ฉ ๊ด๊ณ๊ฐ ๋ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ธ์ฉ ๋ฌธํ์ด๋ ์ธ์ฉ ์ ํ ๋ฑ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ๊ธฐ์ฌํ ์์ ์ด๋ค. ์์ธ๋ฌ ํ์ฅ์ฑ์ด ์ข์ XML์ ํน์ง์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ฃผ์์ ๊ฐ์ ํ๋งฅ ๊ด๊ณ ๋ฐ ํด์ ๋น์์ ์๋์ ํน์ง ๋ฑ์ ๊ด๋ จ ์ ๋ณด๋ ํจ๊ป ๊ธฐ์
ํ์ฌ ์ญ์ฌ์ ์ธ ๋งฅ๋ฝ ์์์์ ์ฃผ์ ์ธ์ฉ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ข
ํฉ์ ์ผ๋ก ์ดํ ๊ณํ์ด๋ค.
์ด์ฒ๋ผ ์ฐ๊ตฌ ๋ชฉ์ ์ ๋ง๊ฒ ์์ฑ๋ XML ์ ์๋ฌธ์์ ์ด๋ฅผ ๊ตฌ์กฐํํ ๋ฐ์ดํฐ์
์ ๊ณต์ ํ๋ค๋ฉด, ์ฌ๋ฌ ์ฐ๊ตฌ์๊ฐ ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ฌ์์ฐํ์ฌ ์์ ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ ๋ชฉ์ ์ ๋ง๊ฒ ํ์ฉํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ์์
์ ๊ฑฐ์น ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ ๊ฐ ์ฐ๊ตฌ ๋ถ์ผ์์ ๊ฒฝ์ ํด์์ ๊ดํ ์๊ฒฌ์ด ์์ดํ ๊ฒฝ์ฐ, ์ข
ํฉ์ ๊ฒฐ๋ก ์ผ๋ก ๋๋ฌํ๋ ๊ทผ๊ฑฐ ์๋ฃ๋ฅผ ์ ์ํ๋ ๋ฏธ๋ํ ํ๋ซํผ ์ญํ ์ ํ ๊ฒ์ด๋ผ ๊ธฐ๋ํด ๋ณผ ์ ์๋ค. ๋ํ ์ธ๋ฌธํ ์์ญ์ ์ธ๋ถ ์ฐธ์กฐ์์์ผ๋ก์จ ๋ฏธ๋์ ํ์ต์๋ค์ด ์ธ๊ณต์ง๋ฅ์ ํตํด ๊ณ ์ ์ ๊ณต๋ถํ๊ณ ์ ํ ๋๋ ์ ๋ฌธ ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ด ๋ง๋ ์ ๋ขฐ์ฑ ๋์ ๋ฐ์ดํฐ๋ก์ ๋์ ๊ฐ์น๋ฅผ ์ง๋๊ฒ ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์๋งจํฑ ์น(Semantic Web) ๊ฐ๋
์ ํ์ฉํ์ฌ, ๋๊ตญ๋ํ๊ต ๋ถ๊ต๊ธฐ๋ก๋ฌธํ์ ์ฐ ์์นด์ด๋ธ(ABC ์์นด์ด๋ธ, Archives of Buddhist Culture)์ ํตํฉ๋์ฅ๊ฒฝ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋์์ผ๋ก, ๋ค์ธต์ ์ด๊ณ ํ๋ถํ ์ธ๋ฌธํ์ ์ง์์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ ์ ์๋๋ก ํ๋ ๋ถ๊ตํ ๋ฐ์ดํฐ๋ชจ๋ธ ์ค๊ณ๋ฅผ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์ด๋ฅผ ์ํด์, ๋๊ตญ๋ํ๊ต ABC ์์นด์ด๋ธ ํตํฉ๋์ฅ๊ฒฝ, ๋๋ง ์คํ์ ์๋ถ์ ํํ(์ผ๋ช
CBETA, ่ฒกๅๆณไบบไฝๆ้ปๅญไฝๅ
ธๅบ้ๆ, Chinese Buddhist Electronic Text Association), ๋๋ง ๋ถํ๊ท๋ฒ์๋ฃ๊ณ (ไฝๅญธ่ฆ็ฏ่ณๆๅบซ, Buddhist Studies Authority Database Project) ๋ฑ์ ์ ๊ด ๋ถ๊ตํ ๋ฐ์ดํฐ ์ค๊ณ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ์ธ๊ณ ๋ถ๊ตํ ๋ฐ์ดํฐ์ ํธํ์ฑ์ ๊ฐ์ง๋ฉด์ ํ๊ตญ ๋ถ๊ตํ๋ง์ ๊ณ ์ ์ฑ์ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ ๋ฐ์ดํฐ ์จํจ๋ก์ง(Ontology) ์ค๊ณ๋ฅผ ์ํํ๋ค.
๋๊ตญ๋ํ๊ต ํตํฉ๋์ฅ๊ฒฝ์ ํ์ฌ ์ด 1514๊ฑด์ ์๋ฃ๊ฐ ๊ตฌ์ถ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ํ๊ธ๋์ฅ๊ฒฝ๊ณผ ๊ณ ๋ ค๋์ฅ๊ฒฝ ์๋ฌธ ์ด๋ฏธ์ง์ ์๋ฌธ ํ
์คํธ์ ํ๊ตญ์ด ํ
์คํธ๋ฅผ ์ด๋ํ๊ณ ๊ฒ์ํ ์ ์๋ค. ๋์ฅ๊ฒฝ์ ๋ด์ฉ์ ๋งฅ๋ฝ๊ณผ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ทธ๋๋ก ์ ์งํ๊ณ ํ๊ตญ์ด ๋ฒ์ญ๋ฌธ๊ณผ ํจ๊ป ์ ๊ณตํ๊ณ ์์ง๋ง , ์ธ๋ช
โ์ง๋ช
โ์๊ฐ ์์์ ํจ์๋ ๋ค์ธต์ ์ธ ์ธ๋ฌธํ์ ์ง์์ ๋ณด๋ฅผ ์ฐ๊ณํ ์ ์๋ ์ค๊ณ๋ ๋ณด์ด์ง ์๋๋ค.
๋๋ง CBETA๋ ๋ถ๊ต๊ฒฝ์ ์ ์๋ก์ด ํ์ ๋์งํธํ ์ ์์ ์ถ์งํ๊ณ ์, 1998๋
์ ์์์ผ๋ก ใๅคง่็ถใ, ใๅคงๆญฃๆฐ่ฉๅคง่็ถใ, ใๆญทไปฃ่็ถ่ฃ่ผฏใ๋ถํฐ ๊ทผ๋์๋ ใๅคช่ๅคงๅธซๅ
จๆธใ ๋ฑ ๋ถ๊ต ๊ณ ๋ฌธํ์๋ฃ๊ฐ ๊ตฌ์ถ๋๊ณ ์๋ค. ๋๋ถ์ด ๋ฉํ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํตํ์ฌ ์์ง์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ณ XMLโTEI(Text Encoding Initiative)๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์๋ฌธ ํ
์คํธ๋ฅผ ๋ฌธ์ฅ ๋จ์๋ก ์ ๋ฌํ๋ ๋์์ ์ต๋ํ ์ํ์ ๋ณด์กดํ๋ฉฐ, ์๋ฌธ ํ
์คํธ์ ์ถํํ๋ ์ธ๋ช
โ์ง๋ช
โ์๊ฐ ์ฉ์ด์ ํต์ฌ์ ๋ณด๋ฅผ ๋งํฌ์
(markup)ํ๊ณ ์๋ค.
๋ถํ๊ท๋ฒ์๋ฃ๊ณ ๋ CBETA ์๋ฌธ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋๋ง ๋ฒ๊ณ ๋ถ๊ต๋ํ(ๆณ้ผไฝๆๅคงๅญธ, Dharma Drum Buddhist College)์ ๋ค์ํ ํ๋ก์ ํธ์์ ์ป์ ์๊ฐ, ์ธ๋ช
, ์ง๋ช
, ๋ถ๊ฒฝ๋ชฉ๋ก ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ RDB(Relational Database)๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํตํฉโ๊ตฌ์ถ๋ ๊ธฐ์ด๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์ด๋ค.
CBETA๋ ๋ถํ๊ท๋ฒ์๋ฃ๊ณ ๋ฐ์ดํฐ์์ ์ฐ๊ณ๋ฅผ ํตํ์ฌ ๋ถ๊ฒฝ์ ๋ํ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ณ ์์ง๋ง, ๋ถ๊ฒฝ ์๋ฌธ์ ๋ํ ์ดํด๋๋ฅผ ๋์ผ ์ ์๋ ์๋ฌธ์ ๋์ค๋ ํน์ ํค์๋์ ๊ด๊ณ๋ ๋ฉํฐ๋ฏธ๋์ด ๋ฐ์ดํฐ ๋ฏธ์ ๊ณต์ ์์ฌ์ด ๋ถ๋ถ์ด๋ค.
ํ ์์ ์์ ๊ฐ์ฅ ๋ฐฉ๋ํ ๋ถ๊ตํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ CBETA์ ๋ถํ๊ท๋ฒ์๋ฃ๊ณ ์ ๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์ฐธ์กฐํ์ฌ ํ๊ตญ ์ ์ ๋ถ์ ์ ์ต์ ํ๋ ์ ์๋ ๋ฐ์ดํฐ ์ค๊ณ๋ฅผ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ํตํฉ๋์ฅ๊ฒฝ ์๋ฌธ ํ
์คํธ์์ ์ธ๋ช
โ์ง๋ช
โ์๊ฐ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ถ์ถํ์ฌ ํด๋น ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํตํฉ๋์ฅ๊ฒฝ ์ฌ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ก ํตํฉโ๊ตฌ์ถํ์ฌ ํตํฉ๋์ฅ๊ฒฝ ์๋ฌธ ๋ฐ ํ๊ตญ์ด ํ
์คํธ์ ์ฐ๊ณํ๋ค.
๋ํ ์์ ์ ์ ๋ณธ(ๅบๆฌ)์ผ๋ก ์กฐ์ ์๋ ์ธํด๋ณธ, ๊ทผํ๋์๋ ํ๊ตญ์ด ๋ฒ์ญ๋ณธ, ํ๋ ํ๊ตญ์ด ๋ฒ์ญ๋ณธ์ ์ฐ๊ณํ์ฌ ํ๊ตญ ๋ถ๊ตํ์ ํน์ง์ ๋ฐ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๋ ๋์๊ฐ ๋ฉํฐ๋ฏธ๋์ด ์๋์ ๋ถํฉํ๋ ๋ถ๊ตํ ํตํฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ ๋ชฉํ๋ก ์ด๋ฏธ์ง, 3D, ๋์์๊ณผ ๊ฐ์ ๋ค์ํ ํํ์ ์๊ฐ์๋ฃ๋ฅผ ์ํธ ์ฐ๊ณํ๊ณ ์ ํ๋ค.
๋ถ์ฒ์ ๋ง์์ ๋ด์ ๋ถ๊ต๊ฒฝ์ ์ ๋ถ๊ต๊ณ ๋๋ถํฐ ํ๋ฆฌ์ด ์์ ์ ์ ๋ณธ์ผ๋ก ์ฐ์คํฌ๋ฆฌํธ์ด๋ณธ, ํ์ญ๋ณธ ๋ฑ ๋ค์ํ ์ธ์ด๋ก ๋ฒ์ญ๋์ด ์ธ๊ณ ๊ฐ๊ตญ์ผ๋ก ์ ํ๋์๋ค. ์ด๊ฒ์ ๋ถ๊ต์ฌ์์ ๋๊ฒ ์ ํํ๊ธฐ ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ทธ ๊ณผ์ ์์ ๊ทผ๋ณธ ๊ฒฝ์ ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ์น๋ค์ ํ๋ฌธ์ ์ ์ ํ๋๊ณผ ๋ถ์์ด๋ ๋ถํ๋ฅผ ์กฐ์ฑํ๋ ํ์๊ฐ ์ค๋ ์๊ฐ ๋์ ์ด๋ฃจ์ด์ก๋ค. ์ด๋ฌํ ๋งฅ๋ฝ์์ ๋์ฅ๊ฒฝ ํ
์คํธ์ ๋ดํฌ๋ ์ฌ๋ฌ ๋ถ๊ตํ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ถ์ถํ์ฌ ํตํฉ DB๋ก ๊ตฌ์ถํ๋ ๋์์ ๋ฉํฐ๋ฏธ๋์ด ์๋ฃ๋ค๊ณผ ์ฐ๊ณํ๋ ๊ฒ์ ๋์งํธ ์๋์ ๋ถ๊ตํ ์ฐ๊ตฌ๋ผ๊ณ ํ ์ ์๋ค.
์ด๋ฌํ ๋๊ตญ๋ํ๊ต ํตํฉ๋์ฅ๊ฒฝ ๊ธฐ๋ฐ ๋ถ๊ตํ ํตํฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค ๊ตฌ์ถ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ ๋ถ๊ตํ ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ค์ํ๊ฒ ํ์ฉํ ์ ์๋ ์์ฒ์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํจ๊ณผ ๋์์ ๋ถ๊ฒฝ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ถ๊ต์ฌ์์ ํ์ตํ๊ณ ์ถ์ ๋์ค์๊ฒ ์๋ฌธ์ ๋ํ ์ ๊ทผ์ฑ์ ์ฉ์ดํ๊ฒ ํจ์ผ๋ก์จ ๋ถ๊ต ๋์คํ์ ๊ธฐ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์กฐ์ ์๋ ๋ฌธ์ง ํ
์คํธ์ ๋์งํธ ์ ํ์ ํตํด, ๋ฌธํ ์์ ์ง์์ ๋ณด๊ฐ ๋ค๋ฅธ ๋ฌธํ๊ณผ ์ฐ๊ฒฐ๋์ด ํ์ํ ์ ์๋๋ก ํ๋ ๋ฐ์ ๋ชฉ์ ์ด ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ์กฐ์ ์๋ ๋ฌธ์ธ ๊ฐํฌ์(ๅงๅธ้ก, 1417~1465)์ ๋ฌธ์ง ใ์ํ์๋ก(้ค่ฑๅฐ้)ใ์ ๋์์ผ๋ก ๋ฌธํ์ ๊ธฐ๊ณ๊ฐ๋
์ (machine readable) ํํ์ธ XML ๋ฌธ์๋ก ์ ์ํ๊ณ , ์ฌ๊ธฐ์ ์ถ์ถ๋ ์ง์ ์ ๋ณด๋ฅผ ์๋งจํฑ ๋ฐ์ดํฐ ๋ฒ ์ด์ค๋ก ๊ตฌ์ถํ์ฌ ๋์ ๋ฌธํ๊ณผ ์ ๊ด ์ง์์ ํตํฉ์ ์ธ ์์์ผ๋ก ๋ง๋ค๊ณ ์ ํ๋ค.
ใ์ํ์๋ก(้ค่ฑๅฐ้)ใ์ ๋์ ๊ฐํฌ๋งน(ๅงๅธๅญ, 1424~1483)์ด ํธ์ฐฌํ ใ์ง์ฐ์ธ๊ณ (ๆๅฑฑไธ็จฟ)ใ ๊ถ4์ ์๋ก๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ง์ฐ์ธ๊ณ ๋ ํ ์ง์์ ๊ธ์ ๋ชจ์ ์ธ๊ณ (ไธ็จฟ) ๊ฐ์ด๋ฐ ๊ฐ์ฅ ๋น ๋ฅธ ์๊ธฐ์ ์ฑ
์ผ๋ก, ๊ฐํฌ๋งน์ด ํ ๊ฐํฌ์๊ณผ ์๋ฒ์ง ๊ฐ์๋, ํ ์๋ฒ์ง ๊ฐํ๋ฐฑ์ ๊ธ์ ๋ชจ์ ํธ์ฐฌํ ๋ฌธ์ง์ด๋ค.
์ํ์๋ก์ ์ด 16๊ฐ์ง์ ๊ฝ, ๋๋ฌด, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ดด์์ ๋ค๋ฃจ๋๋ฐ, ๊ฐ ํธ์ ํด๋น ์๋ฌผ์ ๋ํ ์ค๊ตญ ๋ฌธ์ธ๋ค์ ์ธ๊ธ, ์ค๊ตญ ์์์์ ๋ฑ์ฅํ ์ด์ผ๊ธฐ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ฐํฌ์์ด ์ง์ ์์์ ํ๋ฉฐ ์ป์ ์ง์๊ณผ ๊ฐ์์ด ๊ธฐ์ ๋์ด ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ด ํ
์คํธ ์์ ์ง์์ ํ ๋ฌธํ์ผ๋ก, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ ์์ญ์ผ๋ก ํ์ฅ๋๊ณ ์ฐ๊ฒฐ๋ ์ ์๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๋ด์ฌํ๊ณ ์๋ค๊ณ ํ ์ ์๋ค. ๋ํ ๋จ์ํ ๋ฌธ์ธ์ ์ธ๋ฌธํ์ ํ์์ ๊ทธ์น๋ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ ์์ฐ๊ณผํ์ ๋ํ ์ค์ฒ์ ํ๊ตฌ๊น์ง ๋ด์๋ด๊ณ ์๋ค๋ ์ ์ด ํน์ง์ ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋์งํธ ์ ํ์ ์ํ ์ฒซ ๋จ๊ณ๋ก ๊ฐํฌ์์ ์ํ์๋ก์ ๋ฑ์ฅํ๋ ์ธ๋ฌผ๊ณผ ๊ณ ์ฌ, ์ง๋ช
, ์์์ ๋ํ ์ง์์ ๋ณด, ๋ฌธํ ๋ฑ์ XML๋ฌธ์ ํ์์ผ๋ก ์์ฑํ๊ณ ์ ํ๋ค. XML๋ก ๊ตฌํ๋ ํ์ดํผ ํ
์คํธ๋ ๊ทธ ํ
์คํธ ์กฐ๊ฐ์ด ์ด๋ ํ ํน์ฑ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ํ ์๋ฏธ๋งฅ๋ฝ ์์ ์๋ ๊ฒ์ธ์ง๋ฅผ ๋ช
์์ ์ผ๋ก ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค. ๋ค์ ๋งํด ๋ณธ๋ฌธ์์ ์ธ๊ธ๋๋ ํ
์คํธ๊ฐ ์ธ๋ฌผ์ ๊ฐ๋ฆฌํค๋ ๊ฒ์ธ์ง, ๋ฌธํ์ ๊ฐ๋ฆฌํค๋ ๊ฒ์ธ์ง, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ทธ ๋ฌธํ์ ์์ธ์ง, ํธ์ง์ธ์ง ๋ฑ ํ
์คํธ๊ฐ ํจ์ํ๋ ๋ฐ๋ฅผ ๊ธฐ๊ณ์ ์ผ๋ก ์ฒ๋ฆฌํ ์ ์๋๋ก ์์ ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ค์ ๋จ๊ณ๋ก ์ด๋ ๊ฒ ์์ฑ๋ ๊ธฐ๊ณ ๊ฐ๋
์ ์ธ ๋ฐ์ดํฐ์์ ์ง์ ์์๋ค์ ์ถ์ถํ๊ณ ์ง์ ์ฌ์ด์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค ์ ์๋ RDF(Resource Description Framework) ํ์์ ์๋งจํฑ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์ด๋ ์๋งจํฑ ๋ฐ์ดํฐ์ ํฌํจ๋๋ ์ง์์ ๊ฐํฌ์์ ใ์ํ์๋กใ์ ํ
์คํธ๋ก ์ธ๊ธ๋๋ ์ง์๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ํด๋น ์ง์๊ณผ ์ฐ๊ฒฐ ๋ ์ ์๋ ๋ฌธํ, ์ธ๋ฌผ, ์ด์ผ๊ธฐ, ์ฅ์(๊ฒฝ์๋ ์ ๋ณด), ์ด๋ ๊ฒฝ๋ก, ์ฌ๋ฐฐ์ง, ์๋ฌผ ๋ถ๋ฅ์ฒด๊ณ, 2์ฐจ ์ฐ๊ตฌ์๋ฃ, ๋ฉํฐ๋ฏธ๋์ด์๋ฃ ๋ฑ ์ํ์๋ก์ ์ง์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ด์ผ๊ธฐํ๋ ๋ฐ์ ํ์ํ ์ ๊ดํ ์ ๋ณด๋ค์ ๋ชจ๋ ํฌํจํ๊ฒ ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ์ฐ์ถ๋ ๋ฐ์ดํฐ ์์นด์ด๋ธ๋ฅผ ํตํด ์ด์ฉ์๋ค์ ์ํ์๋ก์ด๋ผ๋ ํ
์คํธ๋ฅผ ๋ช
์์ ์ผ๋ก ํ์
ํ ์ ์๊ณ , ๋ค๋ฅธ ๋ฌธํ๊ณผ ๋ค๋ฅธ ๋งค์ฒด๋ฅผ ๋๋๋ค๋ฉฐ ๊ด๋ จ๋ ์ง์์ ๋ํ ํ์์ ์ด์ด ๋๊ฐ ์ ์๋ค. ๋ํ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ์ฐ์ถ๋ โ์ํ์๋ก์ ์ง์ ์์๋ค์ ๋ฐ์ดํฐ๋ก ์์ ํ๊ธฐ ์ํ ๋ช
์ธ์โ์ธ ์จํจ๋ก์ง ๋ ๋์งํธ ์ ํ์ ์๋ ๋ค๋ฅธ ๋ฌธ์ง ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํ ํ๋์ ๋ชจ๋ธ๋ก์ ํ์ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด ๋ฐํ๋ ์๋ฏผ์ง ์ธ์ ์ด์ฃผ ๊ฒฝํ์ ๊ด์ฌ์ ๊ฐ์ก๋ ์ ๊ตญ ์ผ๋ณธ์ ์๊ฐ์ ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ ์๊ฐ์ โ๋จ์(ๅๆด)โ(๋๋จ์์์) ํ์์ ๋น๊ต ๊ฒํ ํ์ฌ ์๋ฏผ์ง/์ ๊ตญ์ โ๊ตญ๋ฏผ ๋ฌธํโ์ ๋จ์ ํ์์ ๋ํ ์๋ก์ด ํด์์ ์๋ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์ค์ผ์ ์์ด ๋ฐ๋ฐํ๊ณ ๊ทธ ์ ์์ด ์์์ํํ์์ ์์ผ๋ก ํ์ฐ๋๋ ๊ณผ์ ์์, ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์์๋ โ๋จ์โ์ ์ฃผ์ ๋ก ํ ์์ ์์ค์ด ๋ค์ ๋ฐํ๋์๋ค. ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ โ๊ตญ๋ฏผ๋ฌธํโ์์ ๋จ์์ ๋ํ ๊ด์ฌ์ ๊ณ ์กฐ๋ ์ ์์ ํตํด ๋จ์์ ๋๋์๊ณต์๊ถ์ ์ผ๋ถ๋ก ํฌ์ญํ๊ณ , ๋์์ ์ค์ง(ๅคฑๅฐ)๋ก์ ํ๋ณตํ๋ ค๊ณ ํ๋ ์ ๊ตญ ์ผ๋ณธ์ ์ ์ ๋
ผ๋ฆฌ์ ์ฐ๋ํ ๊ฒ์ด์๋ค. ์ค์ผ์ ์ ์ดํ์ ๋จ์์ ์ฃผ์ ๋ก ํ โ๊ตญ๋ฏผ๋ฌธํโ ์ค ์๋น์๋ ์ ์์ ๋น์์ฑ์ ์ฃผ์ฅํ๊ฑฐ๋, ๋จ์์ โ์ผ๋ง์ฑโ์ ๊ฐ์กฐํ๋ฉด์ โ๊ตญ๋ฏผโ์ผ๋ก์ ์กฐ์ ์ธ์ ์์น๋ฅผ ํ์ธํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๊ฐํ๋ค.
๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์ด ์๊ธฐ์๋ ์ค์ ๋จ์์ผ๋ก ์ด๋ฏผ์ ๊ฐ ์กฐ์ ์ ๋ฏผ์ค์ด ์ ์ง ์์๋ค. 1939๋
์ดํ ๋จ์์ฒญ์ ๋
ธ๋์ ๋ชจ์ง์ผ๋ก ๋จ์๊ตฐ๋๋ก ์ด์ฃผํ ์กฐ์ ์ธ์ด ๋์ด๋ฌ๊ณ , ์์์ ํํ์ ์ ์ ๋ฐ๋ฐ ์ดํ์๋ ์กฐ์ ์ธ์ด ๋
ธ๋ฌด์๋ก์ ๋จ์์ผ๋ก ๊ณ์ ๋์๋์๋ค. ์ฆ, ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์์๋ ๋จ์์ ๋๋์๊ณต์๊ถ์ ํฌํจ๋ ์ง์ญ์ ์ผ๋ถ์ธ ๋์์, ์ด๋ฏผ, ๋
ธ๋, ๋์์ ์ฅ์์๋ค. ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ ์๊ฐ๋ค์ด ์กฐ์ ์ธ์ ๋จ์ ์ด๋ฏผ, ๋์ ๊ฒฝํ์ ์ ํ๊ฒ ๋๋ฉด์, ์ํ์ โ๋จ์โ ํ์์๋ ๋ณํ๊ฐ ์ผ์ด๋๋ค.
์ด ๋ฐํ๋ ๋๋์๊ณต์๊ถ์ด๋ ์ ์์ ๋น์์ฑ์ ๊ฐ์กฐํ ์๋ฏผ์ง/์ ๊ตญ์ โ๊ตญ๋ฏผ๋ฌธํโ์ ๋ํ๋ โ๋จ์โ ํ์๊ณผ ์ค์ ์กฐ์ ์ธ์ ์ด์ฃผ ๋ฐ ๋์ ๊ฒฝํ์ ์ ํ ์๊ฐ์ ์ํ ์ฌ์ด์ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ๊ฒํ ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๋ฐํ์์๋ ์ฐ์ ์ค์ผ์ ์ ๋ฐ ์์์ํํ์์ ์ ์๊ธฐ ์๋ฏผ์ง/์ ๊ตญ์ ๋จ์ ํ์๊ณผ ์กฐ์ ์ธ์ ๋จ์ ์ด๋ฏผ ๊ฒฝํ์ ๊ฒํ ํ๊ฒ ๋ค. ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ ์๊ฐ ๊น์ฌ๋(1914~?)๊ณผ ์ํ๋จ(1909~?), ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์กฐ์ ๋ฐ ๋จ์์ ์ฒด๋ฅ ๊ฒฝํ์ด ์๋ ์ผ๋ณธ์ธ ์๊ฐ ๋๊ฐ์ง๋ง ์์ฐ์(ไธญๅณถๆฆ, 1909~1942)์ ์ํ์ ๋น๊ต ๊ฒํ ํ๋ค.
๊น์ฌ๋์ 1930๋
๋ ์ ๊ตญ ์ผ๋ณธ์ ์ฒด๋ฅํ๋ฉด์ ์ผ๋ณธ์ ์กฐ์ ์ธ ์ด์ฃผ์๋ฅผ ๋ค๋ฃฌ ์ํ์ ๋ค์ ์ฐฝ์ํ์๋ค. ๊ทธ์ ใ์ญ์ฅ๊ผฝ์(่ฆชๆนใณใใป)ใ(1942.1)์๋ ๋จ์์ผ๋ก ์ด๋ฏผ์ ๊ฐ๊ฒ ๋ ์กฐ์ ์ธ ๋
ธ๋์๋ค์ด ๋ฑ์ฅํ๋ค. ๋์นด์ง๋ง ์์ฐ์๋ ์ ๋
๋ฐ ์ฒญ์๋
์์ ์กฐ์ ์ ์ฒด๋ฅํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋ฏผ์ง ์กฐ์ ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ผ๋ก ํ ์ํ์ ๋ฐํํ์๋ค. ํนํ ๊ทธ๋ 1941๋
๋ถํฐ 1942๋
๊น์ง ๋จ์์ฒญ์์ ์ผํ๋ฉด์ ๋จ์์ ์ฃผ์ ๋ก ํ ์ํ์ ๋ฐํํ์๋๋ฐ, ๋จ์ ์ฒด๋ฅ ์ ์๋งํค ๊ฒ์ฌ์ฟ (ๅณถๆจๅฅไฝ)์ ใ๋ง์ฃผ๊ธฐํใ(1940)์ ๋ํด ์ธ๊ธํ๋ ๋ฑ, ๋จ์์ ๋ํ ๊ทธ์ ๊ด์ฌ์ ์กฐ์ ์ ๋ํ ๊ทธ์ ๊ด์ฌ๊ณผ ๊ฒน์ณ ์์๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ์ง์ฉ ๊ฒฝํ์ ๊ฐ์ก๋ ์ํ๋จ์ด ํด๋ฐฉ ์ดํ ๋ฐํํ ใ๋ถใ(1946.8)์๋ ์ง์ฉ๋์ด ๋จ์์ ๊ฐ๋ค๊ฐ ํด๋ฐฉ ํ ์กฐ์ ์ผ๋ก ๊ทํํ ์กฐ์ ์ธ์ ๊ฒฝํ๊ณผ ๋ชฉ์๋ฆฌ๋ฅผ ์ฌํํ์๋ค.
์กฐ์ ์ธ ์ด์ฃผ๋
ธ๋์์ ๋ํ ๊ด์ฌ์์ ๋จ์์ผ๋ก ๋ ๋๋ ์กฐ์ ์ธ ๋
ธ๋์์ ๋ชจ์ต์ ํฌ์ฐฉํ ๊น์ฌ๋, ์กฐ์ ์ฒด๋ฅ์ ๋จ์ ์ฒด๋ฅ๋ฅผ ๊ต์ฐจํ ์ผ๋ณธ์ธ ์๊ฐ ๋์นด์ง๋ง ์์ฐ์, ์ผ๋ณธ ์ง์ฉ ๊ฒฝํ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋จ์ ๊ทํฅ์์ ๋ชฉ์๋ฆฌ์ ๊ท๊ธฐ์ธ์ธ ์ํ๋จ. ์ด ๋ฐํ๋ 1945๋
์ด์ ํ๊ตญ์ธ์ ๋จ์ ์ด์ฃผ ๋ฐ ๋์ ๊ฒฝํ์ ๋ํด ๊ด์ฌ์ ๊ฐ์ก๋ ํ๊ตญ๊ณผ ์ผ๋ณธ ์๊ฐ์ โ๋จ์โ ํ์๋ค์ ๋น๊ต ๊ฒํ ํ๋ฉด์, ์๋ฏผ์ง/์ ๊ตญ์ โ๊ตญ๋ฏผ๋ฌธํโ๊ณผ ์ด๊ธ๋ โ๋จ์โ ํ์์ด ๊ฐ์ง๋ ์๋ฏธ์ ๋ํด ๊ณ ์ฐฐํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์ด ๋ฐํ๋ ๋์ํ์ ๊น์๊ฑด(1910~?)๊ณผ ์์ค๊ฐ ์ต์ธํ(1936~2018)์ ๋ฒ ํธ๋จ ์ฒด๋ฅ ๊ฒฝํ์ ์ฌ๊ตฌ์ฑํ๋ฉด์, ์๋ฏผ์ง ์ง๋ฐฐ์ ์ ์์ ๊ณ๊ธฐ๋ก ๊ฐ๋ฅํ๋ ํ๊ตญ์ธ์ ๋ฒ ํธ๋จ ์ฒด๋ฅ๊ฐ ์์์์ ํํ์ ๊ดํ ๋ฌธํ์ ์์๋ ฅ์ผ๋ก ์ฌ๊ตฌ์ฑ๋๋ ์์์ ๊ฒํ ํ๋ค. ๊น์๊ฑด์ ๋ฒ ํธ๋จ ๊ฑฐ์ฃผ๋ 1930๋
๋์ด๋ฉฐ ์ต์ธํ์ ๋ฒ ํธ๋จ ๋ฐฉ๋ฌธ ์ฒด๋ฅ๋ 1970๋
๋์ด๋ค. ์ ๊ตญ-์๋ฏผ์ง ์๊ธฐ์ ๋์ ์๊ธฐ๋ผ๋ ์๋์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์ง๋ง, ๋ ์ฌ๋์ ๋ฐฉ๋ฌธ์ ๊ต์ฐจํ์ฌ ๊ฒํ ํ ๊ฒฝ์ฐ, ํ๊ตญ์ ์ง์์ธ์ ๋ฒ ํธ๋จ ์ธ์๊ณผ ๊ทธ์ ๊ทผ๊ฑฐํ ์ค์ฒ ๋ฐ ์์๋ ฅ์ ๊ฒํ ํ ์ ์๋ค.
๋์ํ์ ๊น์๊ฑด์ 1931~1940๋
์ธ๋์ฐจ์ด๋ ์ด๋
๋ถ ์ง์ ๊ธฐ๊ด์ด์๋ ๋ฒ ํธ๋จ ํ๋
ธ์ด ํ๋์ค ๊ตญ๋ฆฝ ๊ทน๋์ฐ๊ตฌ์(รcole franรงaise d'Extrรชme-Orie)์ ๋์๊ด ์ฌ์๋ก 10๋
๊ฐ ๊ทผ๋ฌดํ์๋ค. ๋ฒ ํธ๋จ์์ ๊ทธ๋ ์ฐ๊ตฌ, ๋ฒ์ญ, ๋์ ๊ธฐ์ฆ ๋ฑ์ ํตํ์ฌ, ์ ๋ฝ์ ๋์ํ๊ณผ ์ผ๋ณธ์ ๋์ํ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ๊ตญ์ ํ๊ตญํ์ ์ฐ๊ฒฐํ๋ ์ง์์ ๋งค๊ฐ์๋ก ํ๋ํ์๋ค. 1940๋
์ผ๋ณธ๊ตฐ์ ํ์ดํ ์ ๋ น์ ๊ณ๊ธฐ๋ก ๋ฒ ํธ๋จ์ ๋ ๋ ๊ทธ๋ ์ผ๋ณธ์ ๊ฒฝ์ ํ์ฌ, ํ๊ตญ์ผ๋ก ๊ทํํ์๋ค. ์ผ๋ณธ๊ณผ ํ๊ตญ์์ ๊ทธ๋ ๋ฒ ํธ๋จ ์ฐ๊ตฌ์๋ก ๋ฒ ํธ๋จ์ ์ญ์ฌ์ ๋ฌธํ์ ํ๊ตญ์ ๋ฒ์ญ ์๊ฐํ๋ ํ ํธ, ์ ๋ฝ์ ๋์ํ ์ฑ๊ณผ์ ์ฐธ์กฐํ๋ฉด์ ์ค๊ตญ์ ๋์ด์ ๋์์์, ๋๋จ์์์, ๋จ์์์๋ฅผ ํฌ๊ดํ๋ ๋์ฝํ์ ์ฌ๊ตฌ์ฑ์ ์์ฒญํ์๋ค. ํด๋ฐฉ ์ดํ ๊น์๊ฑด์ ํด์ธ ํ๊ตญํ๊ณผ์ ๊ต๋ฅ๋ฅผ ํตํ ํ๊ตญํ์ ํ์ค์ฌํ๋ฅผ ์ ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ํ๋ก ๊ฐ๋ก์ ์์์ ์ํ๋ฆฌ์นด ํ์๋ฏผ๊ตญ๊ฐ ๋ฌธํ์ ๋ฒ์ญ ๋ฐ ์ฐ๋๋ฅผ ๊ธฐํํ์๋ค.
์์ค๊ฐ ์ต์ธํ์ 1973๋
1์ ๋ฒ ํธ๋จ ์ฃผ๋ ํ๊ตญ๊ตฐ ์ฌ๋ น๋ถ์ ์๊ฐ ์ด์ฒญ์ ๊ณ๊ธฐ๋ก ์ดํ๊ฐ๋ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๋ฐฉ๋ฌธํ์ฌ ์ ์ํ ์ฌ์ด๊ณต ์๊ฐ๋ฅผ ๊ฑธ์๋ค. ๋ฒ ํธ๋จ ๋ฐฉ๋ฌธ์ ์ต์ธํ์๊ฒ ๋ ๊ฐ์ง ์ธก๋ฉด์์ ์์์๋ฅผ ์๋กญ๊ฒ ์ธ์ํ ์ ์์๋ค. ์ฒซ์งธ, ๋๋ถ์์์์ ๋ฒ์๋ฅผ ๋์ง ์์๋ ๊ทธ์ ์ฌ์์ง๋ฆฌ๊ฐ ๋๋จ์์์๋ก ํ์ฅํ์๋ค. ๋์งธ, ๊ธฐํ์ ์์์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ํตํด ํ๊ฒฝ์ ์ค์์ฑ์ ํ์ธํ๋ค. ์ต์ธํ์ ๋ฒ ํธ๋จ ์ฒด๋ฅ์์ ์ป์ ์์์์ ์ฌ์ธ์์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๊ฐ์์ญ์ฌ์์ค ใํํใ์ ์ฐฝ์ํ์๋ค. ใํํใ์ ์ต์ธํ ์์ ์ ์ ๋
์์ ์๋ฏผ์ง ๊ฒฝํ๊ณผ ๋๋ฉดํ๋ฉด์, ์นจ๋ต๊ณผ ์ฐ๋์ ์ด์ค์ฑ์ ๊ฐ์ง ์์์์ฃผ์๋ฅผ ๋นํ์ ์ผ๋ก ์ฌ๊ตฌ์ฑํ๋ค. ๋ํ ํ๊ฒฝ๊ณผ ์ธ๊ฐ์ ์ญ์ฌ๊ฐ ์ฐ๋ํ๋ ๊ณผ์ ์ ์ ์ํ์ฌ ๊ทผ๋์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ธ์ํ๋ค. ใํํใ์ ์๋ฏผ์ง์ ๋์ ์ด๋ผ๋ ๊ทผ๋์ ํญ๋ ฅ ๋๋จธ์ ํํ์ ๊ณต์กด์ ์งํฅํ์๋ค.
์๊ต ์ด์ ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๊ต๋ฅ๋ ํ๋ฐํ์ง ์์๋ค. ๊น์๊ฑด๊ณผ ์ต์ธํ์ ๋ฒ ํธ๋จ ๋ฐฉ๋ฌธ์ ์์ธ์ ์ธ ์ฌ๋ก๋ก, ์๋ฏผ์ง ์ง๋ฐฐ์ ์ ์์ด๋ผ๋ ๊ทผ๋์ ํญ๋ ฅ์ ๊ฒฝํ์ ๊ณ๊ธฐ๋ก ์คํ๋์๋ค. ๋ ์ฌ๋์ ๋ฒ ํธ๋จ ์ฒด๋ฅ๋ ์๊ธฐ ๋ฐ ๊ธฐ๊ฐ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์ง๋ง, ๊ทผ๋์ ํญ๋ ฅ์ ๋์ด์ ์๋ก์ด ์์๋ ฅ์ ์ ์ํ์๋ค๋ ๊ณตํต์ ์ ๊ฐ์ง๋ค. ๊น์๊ฑด์ ๋ฒ ํธ๋จ์์ ์ ๋ฝ ๋ฐ ์์์ ์ฌ๋ฌ ๋๋ผ์ ์ง์์ ์ฐ๊ฒฐํ์๊ณ , ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ๊ตญ๋ฌธํ ๋ฐ ํ๊ตญํ์ ์ธ๋ถ์ ์ฐ๊ฒฐํ๋ฉด์ ํ์ค์ฌํํ์๋ค. ์ต์ธํ์ ๋ฒ ํธ๋จ์์ ์์ ์ ์ฌ์์ง๋ฆฌ๋ฅผ ํ์ฅํ๋ฉด์ ์ธ๊ณ์ฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ผ๋ณด๋ ์๋ก์ด ์๊ฐ์ ๋์ถํ์๋ค. ๊น์๊ฑด๊ณผ ์ต์ธํ์ ๋ฒ ํธ๋จ ๊ฒฝํ์ ํตํด ์ธ๊ณ ์์์ ํ๊ตญ์ ์์น๋ฅผ ์๋กญ๊ฒ ์ ์ํ๊ณ , ์์์์ ํํ๋ฅผ ์ํ ์๋ก์ด ์์๋ ฅ๊ณผ ์ค์ฒ์ ๋ชจ์ํ์๋ค.
This paper examines the dissemination of Nguyรชฬn Vaฬn Bรดฬngโs The White Dress (Aฬo trฤฬng, 1972) in Japan and South Korea. The novel recounts South Vietnamโs student movement in opposing the suppression of the US-backed Ngoฬ ฤiฬnh Diแบนฬm Government in the 1960s via the real-life character of Nguyรชฬn Thiฬฃ Chaฬu, a Saigon schoolgirl arrested and prosecuted due to her antigovernment activities. Proffering the symbolic image of the long white dress (รกo dร i), the Vietnamese schoolgirlsโ uniform and Vietnamโs national costume, which represents Vietnamese feminine beauty and the immaculacy and loyalty of Vietnamese women, the novel was welcomed outside Vietnam. Shortly after its Vietnamese publication, Isao Takano, a Japanese Communist and Hanoi-based correspondent translated it into Japanese. However, it was Isaoโs tragic death in Vietnam during the 1979 Sino-Vietnamese border war that led to the novelโs publication (1980) and brought its belated recognition in Japan. Meanwhile, when introduced to the South Korean readers in 1987, the novel moved the university students, those who were at the forefront of the democratization movement against dictatorship. Dozens of editions printed, and several hundred copies sold underground despite its sensitive topic. The White Dress is now appreciated as a bridge connecting the Vietnamese and Korean cultures. This paper argues that the novel set foot on Japanese and Korean soil and left its deep imprints there under different circumstances, and the particular political grounds in Vietnam, Japan, and South Korea, and their various practices in terms of reading revolutionary literature outweighed the original ideological narratives.
์ 2์ฐจ ์ธ๊ณ๋์ ์ข
๊ฒฐ ์ดํ ํ์๋ฏผ๊ณผ ๋์ ์ ์์ฉ๋์ด ์์์ ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ ๋ ๋๋ผ๋ ๋ชจ๋ ๋ถ๋จ ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ๋์๋ค. 1960๋
๋ ์ค๋ฐ ๋จ๋ถํ์ ๋ฒ ํธ๋จ์ ์์ ๊ฐ๊ฐ ๊ตฐ๋๋ฅผ ๋ณด๋๋ค. ๋์์์ ๋์ ์ง์ ์์์ ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๋์นญ์ ๊ด๊ณ์๋ค. ๋จํ ์ ๋ถ๋ ๋ฒ ํธ๋จ ์ ์์ ์์ ์ง์ ๋ ๊ณต์ฐ์ง์์ ๋๊ฒฐ๋ก ์ ์ ํ๋ฉฐ ๊ตญ๋ฏผ์ ๊ฐ์ฑ์ ์ด๊ตฌํ๋ค. ๋จํ ์ ๋ถ๋ 1970๋
๋ ์ค๋ฐ ๋จ ๋ฒ ํธ๋จ ํจ๋ง์ ์ฒด์ ์๊ธฐ๋ฅผ ๋ฐ์๋ค์ด๊ณ ์ ์ ๋
์ฌ ์ฒด์ ๋ฅผ ๊ฐํํ๋ค.
1979๋
10์ ์ ์ ๋ฐ๋ ๋ฐ๋ชจ๊ฐ ํ์ฐฝ์ด๋ ์์ ์์ ๋ฐ์ ํฌ ์ ๋ถ๋ โ๋จ์กฐ์ ๋ฏผ์กฑํด๋ฐฉ์ ์ ์ค๋น์์ํโ ์ฆ ๋จ๋ฏผ์ ์ฌ๊ฑด์ ๋ฐํํ๋ค. ๋จ๋ฏผ์ ์ ์ด๋ฆ๋ถํฐ๊ฐ 1960๋
12์์ ๊ฒฐ์ฑ๋ โ๋จ๋ฒ ํธ๋จ ๋ฏผ์กฑํด๋ฐฉ์ ์ (NLF)โ์์ ์จ ๊ฒ์์ ์ ์ ์๋ค. ์ ๋ถ๋ ๋จํ์ ๋จ๋ฏผ์ ์ด ๋ฒ ํธ์ฝฉ์ ๋์ ๊ฒ๋ฆด๋ผ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ๋ค๊ณ ์ค๋ช
ํ๋ค. ๋จํ ๋จ๋ฏผ์ ์ ๊ฐ๋ น, ํฌ์ ๋ฐฉ์, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ถํ๊ณผ์ ๊ด๊ณ ์ค์ ์ ๋ช
๋ฐฑํ๊ฒ ๋ฒ ํธ๋จ ๋จ๋ฏผ์ ์ ๋ชจ๋ธ๋ก ํ ๊ฒ์ด์๋ค.
๋จํ ๋จ๋ฏผ์ ์ ์ง๋์ ์ด์ฌ๋ฌธ์ ์ผ์ฐ๋ถํฐ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๋น๋กฏํ ์ 3์ธ๊ณ ๋ฏผ์กฑํด๋ฐฉ์ด๋์ ๊ด์ฌ์ ๊ฐ์ง๊ณ ๊ด๋ จ ๋
ผ์ค์ ์ฌ๋ฌ ๋ฒ ๋ฐํํ ๋ฐ ์๋ค. ์ด์ฌ๋ฌธ์ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๋ฏผ์กฑ์ด๋, ์ฌํ์ด๋์ ๊ดํ ์ง์์ ์ผ๋ณธ ํ์ ์ง์์ธ์ ๋
ผ์ค ๋ฑ์ ํตํด ์ป์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๋ค. ๋์ ์๋ ๊ธ๋จ์ ์ง์์ด ์ ํต๋๋ ๋์์์ ๋คํธ์ํฌ๋ฅผ ์์ ํ ์ ์๋ค.
๋ฒ ํธ๋จ ๋จ๋ฏผ์ ์ ๋ถ ๋ฒ ํธ๋จ ์ ๋ถ์ ๋
๋ฆฝ๋ ์กฐ์ง์ ํ๋ฐฉํ๊ณ , ๊ณต์ฐ์ฃผ์ ์ง์์ ๋น๋กฏํ ์ฐ๋ฐฉ์ ๋
์์ ์ธ ์ธ๊ต ์ฌ์ ์ ๋ณด๋ด๊ธฐ๋ ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์กฐ์ง ๋
ธ์ ์ ๋จํ์ ์ฌํ์ด๋์๋ ์ฐธ๊ณ ๊ฐ ๋์๋ค. ๋จํ์ ๋จ๋ฏผ์ ์ญ์ ๋ถํ ์ ๋ถ๋ฅผ ์กด์คํ๋ฉด์๋ ์ด์ ๊ตฌ๋ณ๋๋ ๋
์์ ์ธ ์ ์ ์ ๋น ๊ฒฐ์ฑ์ ์งํฅํ๋ค.
์ด๋ฒ ๋ฐํ์์๋ ๋ ๋๋ผ์ ์กด์ฌํ ๋จ๋ฏผ์ ์ ๊ณ ๋ฆฌ๋ก ์ผ์ ๋จํ ์ฌํ ์ด๋์ ๋ฒ ํธ๋จ ์ ์, ๋ฒ ํธ๋จ ํ๋ช
์ธ์์ ์ดํผ๊ฒ ๋ค. ์ฒซ์งธ, 1954๋
์ ๋ค๋ฐ ํ์ ์ดํ ๋์์์ ๋์ ์ง์ ์์์ ๋ฒ ํธ๋จ๊ณผ ํ๊ตญ์ ์์น, ๋์งธ, ์ด์ฌ๋ฌธ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ ๋จํ ๋จ๋ฏผ์ ์ฃผ์ฒด์ ๋ฒ ํธ๋จ ํ๋ช
, ๋จ๋ฒ ํธ๋จ ๋จ๋ฏผ์ ์ธ์, ์
์งธ, ๋จํ ๋จ๋ฏผ์ ๊ณผ ๋จ๋ฒ ํธ๋จ ๋จ๋ฏผ์ ์กฐ์ง๊ณผ ํ๋์ ๊ณตํต์ ๊ณผ ์ฐจ์ด์ ๋ฑ์ ๋ถ์์ ์ค์ ์ ๋๊ฒ ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๋์ ์๋ ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ์ ์ํธ ๊ต๋ฅ์ ์ธ์์ ์ผ๋จ์ ๋ฐํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋ํ๋ค.
A Comparative Study of Vietnam's The White Clothes of Saigon and South Korea's The Diary of a Young Man - Difference and Repetition in Asian Student Movement Literature
๋ฒ ํธ๋จ์ โ์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ทโ๊ณผ ํ๊ตญ์ โ์ฒญ๋
์ผ๊ธฐโ ๋น๊ต์ฐ๊ตฌ - ์์์ ํ์์ด๋ ๋ฌธํ์ ๋์ผ์ฑ๊ณผ ์ฐจ์ด
์ค์ฐฝ์ (Chang Eun Oh), ์ค์๋ํ๊ต
1986๋
ํ๊ตญ์ ์์ฌ ๋ฐ ๋ด์ <์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ท>์ด ๋ฒ์ญ ์๊ฐ๋์๋ค. ํ๊ตญ ์ฒญ๋
๋ค์ ์ด ์ํ์ ๋ฐ๋ฏธ ํญ์์ ๊ต์ฌ์ฒ๋ผ ์ฝ์๋ค. ํ๊ตญ์ ๋ถ๋ ์ด ์ฑ
์ ๊ธ์๋ก ์ง์ ํ์ง๋ง, ๊ธ์ ์ง์ ์ผ๋ก ๋ํ๊ฐ์์ ๋ ๋๋ฆฌ ์ฝํ๋ค. ํ๊ตญ์ ์๊ฐ๋ ์ฑ
์ ์ผ๋ณธ์ด๋ณธ์ ๋ค์ ํ๊ตญ์ด๋ก ์ฎ๊ธด ์ค์ญ๋ณธ์ด์๋ค. ์ผ๋ณธ์์ ๊ฐํ๋ ์ฑ
์ใ็ฝใๆ: ใตใคใดใณใฎๅฅณๅญๅญฆ็ใฎ็ฉ่ชใ(1980.2)์๋ค. โ์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ทโ ์ 1980๋
๋์ ๋ํ๊ฐ์์ ๋๋ฆฌ ์ฝํ๋ค๊ฐ ์ฌ๋ผ์ก๋ค. 2006๋
์ <ํ์ ์์ค์์ด>๋ผ๋ ์ํ์ผ๋ก ๋ฒ ํธ๋จ์ด์์ ํ๊ตญ์ด๋ก ์ง์ญ๋ ์ํ์ด ๊ฐํ๋์๋ค.
<์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ท>์ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๊ฐ๋ํ ์๊ณจ ์ถ์ ์ฌ์ฑ์ธ ํ์ด ์ฌ์ด๊ณต์ ๋ํ์ผ๋ก ์งํํด, ํ์์ด๋๊ฐ๋ก ์ฑ์ฅํด ๋๊ฐ๋ ์์ฌ๋ฅผ ๋ด๊ณ ์๋ค. ์ํ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ด ๋๋ ์๊ธฐ๋ 1954๋
๋ด์์ 1960๋
๋๊น์ง์ ์๊ธฐ๋ก, ๋ฒ ํธ๋จ ์ ์์ด๋ค์ด ๋ฏธ๊ตญ์ ๋ฐ๊ณต ์ ์ฑ
์ ๋ง์ ํด๋ฐฉํฌ์์ ์ ๊ฐํด ๋๊ฐ๋ ๊ณผ์ ์ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์๋ค. ์ด ์์ค์ ์ฌํ์ ํ์ ์์ฌ๋ฅผ ํตํด, ๋ฒ ํธ๋จ ์ฒญ๋
์ ์ ์ฒด์ฑ ๋ณํ๋ฅผ ์ธ๊ณ์ ๋ณํ์ ์ฐ๊ฒฐํ๊ณ ์๋ค.
<์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ท>์ด ํ๊ตญ์ ์๊ฐ๋ ์ดํ ๊น๋จ์ผ์ <์ฒญ๋
์ผ๊ธฐ>๊ฐ 1987๋
ํ๋น์์ ๊ฐํ๋์๋ค. ์ด ์์ค์ 1970๋
๋ ํ๋ฐ๊ณผ 1980๋
๋ ์ด๋ฐ ํ๊ตญ ๋ํ์๋ค์ ๋ชจ์ต์ ๊ทธ๋ ธ๋ค. ์ด์๊ณผ ํ์ค ์ฌ์ด์์ ๊ฐ๋ฑํ๋ ๊นํ๊ทผ, ๋
ธ๋์ด๋๊ฐ๋ก ์ ๊ทน์ ์ค์ฒ์ ์ ํํ ํ๋๋ฏผ, ํ์ค์ ๊ตด๋ ์์ ๋ฒ์ด๋๊ธฐ ์ํด ์ด๋ฏผ์ ์ ํํ๋ ์ด๋ณํธ ๋ฑ์ด ๋ฑ์ฅํ๋ค. ํ๊ตญ ๋ํ์ ์ฒญ๋
๋ค์ด ๋
์ฌ์ฒด์ ๋ผ๋ ์ต์์ ํ์ค์ ์ด๋ป๊ฒ ๋์ํ ๊ฒ์ธ๊ฐ๊ฐ ์ด ์์ค์ ์ ๊ทธ๋ ค์ ธ ์๋ค. ๋ํ <์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ท>๊ณผ <์ฒญ๋
์ผ๊ธฐ>๋ ์ฐ๊ด์ฑ์ด ์๋ค. โ์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ทโ ์ด ํ๊ตญ์ ์๊ฐ๋ ์ดํ โ์ฒญ๋
์ผ๊ธฐโ ๊ฐ ๊ฐํ๋์๊ณ . ํ๊ตญ ๋ํ์๋ค์ <์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ท>์ ํตํด ๋ฒ ํธ๋จ ์ ์์ ํ๊ตญ๊ตฐ์ ํ๋ณํ ๊ฒ์ ๋ํด ๋ค๋ฅธ ์๊ฐ์ ๊ฐ๊ฒ ๋์๋ค.
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ <์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ท>์ด <์ฒญ๋
์ผ๊ธฐ>์ ๋ฏธ์น ์ํฅ์ ์ฐ๊ตฌํจ์ผ๋ก์จ, ๋ฒ ํธ๋จ๊ณผ ํ๊ตญ์ด ๋ฌธํ ์ํ์ ํตํด ์ด๋ป๊ฒ ์๋ก์๊ฒ ์ํฅ์ ์ฃผ์๋๊ฐ๋ฅผ ๊ณ ์ฐฐํ๋ค. ๋๋ถ์ด ๋์ ์ฒด์ ๊ฐ ์์์ ํ์์ด๋์ ๋ฏธ์น ์ํฅ์ ๋ฌธํ์ํ์ ํตํด ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ์ดํผ๋ ค ํ๋ค. ๋ฒ ํธ๋จ๊ณผ ํ๊ตญ ํ์์ด๋์ โ๋์ผ์ฑ๊ณผ ์ฐจ์ดโ๋ ํ
์คํธ์ ์ธก๋ฉด๊ณผ ์ปจํ
์คํธ์ ์ธก๋ฉด์์ ํจ๊ป ์๋ฏธํ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ๋ฆฌ๋ผ๊ณ ๋ณธ๋ค. ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ 20์ธ๊ธฐ ์์์ ์ฌํํ์ค๊ณผ ํ์์ด๋์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ฌธํ์ ํตํด ๊ท๋ช
ํด๋ผ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
ํค์๋: ๋ฒ ํธ๋จ ์ ์, ๋ฒ ํธ๋จ ํ์์ด๋, ํ๊ตญ ํ์์ด๋, ํ์์ด๋ ๋ฌธํ, ์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ท, ํ์ ์์ค์์ด, ์ฌ์ด๊ณต์ ํฐ์ท, ์์ฌ ๋ฐ ๋ด, ๊น๋จ์ผ, ๋ฐ๋ฏธ, ๋ฐ๋
์ฌ
๊ณผ๊ฑฐ์ฌ ์ ๋ฆฌ์ ์ฃผ์ ๊ณผ์ ์ ๊ตญ๊ฐํญ๋ ฅ์ ๋ํ ์ง์คโง์ง์ ๊ท๋ช
, ํผํด์์ ๋ช
์ํ๋ณต๊ณผ ๋ฐฐ์โง๋ณด์, ๊ฐํด์์ ์ฑ
์ ๊ท๋ช
๊ณผ ์ฒ๋ฒ, ์ถ๋ชจโง๊ธฐ๋
๊ณต๊ฐ ์กฐ์ฑ ๋ฑ์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ์ฌ ์ ๋ฆฌ ๊ณผ์ ์ ์ ํด์ง ์์๊ฐ ์์ง๋ ์๋ค. ๊ตญ๊ฐ๋ณ๋ก ๊ณผ๊ฑฐ์ฌ ์ ๋ฆฌ๋ ์ฃผ์ ์ญ์ฌ์ ์์ ์ ํ์ด๊ฐ๋ ๊ด์ ๊ณผ ์ฐ์ ์ ์ธ ๊ณผ์ ์ค์ ๋ฑ์ ๋ฐ๋ผ์ ์์ดํ ๊ณผ์ ์ ๋ฐ๋๋ค. ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ๋ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง์ด๋ค. ๋ณธ ๋ฐํ์์๋ ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๊ณผ๊ฑฐ์ฌ ์ ๋ฆฌ ๊ณผ์ ๊ฐ์ด๋ฐ ๊ธฐ๋
๊ณต๊ฐ์ ์ด๋ป๊ฒ ์กฐ์ฑํ๊ณ ์๊ณ ์ด๋ป๊ฒ ๊ธฐ๋
๋ฌผ์ ๋ณด์กดํ๊ฑฐ๋ ์ ์ํ๊ณ ์๋์ง๋ฅผ ์ดํด๋ณด๊ณ , ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ์์ ์ ์ญ์ฌ๋ฅผ ์ด๋ป๊ฒ ๊ธฐ๋กํ๊ณ ๊ธฐ์ตํ๋์ง๋ฅผ ์ฑ์ฐฐํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
๊ณผ๊ฑฐ์ฌ ๊ธฐ๋
๋ฌผ์ ๋๋ด์ ์ผ๋ก ๋์๋์ ์ญ์ฌ๋ฅผ ๊ธฐ๋
ํ๊ณ ์ถ๋ชจํ๊ธฐ ์ํ ์ฅ์์ด๋ฉด์, ๋์๋์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋์ด ๋ค์ ์๋๋ก ๊ธฐ์ต์ ๊ณ์นํ๊ณ ์ํตํ๋ ๋งค์ฒด์ด๋ค. ๋ํ ๋์ธ์ ์ผ๋ก๋ ๋ค๋ฅธ ๊ตญ๊ฐ๋ค์๊ฒ ์์ ์ ์ญ์ฌ ์ ์ฒด์ฑ์ ์์ง์ ์ผ๋ก ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ , ๊ตญ๊ฒฝ์ ๋์ด ๊ตญ๊ฐ ๊ฐ ๊ต๋ฅ๋ฅผ ํ์ฑํํ๋ ๊ธฐ๋ฐ์ด์ ๋ฐํ์ ์ด๋ฃฌ๋ค. ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๊ณผ๊ฑฐ์ฌ ๊ธฐ๋
๋ฌผ์ ๋น๊ตํด์ ์ดํด๋ณด๋ ์์
์ ์ด์ ๊ฐ์ ๋๋ด์ , ๋์ธ์ ์๋ฏธ๊ฐ ์๊ฐ์ ๋ณ์ฒ์ ๋ฐ๋ผ ์ด๋ป๊ฒ ๊ตฌํ๋๊ณ ์คํ๋๊ณ ์๋์ง, ํฅํ ๊ณผ์ ๋ ๋ฌด์์ด๋ฉฐ ์ด๋ค ๋ฐฉํฅ์์ ์ ๊ทผํด์ผ ํ๋์ง๋ฅผ ์ฑ์ฐฐํ ์ ์๋ ๊ธฐํ๊ฐ ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ๋ฐํ์์ ํนํ ์ฃผ๋ชฉํ๊ณ ์ ํ๋ ๊ฒ์ ์ ์๊ณผ ํ์ด ๊ด๋ จ ๊ธฐ๋
๋ฌผ์ด๋ค. ์ ์์ด ๊ตญ๊ฐ๋ฅผ ๋ง๋ ๋ค๋ ์ฐฐ์ค ํธ๋ฆฌ์ ๋ช
์ ์ฒ๋ผ, ํ๊ตญ๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ์ ๊ตญ๊ฐ ํ์ฑ ๊ณผ์ ์์ ๊ฐ๊ฐ ํ๊ตญ์ ์๊ณผ ๋ฒ ํธ๋จ์ ์์ ๊ฒช์๊ณ ์๋ง์ ์ธ๋ช
ํผํด๋ฅผ ์
์ ๊ตญ๊ฐ์ ์์ฒ๋ฅผ ๊ฐ์งํ๊ณ ์๋ค. ํ๊ตญ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ํ์ ์ผ๋ก ๋์ ์ฐ๋ด ๊ณจ๋ น๊ณจ, ์ฌ์ ์ฌ๊ฑด ๋ง์ฑ๋ฆฌ ํ์ด์ง, 4.3ํํ๊ณต์, ๊ฑฐ์ฐฝ์ฌ๊ฑด์ถ๋ชจ๊ณต์, ์ง๋ฆฌ์ฐ ๋ฑ์ฌ๊ณจ ์ ์๊ด ๋ฑ์ด ์๊ณ , ๋ฒ ํธ๋จ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ 5๊ตฐ๊ตฌ ์ ์๊ธฐ๋
๊ด, ํธ์น๋ฏผ ๊ธฐ๋
๊ด, ํ๋-ํ๋ ํ์ด ์๋ น๋น, ํ๋ฏธ ํ์ด ์๋ น๋น, ์ฒญ๋ฃก๋ถ๋ ์ฃผ๋์ง, ๋นํธ์ ์๋ น๋น์ ์ฆ์ค๋น, ๋น์ฐจ์ฐ ์งํ ์ผ์ ๋ณ์, ๋ฏธ๋ผ์ด ํ์ด ๊ธฐ๋
๊ด ๋ฑ์ ์ดํด๋ณผ ์ ์๋ค.
์ด์ ๊ฐ์ ์ ์๊ณผ ํ์ด ๊ด๋ จ ๊ธฐ๋
๋ฌผ๋ค์ด ์ญ์ฌ์ ๊ธฐ์ต์ ์์ฌํํ๋ ๊ด์ , ์ ๋ฌํ๋ ค๋ ๊ธฐ์ต๊ณผ ์์ฌ, ๊ณ์นํ๊ฑฐ๋ ๊ทน๋ณตํ๋ ค๋ ๊ณผ๊ฑฐ์ฌ์ ์ฃผ์ ์ ์ฐ ๋ฑ์ ๋น๊ต ๊ฒํ ํ์ฌ, ํฅํ ์๋์ ๊ฒฝ๊ณ์ ๊ตญ๊ฐ ๊ฐ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋์ด ๊ธฐ์ต์ ์ํตํ๊ณ ๊ณตํต์ ์ ๋๋ฅผ ๊ฐ๋ฅ์ผ ํ ์ ์๋ ๊ณผ์ ๊ฐ ๋ฌด์์ธ์ง ์ฑ์ฐฐํด๋ณผ ๊ฒ์ด๋ค.
์ฃผ์ ์ด: ๊ณผ๊ฑฐ์ฌ ์ ๋ฆฌ, ์ ์, ํ์ด, ๊ธฐ์ต, ์ ๋
ํ๊ตญ์์ 1980๋ 5.18์ ๊ธฐ์ต์ด ์ ๋ํ๋๋ฉด์ ์ฌํ ์ด๋์ ์ฐธ์ฌ๋ฅผ ๊ฒฌ์ธํ๋ ์ ํญ์ ๊ธฐ์ต์ ๊ทธ ๋ฌธํ์ ์์์ผ๋ก์ ํ์ ์์ด๊ฐ๊ณ ์๋ค๋ ์ง์ ์ด ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ธฐ์ต์ ์ ๋ํ๊ฐ ์ ํญ ์ด๋์ ๊ธฐ์ต์ ์ด๋ค ๋ฐฉ์์ผ๋ก ๋ณ์ง์ํค๋ฉด ์ ํญ์ ๊ธฐ์ต์ ํ์ด ์์ค๋๋ ๊ฒ์ธ์ง๋ ๋ช ํํ์ง ์๋ค. ์ด ๋ฐํ๋ ์ด๋ฌํ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๋ค๋ฃจ๊ธฐ ์ํด ๊ณผ๊ฑฐ์ ์ด๋์ ๋ํ ๊ณต์ ์ธ ๊ธฐ์ต์ด ์กด์ฌํ๋ฉด์๋ ์ ํญ์ ๊ธฐ์ต์ด ์ฌํ์ด๋์ ๋ฌธํ์ ์์์ผ๋ก ์์ฉํ๊ณ ์๋ ์น ๋ ์ โ์ ์ ์ ์ฌ์ ๋ โ (the Day of the Young Combatant)์ 5.18๊ณผ ๋น๊ต ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. โ์ ์ ์ ์ฌ์ ๋ โ์ 1985๋ ์ข์ตํ๋ช ์ด๋๊ฐ๊ฐ ๊ฒฝ์ฐฐ์ ์ํด ์ดํด๋ ํ ๋งค๋ 3์ 29์ผ์ ๊ฒฉ๋ ฌํ ํฌ์์ ํํ๋ก ๋ฐ๋ณต๋์ด ์๋ค. ์ด๋ ํผ๋ ธ์ฒดํธ ์ ๊ถ์ ๊ตญ๊ฐํญ๋ ฅ์ ์์ง์ผ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ๊ตฐ๋ถ์ ์ธ๊ถ ํ์์ ๊ฐ์กฐํ๋ ๊ตฐ๋ถ๋ ์ฌ์ ๊ดํ ๊ณต์ ๊ธฐ์ต์ ๋์ ํจ์ผ๋ก์จ ์ ํญ์ ๊ธฐ์ต์ ํ์ ๊ณ์ ๋ฐํํ๊ณ ์๋ ํ์ฌ ์งํ์ค์ธ ํฌ์์ด๊ธฐ๋ ํ๋ค. โ์ ์ ์ ์ฌ์ ๋ โ ๊ณผ โ5.18โ์ ๊ธฐ์ต์ ๋น๊ตํจ์ผ๋ก์จ, ์ ํญ์ ๊ธฐ์ต์ ํ์ด ์ ์ง๋๊ธฐ ์ํด์๋ ์ฐธ์ฌ์๋ค์ด ์ฌ์๋ค์ ๊ตญ๊ฐ ํญ๋ ฅ์ ์๋์ ์ธ ํฌ์์๋ก ๊ธฐ์ตํ๋ ๊ณต์ ๊ธฐ์ต์ ๋์ด์, ๊ทธ๋ค์ด ํ๋ํ ํน์ ์ง์ญ์ ์ ํญ์ ์ค์ฌ์ง๋ก ๊ธฐ์ตํ๋ฉด์ ๊ณต์ ๊ธฐ์ต๊ณผ ๊ธด์ฅ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ ์งํด์ผ ํ๋ค๋ ์ ์ด ๋๋ฌ๋๋ค.
ํค์๋: ์ ํญ๊ธฐ์ต, ์ด๋, ์ ์ ์ ์ฌ์ ๋ , 5.18
ํด์ธ ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ํ๊ตญ ์ ๋ถ๋จ์ฒด๊ตญ๋ฏผ ๋ฟ ์๋๋ผ ์ฌ์ธ๊ต๋ฏผ ๋ฑ์ ๋์์ผ๋ก ํ์ฌ ํ๊ตญ๊ณผ์ ์ธ๊ต๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ฐํํ๊ณ ํ ๊ตญ๊ฐ์ ๋์ธ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋์ด๋ ๋ชจ๋ ํ๋์ ์ง์นญํ๋ค. ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ํ๋์ 1948๋
์ ๋ถ ์๋ฆฝ ์งํ๋ถํฐ ์ธ๋ฌด๋ถ ํด์ธ๊ณต๊ด์ ํตํด ์ฃผ๋ก ๊ฐํ๋ฌผ์ ๋งค๊ฐ์ฒด๋ก ์ํ๋์๋ค. ์ด ์๊ธฐ ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ธ๊ต์ ์ฑ
๋์๊ตญ ๋ฒ์๊ฐ ํ์ํ ๊ด๊ณ๋ก ๊ทธ๋ฆฌ ํ๋ฐํ๊ฒ ์ถ์ง๋์ง ๋ชปํ๊ณ , ๊ทธ ๋์๋ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ธ๊ตญ๋ฏผ์ด์๋ค.
ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ํ๋์ ๋์์ด ํ๋๋์ด ๋ณธ๊ฒฉ์ ์ผ๋ก ์ถ์ง๋๋ ๊ฒ์ 5.16 ๊ตฐ์ฌ์ฟ ๋ฐํ ์ดํ์ด๋ค. โ5.16๊ตฐ์ฌ์ ๋ถโ๋ ๊ตญ๋ฆฝ์ํ์ ์์์ ํด์ธ๋ฐฉ์ก์ ์ ๋ดํ๋ ๊ตญ์ ๋ฐฉ์ก๊ตญ์ ์ ์คํ๊ณ , ๊ณต๋ณด์ ์ ์
๋ฌด์ ์ผ์ํ๋ฅผ ์ถ์งํ์์ผ๋ฉฐ, 1961๋
12์ 13์ผ ๊ณต๋ณด๊ด์ค์น๋ฒ์ ๊ณตํฌํ์ฌ ์ค์๊ณต๋ณด๊ด๊ณผ ํด์ธ๊ณต๋ณด๊ด์ ์ค์นํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ฐ๋ก ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฑ
์ด ํ๋ฐํ๊ฒ ์ถ์ง๋ 1960๋
๋ 5.16 ๊ตฐ์ฌ์ ๋ถ์ ๋ฐ์ ํฌ ์ ๋ถ๊ฐ ์ฐ๊ตฌํ ๊ฒ์ธ๋ฐ, ์ ๋ถ์ ์ฌ๋ฌ ์ฃผ์ฒด ์ค ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฑ
์ ์ฃผ๋ฌด ๋ถ์์ธ ๊ณต๋ณด๋ถ(1968๋
๋ฌธํ๊ณต๋ณด๋ถ)์ ํด์ธ ์
๋ฌด๋ฅผ ๋ด๋นํ ์ธ๋ฌด๋ถ๊ฐ ์ฃผ์ ๋ถ์๋์์ด๋ค.
ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ํ๋์ ๋งค๊ฐ์ฒด๋ ๊ฐํ๋ฌผ, ๋ผ๋์ค ๋ฐฉ์ก, ํ๋ณด ๋ฑ ๋งค์ฐ ๋ค์ํ๋๋ฐ, ๊ทธ ์ค์์ ์ํ๋ 5.16 ๊ตฐ์ฌ์ ๋ถ ๋ฐ ๋ฐ์ ํฌ ์ ๋ถ์ ์ํด์ ์ ์ฑ
์ ์ผ๋ก ์ฅ๋ ค๋๊ณ ๊ด๋ฆฌ๋ ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฃผ์ ๋งค๊ฐ์ฒด์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ํ ์ค์์ ๋ฌธํ์ํ์ ๊ทน์ํ๋ฅผ ๋ถ์ํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ฌธํ์ํ๋ ๋์ ์๋ฏธ์์ ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ๊ต์ก์ , ๋ฌธํ์ ๊ณ๋ชฝ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ์ ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ์๋ํ ๋ฐ๋ฅผ ์ ๋ฌํ๋๋ฐ ์ ์ฉํ ์๋จ์ด์๋ค. ๊ทน์ํ๋ ์ ์์ฃผ์ฒด๊ฐ ์ ๋ถ๋ ์๋์ง๋ง, ์๋ง์ ์ํ ์ค ์ ํํ์ฌ ํด์ธ์ ์ ๊ณตํ๋ค๋ ์ ์์ ๊ตญ๊ฐ์ ๋ชฉ์ ์ ํ์
ํ๋๋ฐ ๋๊ตฌ๊ฐ ๋ ์ ์๋ค.
5.16 ๊ตฐ์ฌ์ ๋ถ์ ๋ฐ์ ํฌ ์ ๋ถ์ ์ํ์ ์ฑ
, ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฑ
, ์ธ๊ต์ ์ฑ
์ ๋ํด ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด ์ถ์ ๋์ด ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ตญ๋ด์์ ์์ฐ๋ ์ํ๊ฐ ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฑ
์ ์ด๋ป๊ฒ ํ์ฉ๋์๋์ง์ ๋ํ ๊ด์ฌ์ ๋งค์ฐ ์ ์ด ๊ฐ๋ตํ๊ฒ ์๊ฐํ๋ ์ ๋์ ๊ทธ์น๊ณ ์๋ค. ์ด์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ค์์ ์ธ ๊ฐ์ง ์ธก๋ฉด์์ 1960๋
๋ ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฑ
์ ๊ฒํ ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์ฒซ์งธ, ์ ์ฑ
์ ๋์ฌ ์ธก๋ฉด์์ ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์์ฑ
์ ์๋ฆฝ๋ถํฐ ์งํ๊น์ง์ ๊ณผ์ ์ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ด๋ค. ํนํ ์ด ๊ณต๋ณด๋ถ์ธ๋ฌด๋ถ ๋ฑ ์์ ํ์ ๊ธฐ๊ด๊ณผ ์ฌ์ธ๊ณต๊ด๊ณผ ํด์ธํ๋ณด๊ด ๋ฑ ํด์ธ ๊ธฐ๊ตฌ๋ค ๊ฐ์ ์ํธ์์ฉ์ ๊ด์ฌ์ ์ง์ค์ํฌ ๊ฒ์ด๋ค.
๋์งธ, ์ํ์ฌ ์ธก๋ฉด์์ ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฑ
์ ํ์ฉ๋ ์ํ๋ฅผ ์ ๋ฆฌ ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๋จผ์ ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ์๋กญ๊ฒ ์ ์๋ ๊ฒ๊ณผ ์ด๋ฏธ ์ ์๋ ๋ฌธํ์ํ์ ๊ทน์ํ ์ค ์ทจ์ฌ์ ํํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถํ๊ณ , ํ
์คํธ๋ฅผ ๋ถ์ํ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ์ธ๊ต์ฌ ์ธก๋ฉด์์ 1960๋
๋ ๋ฐ์ ํฌ ์ ๋ถ์ ์ธ๊ต์ ์ฑ
์ ์ดํด๋ณผ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ฐ์ ํฌ ์ ๋ถ์ ์ธ๊ต์ ์ฑ
๋์์ด ์์ , ์ค๋ฆฝ, ๊ณต์ฐ์ง์์ผ๋ก ๋๋ณํ์ฌ ์ถ์ง๋์๋๋ฐ, ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฑ
์ ๊ตฌ์ฒด์ ๋ด์ฉ๊ณผ ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ด์ฒ ์ํค๋ ค๊ณ ํ์๋ ์ธ๊ต๋ชฉํ๋ ๋ฌด์์ด์๋์ง ํ์ธํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๋ฐ์ ํฌ ์ ๋ถ์ ๊ตญ์ ์ ์ธ ์ธ์๊ณผ ๋์ธ์ ์ผ๋ก ๊ตฌํํ๊ณ ์ ํ๋ ๊ตญ๊ฐ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ฐํ๊ณ ์ ํ๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ 3์ฅ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋จผ์ 1์ฅ์์๋ ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฑ
์ ์ ์ฑ
์๋ฆฝ ๊ธฐ๊ด์ผ๋ก ๋ฌธํ๊ณต๋ณด๋ถ์ ์ธ๋ฌด๋ถ๋ฅผ, ์ ์ฑ
์งํ ๊ธฐ๊ด์ผ๋ก ํด์ธ๊ณต๊ด๊ณผ ํด์ธ๊ณต๋ณด๊ด์ ๋ํด ์ดํด๋ณผ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ค์์ผ๋ก 2์ฅ์์๋ ๋ฐ์ ํฌ ์ ๋ถ ์ธ๊ต์ ์ฑ
์ ์ฃผ์ ๋์๊ตญ์ ์์ ์ง์๊ณผ ์ค๋ฆฝ์ง์์ผ๋ก ๋๋ณํ๊ณ , ์ด๋ค ๊ตญ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ ์ํ๋ค์ ๋ํด ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก 3์ฅ์์๋ ์ด๋ฅผ ํตํด ๋ฐ์ ํฌ ์ ๋ถ๊ฐ ๊ฐ ์ง์ญ์ ํฌ์ฌํ๋ ค๊ณ ํ๋ ๋ํ๋ฏผ๊ตญ์ ์ด๋ฏธ์ง์ ๋ํด ์์ ํ ๊ฒ์ด๋ค.
์ฐ๊ตฌ์์ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉํ ์๋ฃ๋ ๊ตญ๊ฐ๊ธฐ๋ก์๊ณผ ์ธ๊ต๋ถ ์ธ๊ต์ฌ๋ฃ๊ด์ ์์ฅ๋ ๊ณต๋ณด๋ถ์ ์ธ๋ฌด๋ถ ๋ฌธ์์ ํด์ธ๊ณต๋ณด์ ์ ์ ์ฑ
์ ํ์ฉ๋ ์ํ์ด๋ค. ๋ํ ์ฃผ์ ์ผ๊ฐ์ง์ ์ก์ง, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ํ์ฐ์์ฐ๊ฐ ๋ฑ ๋๊ฐ๋ฅ๋ฅผ ํ์ฉํ ๊ฒ์ด๋ค.
ํ๊ตญ๊ตญ์ ๋ฌธํ๊ต๋ฅ์งํฅ์(2022)์ด ๋ฐํํ <2022 ๊ธ๋ก๋ฒ ํ๋ฅ ํธ๋ ๋>์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ํด์ธ ํ๋ฅ ์๋น์๋ค์ด ํ๊ตญ์ ์ฐ์ํ์์ ๋ ๊ฐ์ฅ ๋จผ์ ๋ ์ค๋ฅด๋ ์ด๋ฏธ์ง๊ฐ 5๋
์ฐ์ โ์ผ์ดํ(K-Pop)โ์ผ๋ก ์กฐ์ฌ๋์๋ค.
์ผ์ดํ์ ๋ค์ํ ๋ฌธํ ์์๋ฅผ ๊ฐ๋ฐฉ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์๋ค์ด๋ ํผ์ข
์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ์ฑ๋ ํ๋์ ์ด๊ณ ์๋ก์ด ํ๊ตญ์ฑ์ ์๋ฏธํ๋ค. ๊ทธ ์ค์์๋ ๋ํ๋ฏผ๊ตญ ์ ํต ์์๋ฅผ ๋
น์ฌ๋ธ ์ฐฝ์๋ฌผ์ด๋ผ๋ ๊ฒ์ด ํ๊ตญ๋ง์ด ๊ฐ์ง ์ ์๋ ํ๋์ ๋ฌด๊ธฐ๊ฐ ๋์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ถ์ธ์ ๋ฐ๋ง์ถฐ ํ๊ตญ์ ๋์ค๊ฐ์๊ณ๋ ์ ํต์ ์์๋ฅผ ๊ฐ๋ฏธํ ๋ฎค์ง๋น๋์ค์ ์ ์์ด๋ ๊ตญ์
๊ณผ ์ผ์ดํ์ ํฌ๋ก์ค์ค๋ฒ ์ํ๋ค์ ์์ ๋ณด๋ค ์ด๋ก์ ์์ค์ ๋์ ์์ ์ถํ ํ์๋ฅผ ๋ด๋๊ณ ์๋ค.
์ผ์ดํ์ ํ๋ฅ์ ์์
์ฑ๊ณผ ๋ฌธํ์๋ณธ์ ๋
ผ๋ฆฌ๋ฅผ ๋์ด, ์์์์ ์ ์ํธ ๊ต๋ฅ์ ํ๊ตญ ์์ ์ ๊ตญ์ ์ ๊ต๊ฐ์ด๋ผ๋ ์๋ฏธ๊ฐ ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ํ์ต์๊ฐ ๊ด์ฌ์ ๊ฐ์ง๋ ์ผ์ดํ์ ๊ต์ก์ ์ ์ฉํ๋ ๊ฒ์ด ์ค์ํ๋ค. ์ผ์ดํ์ ์ ํต์ ์์ ํ์ฉ์ ๋ํ์ฌ ์์ ์ฑ, ๊ฒฝ์๋ ฅ, ๋์ค์ฑ ๋ฑ์ ๊ดํ ๋ถ์ ์ฌ๋ก๋ค์ ๋ง์ง๋ง, ์ด๋ฅผ ์ค์ ์์
์์์ ์ ์ฉํ ๊ต์ก์ ์ฌ๋ก๋ค์ ๋ถ์กฑํ๋ค. ์ด์, ์ธ๊ตญ์ธ ํ์ต์๋ค์ ์ํ K-pop์ ํ์ฉํ ์์
๋ฐฉ๋ฒ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์์ ๊ฐ์๋ฅผ ํตํด ๊ฒ์ฆํ๊ณ ๋ณด์์ฑ
์ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์ผ์ดํ์ ํตํ ํ๊ตญ ์ ํต์์
๊ต์ก์ ์ฌ๋ก ์ฐ๊ตฌ๋ก K-ํ์คํ ๋ฆฌ ํ์ ํ์ฐ 1์ฐจ๋
์์
์ ํ๋ฅ์ ํ๊ตญ์ฌ ์ค โK-POP์ ๋ฟ๋ฆฌ๊ฐ ๋๋ ์ ํต์์
ํ์ฅโ ์์ ๊ฐ์๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก, ์ผ์ดํ์ ๋ฑ์ฅํ๋ ํ๊ตญ์ ๋ฏผ์์
์์๋ค์ ์ค๋ช
ํ ์ ์๊ณ , ์ ํต์์
์ ํน์ง์ ์ถ๋ก ํ๊ณ , ์ํ์ผ๋ก๋ถํฐ ์ฌ์ฐฝ์กฐ๋ ํ๊ตญ์ ๊ณ ์ ํ ์์
๋ฌธํ ์ญ์ฌ์ ๋ํ ๊ฐ์น๋ฅผ ์ธ์ํ๊ฒ ํ๋ ๊ต์ก ์ฌ๋ก๋ฅผ ์ดํด๋ณธ๋ค. ์ด 6๊ฐ ์ฐจ์๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ์์
์์๋ ์ผ์ดํ์ ํ์ฉ๋ ์ฌ๋ฌ ์ ํต์์
์์๋ค์ ์ดํผ๊ณ , ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ํ์๋ฆฌ, ์ฅ๋จ, ๋ฏผ์์ถค, ํ์ถค์ ๋ด์ฉ์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ ๋ฌํ๋ค.
์คํ ์์
๊ฒฐ๊ณผ, ํ์๋ค์ ์ผ์ดํ์ ๋ด๊ธด ํ๊ตญ ์ ํต์์
์ ์์๋ค์ ์๋กญ๊ฒ ์ธ์ํ๊ฒ ๋๊ณ , ๊ทธ ์ข
๋ฅ์ ๋ด์ฉ์ ํ์
ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ฏผ์์
์์์ ๋ด๊ธด ์ฑ๊ฒฉ๊ณผ ์๋ฏธ๋ฅผ ๊น๊ฒ ์ดํดํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ํ๊ตญ์ ๊ณ ์ ํ ์์
๋ฌธํ ์ญ์ฌ์ ๊ฐ์น๋ฅผ ์๊ณ , ํ๊ตญ์ ๊ฐ์ฑ์ ๊ต๊ฐํ์๋ค.
์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ์ผ์ดํ์ ํ์ฉํ ์์
์ ํ๊ตญ ์ ํต์์
๊ณผ ์์
์ญ์ฌ ๋ํ ํฅ๋ฏธ์ ๊ด์ฌ์ ๋์ด๊ณ ์ง์์ํค๋ ๋ฐ ํจ๊ณผ๊ฐ ์์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ์ผ์ดํ์ ํ์ฉํ ์์
๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ์ฌ๋ก๋ฅผ ์ธ๋ถ์ ์ด๊ณ ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ์ ์ํ๊ณ , ์ค์ฆ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๊ทธ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ฒ์ฆํจ์ผ๋ก์จ ์ธ๊ตญ์ธ์ ๋์์ผ๋ก ํ ํ๊ตญ์ ์์
์ญ์ฌ๋ฅผ ๊ฐ๋ฅด์น๋ ๊ต์์ ํ์ต์ ์ค์ง์ ์ธ ๋์์ ์ฃผ๊ณ ์ ํ๋ ์์๊ฐ ์๋ค.
ํด์ธ ๋ํ์ด๋ ๊ต์ก๊ธฐ๊ด์์์ ํ๊ตญ์ฌ ๊ต์ก์ ์ฃผ๋ก ์์ด๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ ๋๋ผ์ ๋ํ์์ ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์์ด์, ํด์ธ์ ํ๊ตญ์ฌ ๊ต์ก ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ์์ ์์ด๋ ํ๊ตญ์ฌ ์ด์ธ์ ๊ฐ์ฅ ํ๋ฐํ ์ฌ์ฉ๋๋ ์ธ์ด์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์์ด๋ฅผ ๋งค๊ฐ๋ก ํ๋ ํ๊ตญ์ฌ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ต์ก์์ ์ฌ๋ฌ ๋ฌธ์ ์ ๋ด์ฐฉํ๊ฒ ๋๋๋ฐ, ๊ทธ ์ค ํ๋๋ ํ๊ตญ์ฌ ๊ณ ์ ์ฉ์ด๋ฅผ ์ด๋ป๊ฒ ํ๊ธฐํ ๊ฒ์ธ๊ฐ์ ๋ํ ๋ฌธ์ ์ด๋ค.
์ด ๋ฌธ์ ๋ ํ๊ตญ์ฌ๊ฐ ์ธ๊ณ์ ์ํตํ๋ฉฐ ํ๋ฌธ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ ํ๋ ๋จ๊ณ์์ ๋ฐ๋์ ํด๊ฒฐ๋์ด์ผ ํ ๋ถ๋ถ์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ๊ตญ๋ด์ธ์ ํ๊ตญ์ฌ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐ ๊ต์ก์๋ค์ ๊ณตํต๋ ๋ฐฉ์์ด ๋ชจ์๋์ง ๋ชปํ๋ค. ๊ทธ ๊ฐ ํ๊ตญ๊ณผ ํด์ธ์ ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ต์ก์๋ค์ ๊ฐ์์ ํธ์์ ๋ฐ๋ผ ํ๊ตญ์ฌ ๊ด๋ จ ์ฉ์ด๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๊ณ ๊ทธ๋ฌ๋ค ๋ณด๋ ๋์ผํ ํ๊ตญ์ฌ ๊ด๋ จ ์ฉ์ด๊ฐ ์ฌ์ฉ์์ ๋ฐ๋ผ ๋ค๋ฅด๊ฒ ๋ฒ์ญ, ํ๊ธฐ๋๊ธฐ๋ ํ์๋ค. ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ํ๊ตญ์ฌ ์ฉ์ด๋ฅผ ์ด๋ป๊ฒ ํ๊ธฐํ ๊ฒ์ธ๊ฐ์ ๋ํด์๋ ์์ง ํฉ์๋ ์ ์ด ์๊ณ ์ด๋ค ๋ฐฉ์์ด ์ธ๊ตญ์ธ์ ๋์์ผ๋ก ํ ํ๊ตญ์ฌ ๊ต์ก์ ๋ ํจ๊ณผ์ ์ธ์ง๋ ํ์ธ๋์ง ์์๋ค.
๋์ผํ ๊ฒ์ ๋ค๋ฅด๊ฒ ์ง์นญํจ์์ ์ค๋ ์ค๋ฅ์ ๋ถํธํจ์ ํด์ํ๊ธฐ ์ํด ๊ตญ์ฌํธ์ฐฌ์์ํ ๋ฐ ํ๊ตญํ์ค์์ฐ๊ตฌ์์ ๋น๋กฏํ ๊ธฐ๊ด์์ ์ฃผ๋์ ์ผ๋ก ํ๊ตญ์ฌ ์์ด ์์๋ฌ์ค๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ๋ ์์
์ ํ์ง๋ง, ์ ์ฐฉ๋๊ธฐ๋ ์์ํด ๋ณด์ธ๋ค.
์คํ๋ ค ํด์ธ ํ์๋ค๊ณผ์ ์ฐ๊ตฌ ์ํต ๋ฐ ํ๊ตญ์ฌ ๊ต์ก ํ์ฅ์์์ ๊ฒฝํ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ๊ตญ์ฌ ์ฉ์ด๋ฅผ ๊ณ ์ ๋ช
์ฌ ๊ทธ๋๋ก ํ๊ธฐํ๋ ๊ฒ<Romanization>์ด ๊ฐ์ฅ ํจ์จ์ ์ผ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ์ ๋
ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ํ์ฌ๊น์ง์ ํ๊ตญ์ฌ ๊ด๋ จ ์ฉ์ด๋ฅผ ์์ด๋ก ํ๊ธฐํ๋ ๊ฒ์ ๊ทธ ๋จ์ด๊ฐ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ์๋ฏธ๋ฅผ ํ์
ํ์ฌ ์์ด๋ก ๋ฐ๊พธ๋ ๋ฐฉ์์ด ์ฃผ๋์ ์ด๋ค. ์ฆ, ์ฝ๊ฐ์ ๋ณํ์ ์์ง๋ง ์งํ์ ์ Hall of Worthies ๋ผ๋๊ฐ ์์์ ์ Prime minister๋ผ๊ณ ํ๋ ๋ฑ ์๋ฏธ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ฒ์ญ๋ ์ฉ์ด๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ฃผ๋ก ์ธ๊ตญ์ ํ์๋ค์ด ์ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก, ํ๊ตญ์ฌ ๊ณ ์ ๋ช
์ฌ๊ฐ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ๋ป์ ์ฝ๊ฒ ์ดํดํ ์ ์๋ค๋ ์ฅ์ ์ด ์์ผ๋, ์ญ์ฌ์ฑ์ด ๊ฒฐ์ฌ๋์ด ์๋ค๋ ๋จ์ ์ด ์กด์ฌํ๋ค. ํ๊ตญ์ธ ๋ฐ ํ๊ตญ์ธ ์ฐ๊ตฌ์๋ค๊ณผ์ ์ํต์๋ ๋ค์ ๋ฌธ์ ๊ฐ ์์๋ ๋ฌผ๋ก ์ด๋ค.
๋ฌผ๋ก , ๋ฏ์ ๊ณ ์ ๋ช
์ฌ๊ฐ ๋ฑ์ฅํจ์ผ๋ก์จ ํ๊ตญ์ฌ์ ๋ํ ์ง์
์ฅ๋ฒฝ์ ๋์ผ ์ ์๋ค๋ ๋จ์ ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค. ํนํ๋ ํ์์ด๊ฐ ๋ง์ด ๋ฑ์ฅํ๋ ํ๊ตญ์ฌ ๊ด๋ จ ์ฉ์ด์ ํน์ฑ์ ํ์์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ์ง์์ด ์ ํ ์๋ ์์ด ์ฌ์ฉ์์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ํผ๋์ ํญ์ด ๋ ์ปค์ง ์ ์๋ค๋ ์ํ๋ ์๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ๊ตญ์ฌ ๊ต์ก์ ๊ฒฝํํ ์ธ๊ตญ์ธ ํ์๋ค์ ๋์์ผ๋ก ์ญ์ฌ์ฑ์ ๊ฐ์ง ํ๊ตญ์ฌ ์์ด ๋ช
์นญ์ ์ฌ์ฉํ๋ ๊ฒ์ ๋ํ ๊ตฌ์ฒด์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์งํด ๋ณด์๋ค. ํด์ธ์์์ ํ๊ตญ์ฌ ํ์ฐ์ด ๋น๋จ ์ ๋ฌธ๊ฐ์๊ฒ๋ง ๊ตญํ๋ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ ์ ์ฐจ์ ์ผ๋ก ์ ๋ณ์ ๋ํ ๊ฐ๋ ์ํฉ์์ ๊ฐ์ฅ ํจ์จ์ ์ธ ํ์ฐ์ ์ํด์๋ ํ๊ตญ์ฌ์ ์ด๋ณด์ ๊ด์ฌ์ ๊ฐ์ง ์ผ๋ฐ ๋์ค ๋ฐ ํ์์ ๊ฒฝ์ฐ๋ฅผ ๋ฐ๋์ ๊ณ ๋ คํด์ผ ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
์ค๋ฌธ ์กฐ์ฌ์ ๋ด์ฉ์ผ๋ก ํ๊ตญ์ฌ ๊ด๋ จ ์ฉ์ด๋ฅผ ๊ทธ๋๋ก ๋ก๋ง๋์ด์ฆํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ๋ป์ ๋ฒ์ญํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ ์ฌ์ด์ ์ฅ๋จ์ ๋ฐ ์ ํธํ๋ ๋ฐฉ์, ํด์ธ์์ ์๊ตญ์ฌ๊ฐ ์๋ ๋ค๋ฅธ ๋๋ผ์ ์ญ์ฌ์ ๋ํด ํ์ตํ ๋์ ๊ณ ์ ์ฉ์ด ํ๊ธฐ๋ฐฉ์, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ์ต์์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ํจ์ฑ ์ฌ๋ถ ๋ฑ์ ํฌํจํ์ฌ ํ๊ตญ์ฌ ์ฉ์ด๋ฅผ ์์ด๋ก ์ด๋ป๊ฒ ํ๊ธฐํ๋ ๊ฒ์ด ํ๊ตญ์ฌ์ ํน์ง์ ์ธ ๋ฉด์ ์ ๋ํ๋ด์ด ํ์ต์๋ค์ด ํ๊ตญ์ฌ์ ๋ํ ์ดํด๋ฅผ ๋ํ๊ณ ๊ต์ก์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋์ผ ์ ์์์ง๋ฅผ ๊ณ ์ฐฐํด ๋ณด๊ณ ์ ํ์๋ค.
์ด ๋ฐํ๋ ์กฐ์ ์๋ ์ ๊ต์ ํต์น์ง์ ๋ด์์ ๋์์์ด ๋ฐฐ์ ๋๊ณ ๋น๋์ ๋์์ด ๋์ด ์์์๋ ํฅ์ด์ ์ง์์ ์ง์ ์ ์์ ํตํฉ์ ์ฃผ์ํ ์ญํ ์ ๋ด๋นํด ์จ ๋ฌด๋น์ ๋ํด ์กฐ๋ช
ํจ์ผ๋ก์จ ์กฐ์ ์๋ ์ฌ์ฑ์ ์ง์์ ์ญํ ์ ๋ํด ์ฌ๊ณ ํจ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค. ์กฐ์ ์ ๋ฌด๋น์ ๋
๋ฆฝ๋ ๊ฒฝ์ ์ฃผ์ฒด๋ก์ ๋ฉ์ธ์ ์๋ฌด๋ฅผ ์ก์ผ๋ฉฐ ์ธ์ต์ ํ์ฐ์ง๋จ์ด์ ์๋ฅ์ง๋จ์ธ ์ฐฝ์ฐ์ง๋จ์ ์ด๋๋ ํต์ฌ์ ์์น์ ์์๋ค. ๊ทธ๋ค์ด ๊ณต๋์ฒด๋ฅผ ์ํด ์ํํ ๊ณต์ ์ญํ ์ โ ์ข
๊ต ์ฌ์ ์, โก ์ ๋ฌธ ์๋ฅ์ธ, โข ์๋ฃ์ธ์ด๋ผ๋ ์ธ ๊ฐ์ง ํค์๋๋ฅผ ํตํด ๋
ผ์ํด ๋ณธ๋ค.
์ฒซ์งธ, ๋ฌด๋น์ ์ข
๊ต์ ์ฌ์ ์(priests) ํน์ ์์ ๋งค๊ฐ์(spirit medium)๋ผ๋ ๋
ํนํ ์ ๋ถ์ ํน์ง์์ ๋ฌด์์(ๅทซ็พฉๅผ)์ ๊ณต์ ํ์ฌ์์ ๋จ์ฑ๊ณผ ๋๋ฑํ ์์น์์ ํ๋ํ์์ ์ดํ๋ค. ์ด๋ ์ค๋๋ ๋ง์ ๊ตฟ์ ๋ณด์ด๋ ์ ๊ต์ ์ ๋ก์ ๊ตฟ์์์ ๋ณ๋ ฌ์ ๊ฒฐํฉ์ ํตํด ๋ฌด๋น์ด ์ ๊ต์ ๋จ์ฑ ์ ๊ด๊ณผ ๋๋ฑํ ์ฌ์ ์๋ก์ ์์์ ์งํํ๊ณ ์๊ณ ์ค์ ๊ทธ์ ๊ฐ์ ์ญํ ์ ์ธ์ ๋ฐ์์์ ์ ์ ์๋ค. ์กฐ์ ์ ์์ ์๋ค์ด ๋ฌด์์ ํ์ํ์์ง๋ง ๋์์ ํต์น์ ํ์ฉํ ์ธก๋ฉด์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์กฐ์ ๋ฏผ์ค๋ค ์ฌ์ด์ ๊น๊ฒ ๋ฟ๋ฆฐ ๋ด๋ฆฐ ํ ์ฐฉ ์ ์์ ์ด๋ฌํ ๋ฌด๋น์ ์กด์ฌ๋ฅผ ์ง์์ํจ ์ถฉ๋ถ์กฐ๊ฑด์ด ๋์๋ค.
๋์งธ, ๋ฌด๋น์ ๊ตฌ๋น ์๊ฑด์ผ๋ก์ ์ ํฅ๊ณผ ๋์ด์ ๋ด์ง์๋ก์ ์๋ฅ์ธ์ ์ญํ ์ ๋ค ์ ์๋ค. ์์
๊ณผ ์ถค์ ๊ตฟ์ ๋ถ๊ฐ๊ฒฐํ ์์์ด๋ฉฐ ๋ท์ ์ ํํ ๋ณด์ด๋ ์ฐ๊ทน์ฑ์ ์ ๋ฌธ ์์ธ์ผ๋ก์ ๋ฌด๋น์ด ๊ฐ์ถฐ์ผ ํ ๊ธฐ๋ณธ ๋ฉด๋ชจ๋ผ ํ ์ ์๋ค. ์์ธ์ <์ฐฝ๋ถํ๋ น>, <๋
ธ๋ซ๊ฐ๋ฝ>, ์ ์ฃผ์ <์์ฐ์ ์๋ฆฌ> ๋ฑ์ด ๊ตฟ์์ ๋น๋กฏ๋ ์ ํ๊ฐ๋ผ๋ฉด ํ์๋์ <๋๋ด๋ฌด๊ฐ>, ๋ํด์์ <์ฌ์ฒญ๊ตฟ>, <๊ณ ์ฐ์ผ๋ถ> ๋ฑ์ ๊ตฟ์ด ๋น๋์ ์์
์ ๊พธ์คํ ์์ฉํ ๊ฒฐ๊ณผ์์ ์ฆ๋ช
ํ๋ค. ๊ตฟ์์
์๋ ์ด์ ๊ฐ์ด ๋ฌด๋น๊ณผ ๋น๋ ๋ฏผ์ค๋ค์ด ์ํตํด์จ ๋ค์ํ ์์
์ ํ์ ์ด ์๊ณ ์ด๋ ๋ฌด๋น์ด ์์
๊ณผ ๋์ด๋ฅผ ํตํด ์ฌํ ํตํฉ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํ์์ ๊ฐ์ ์ ์ผ๋ก ๋ณด์ฌ์ค๋ค.
์
์งธ, ๋ฌด๋น์ด ๋ด๋นํ๋ ๊ด๋ฒ์ํ ์น๋ณ ํ์์ ๋ํด ์ฃผ๋ชฉํ๋ค. ์กฐ์ ์๋ ๋ฌด๋น์ ์์๊ด์ฒญ์ธ ์ฑ์์ฒญ(ๆๅฎฟๅปณ)๊ณผ ํ์ธ์(ๆดปไบบ็ฝฒ)์ ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ๊ด๋ จ์ํค์ง ์๋๋ผ๋, ๋ฏผ๊ฐ์์๋ ์์ํ ๋ณ์ด๋ ํนํ ์ ์ ์ ์งํ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ณ๊ตฟ์ ํตํด ๋ค์ค๋ฆฌ๋ ๊ดํ์ด ๋ณดํธ์ ์ด์๋ค. ๊ฐ์ธ์ ์น๋ณ์ ๋ํ ์ฌํ์ ์์ ์ ์ ๋์ ์ธ ๊ธฐ์ฌ๋ฅผ ํ๋ฏ๋ก ์กฐ์ ์๋ ๋ฌด๋น์ ์น๋ณ ํ์์ ๋ํด์๋ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก ํ๊ฐํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
์ด์์ ๋
ผ์๋ฅผ ํตํ์ฌ ์กฐ์ ์ ๋ฌด๋น์ด ์ฒ์ญ์ ์ํํ ๋น๋์ ์ ๋ถ์ ํ๊ณ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ , ์ฌํ์ ํตํฉ๊ณผ ์ ์ง์ ์ค์ง์ ์ด๊ณ ๊ธด์ํ ์ญํ ์ ์ํํ์์ ์ค๋๋ ๊ฐ์น์ ๋ค์์ฑ ์ธก๋ฉด์์ ์๋กญ๊ฒ ํด์ํด ๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
์ด ๋ฐํ์ ๋ชฉ์ ์ ์์ ๋ถ์ธ๋ค์ ์กด์ฌ์ ์ฃผ๋ชฉํ์ฌ ๊ทธ๋ค์ ์ง์์ ํ๋์ ๊ฒํ ํ๊ณ , ๊ธฐ์กด์ ์๋น์ ํ๊ถ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ ์์ค์ฌ์ฑ ์ง๋จ์ ๋ฒ์ฃผ๋ฅผ ํ๋ํ๋ ํํธ ๊ทธ๋ค์ ์ ์น์ ์์์ ๋ฐํ๋ ๋ฐ์ ์๋ค. ๋๋ถ์ด ์ธ๊ณ์ ํ๊ตญํ์๋ค์๊ฒ ์กฐ์ ์์ค ๊ตฌ์ฑ์์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ ๋ค์ํ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฝํฅ๋ ์๊ฐํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์์์ ๋ถ์ธ์ ๊ณง ๊ตญ์์ ๋ฉฐ๋๋ฆฌ๊ฐ ๋๋ค. ํ์ง๋ง ์ด๋ค์ ๋ด๋ช
๋ถ(ๅ
งๅฝๅฉฆ)์ ํฌํจ๋์ง ์๊ณ ์ธ๋ช
๋ถ(ๅคๅฝๅฉฆ) ์์์ด์๋ค. ์ธ๋ช
๋ถ๋ ์์ ๋ธ์ธ ๊ณต์ฃผ์ ์น์ฃผ๋ฅผ ๋น๋กฏํด ๊ถ ๋ฐ์ ์ฌ๋ ์ข
์น์ ์๋ด, ๋ฌธ๋ฌด ๊ด๋ฃ์ ์๋ด ๋ฑ์๊ฒ ๋ด๋ฆฐ ์ํธ์๋ค. ์์๋ ํ์๋ถํฐ ์ง๊ทนํ ๋์ ์์น์ ์๋ ๊ตญ์์ ์๋ค์ด์ง๋ง ์์๋ฅผ ๊ณ์นํ ์๋ค์ ์ ์ธํ๊ณ ๋ ๊ถ๊ถ ๋ฐ์์ ์ด์์ผ ํ๋ค. ์ด๊ฒ์ด ์์์ ๋ถ์ธ์ด ๊ตญ์์ ๋ฉฐ๋๋ฆฌ์ด๋ฉด์๋ ์ธ๋ช
๋ถ๋ฅผ ๋ฐ์ ์ด์ ์ด๋ฉฐ, ์์ค ์ฌ์ฑ ๊ตฌ์ฑ์๊ณผ ์๋ฐ ์ฌ์ฑ์ โ๊ฒฝ๊ณโ์ ์๋ ์กด์ฌ๋ผ๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค.
๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์์์ ๋ถ์ธ์ด ๋ฐ์ ์ํธ๋ ์ธ๋ช
๋ถ์์ผ๋ ์ด๋ค์ ์ง์์ ํ๋์ ์์ค๊ณผ ๋ฐ์ ํ ๊ด๋ จ์ด ์์๋ค. ์ด๋ค์ ๋ฒ์ ์ผ๋ก ์ธ๋ช
๋ถ ์ต๊ณ ์์์ธ ์ 1ํ์ ๋ด์ ๋์๊ณ , ์๋น๊ฐ ์ฃผ๊ดํ๋ ์น์ ๋ก์ ์๋ก์ฐ, ๊ตญํผ ๋ฑ ๊ตญ๊ฐ์ ๊ณต์ ํ์ฌ์ ์ฐธ์ํ์ฌ ์ผ์ ํ ์ญํ ์ ์ํํ๋ค. ํฅ๋ฏธ๋ก์ด ์ ์ ์๋ก ์์ฅ์ ๋จ์ํ ์ฐธ์ํ๋ ๋ฐ ๊ทธ์น์ง ์๊ณ ํ์ฌ์ ์ฃผ๊ด์ ์ค ํ๋์ธ ์ง์ฌ(ๅทไบ)๋ก ์ฐธ์ฌํ๋ค๋ ์ฌ์ค์ด๋ค. ๋ ์ด๋ค์ ๊ฐ์ฅ์ ๋น๋กฏํด ํ ์งยท๋
ธ๋น ๋ฐ ๊ฐ์ข
๋ฌผํ์ ํ์ฌ ๋ฐ์๊ณ , ์ง์๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์์ก ๋ถ์์๋ ๊ด์ฌํ์ผ๋ฉฐ, ๋ถ์ธ ์์ ์ ๋ช
์๋ก ์ฌ์ฐ์ ์์ ํ๊ณ ์ฆ์ฌํ ์ ์์๋ค.
๊ดํ๋๊ตฐ(ๅปฃๅนณๅคงๅ)์ ๋ถ์ธ ์ ์จ์ ์ฌ๋ก๋ ํฅ๋ฏธ๋กญ๋ค. ์์ค ์ฌ์ฑ์ ์จ์ฒํ์ด ๋๋ฌธ ์๋์ ์ ์จ๋ ๋ถ์ฐ ๋๋์ ๊ด์ฌ์์ ๋ช ๋ฌ๊ฐ ๋จธ๋ฌผ๋ฉฐ ์จ์ฒ์ ๊ฐํํด ๊ตญ์๊ณผ ์กฐ์ ๋์ ๋ค์ ๋
ผ์๊ฑฐ๋ฆฌ๊ฐ ๋์๋ค. ๋ ์ญ์ ์ต๋ถ์ ์ฌํ์์ ๋ถ์ฌ(ไฝไบ)๋ฅผ ์ผ์ผ์ผ ๊ด๋ฃ๋ค์ ๊ฒฉ๋ ฌํ ๋ฐ๋ฐ์ ์๋ค. ๋๊ตฌ๋ ์ฌ๋ฌ ๋
ผ๋๊ณผ ๋นํ์๋ ์ ์จ๋ ๋ฒํ๋ฅผ ์ฃผ๊ดํ๊ฑฐ๋ ์์๋ฅผ ์กฐ์ฑํ๋ ๋ฑ์ ๊ณผ๊ฐํ ํ๋์ ๊ทธ์น์ง ์์๋ค.
์ด ๋ฐํ๋ ๊ทธ๋์ ์์ค ์ฌ์ฑ์ผ๋ก ์ ํ ๊ณ ๋ ค์ ๋์์ด ์๋๋ ์์ ๋ถ์ธ๋ค์ ์กด์ฌ๋ฅผ ์ค์ฆ์ ์ผ๋ก ์ ์ํ๊ณ , ๊ทธ๋ค์ ๊ณต์์ ์ธ ์ง์์ ํ๋์ ์๋ฏธ๋ ์ง์ด๋ณผ ์์ ์ด๋ค. ๋ ์ด ๋ฐํ์์ ์๊ฐํ ๊ดํ๋๊ตฐ์ ๋ถ์ธ ์ ์จ๊ฐ ์ผ์ผํจ ๋
ผ๋์ ๋ด์ฉ์ ์์ ๋ถ์ธ์ ์ถ์ ๋ฐฉ์๋ ์ฟ๋ณผ ์ ์์ด์ ์กฐ์ ์๋ ์ญ์ฌ์์ ์ฌํ์๋ ๋์์ด ๋๋ฆฌ๋ผ๊ณ ๊ธฐ๋๋๋ค.
์ด ๋ฐํ๋ ์๋ฐ์ธต ์ฌ์ฑ๋ค์ โ๋์ก(ไปฃ่จ)โ๊ณผ โ๋ฏผ์ ์ ๊ธฐโ ๋ฐฉ์์ ์ดํด๋ด์ผ๋ก์จ ์์ก์ด๋ผ๋ ๊ณต์ ์์ญ์์ ๋ฐ๊ฒฌ๋๋ ์ฌ์ฑ์ ๋ฒ์ ๋ฅ๋ ฅ๊ณผ ํ๋์ ๊ณ ์ฐฐํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ฐ๋ถ์ฅ์ ๋ก ํน์ง์ง์ด์ง ์กฐ์ ์๋ ์ฌํ์ ๋์ ์ด๋ฉด์ ์ฐพ์๋ณด๊ณ , ์ฌ์ฑ ์ต์์ ์ ๋์๋ค๋ ๊ธฐ์กด์ ํต๋
์ ์ฌ๊ฒํ ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์กฐ์ ์๋์๋ ์ฌ์ฑ๋ค์ ๋ฒ์ ๋ฅ๋ ฅ์ ์ธ์ ํ์๋ค. ์๋ฐ ์ฌ์ฑ๋ค๋ ์์ก๋น์ฌ์๋ก์ ์์ก์ ์ ๊ธฐํ๊ฑฐ๋ ํผ๊ณ ๋ก์ ์์ก์ ์ํ ์ ์์๋ค. ๋ค๋ง ๊ทธ๋ค์๊ฒ ํ์ฉ๋ ์์ก๋ฐฉ์์ '๋์ก'์ด์๋ค. ๋์ก, ์ฆ ์กฐ์ ์๋์ ๋ฏผ์ฌ์ ์์ก์์ ๋น์ฌ์๋ฅผ ๋๋ฆฌํ์ฌ ์๋ค์ด๋ ๋
ธ๋น ๋ฑ์ด ์์กํ๋ ๋ฐฉ์์ ์๋ฏธํ๋ค. ์กฐ์ ์๋ ์์ก์ ๋น์ฌ์๊ฐ ์ง์ ์ฐธ์ํ๋ ์น์ก์ด ์์น์ด์์ง๋ง, ์์ธ์ ์ผ๋ก ์๋ฐ์ธต ์ฌ์ฑ์ ์น์ก์ ๊ท์ ํ๊ณ โ๋์กโ์ ํ์ฉํ์ฌ ๊ฒฝ๊ตญ๋์ ์ ๋ฒ์ ํํ์๋ค. ์๋ฐ ์ฌ์ฑ์ ๋์ก ๊ท์ ์ ์ ์ ๋ชฉ์ ์ ๋ฒ์ ์ถ์
์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฌ์ฑ์ ์ ์ ํผ์์ ๋ฐฉ์งํ๊ธฐ ์ํจ์ด๋ฉฐ, ๊ฐ๋ถ์ฅ์ ์ฌํ์ ๋์ ์ฑ๊ฒฉ์ ๋ค๋ค.
ํ์ง๋ง ๋์ก ์ ๋๋ฅผ ๋จ์ํ ์ฌ์ฑ ์ต์์ ์ฑ
์ผ๋ก ๋จ์ ํ ์ ์๋ค. ์ ์ด์ ๋์ก์ ์์ก์์ ๊ณ ์ ๊ด๋ฃ์ ์ํฅ๋ ฅ ํ์ฌ๋ฅผ ๊ฒฌ์ ํ๊ธฐ ์ํ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ๋ง๋ค์ด์ก์ง๋ง, ์ ์ฐจ ๋ฒ์ ์์ ์ง๋ฐฐ์ธต์ ์กด์์ ์ง์ผ์ฃผ๊ธฐ ์ํ ์ฐ๋ ํน๋ก๋ก์จ ์ด์ฉ๋์๋ค. 17์ธ๊ธฐ ์ค๋ฐ์ ์ด๋ฅด๋ฉด ์ฌํ์ ์ผ๋ก ๋์ก์ ์ ํธํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์ด๋ฉฐ ์ด์ฉ๊ณ์ธต์ ์๋ฐ์ธต ์ ์ฒด๋ก ํ์ฐํ๊ฒ ๋๋ค. ๋ํ ๋ณํธ์ธ์ ํ์ฉ์ด ๊ธ์ง๋ ์กฐ์ ์ฌํ์์ ์ฌ์ฑ๋ค์ ๋ฒ์ ์ง์์ด ํ๋ถํ ๋๋ฆฌ์ธ์ ํ์ฉํ ์ ์์๋ค. ๊ณต์์ ์ผ๋ก ์ธ์ ๋ ์๋ฐ ์ฌ์ฑ์ ๋์ก ์๊ฒฉ์ ์คํ๋ ค ๊ทธ๋ค์ ์์ก ๋ฅ๋ ฅ์ ํ์ฅํ ์ ์๋ ํ ๋๋ฅผ ์ ๊ณตํ ์ธก๋ฉด์ด ์๋ค.
์ด๋ฌํ ์ ์์ ๋์ก ๊ท์ ์ ์ฌ์ฑ์ ์์ก ๋ฅ๋ ฅ์ ๋ถ์ ํ๊ฑฐ๋ ๋ฒ๋ฅ ์ ๋ฌด๋ฅ๋ ฅ์๋ก ๊ฐ์ฃผํ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ, ๋ฒ์ ์ด๋ผ๋ ๊ฑฐ์น ๊ณต๊ฐ์์ ๋๋ฆฌ์์ก์ ํตํด ์ฌ์ฑ์ ๊ถ๋ฆฌ์ ์ง์๋ฅผ ๋ณดํธํ๊ธฐ ์ํ ์
๋ฒ ์๋๊ฐ ํฌํจ๋์๋ค๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค.
๋ํ ์กฐ์ ์๋ ์๋ฐ ์ฌ์ฑ๋ค์ ๋น๋ก ๋์ก์ธ์ ๋ด์ธ์ ์ง๋ง, ๋ฐฐํ์์ โ๋ฏผ์์ ์ ๊ธฐโํ๋ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์์ก์ ๊ฐ์
ํ๋ค. ๊ทธ๋
๋ค์ ์ ๋ต์ ์ผ๋ก ์๊ธ์ด๋ ์๋ถ ๊ธฐ๊ด์ ์์ธ(ไธ่จ), ์์ง(ๆๅฟ) ๋ฑ์ ๋ฌธ์๋ฅผ ์ฌ๋ ค์ ์์ก์ ํ์ธ๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ด๋์ด ๊ฐ๊ธฐ๋ ํ๋ค. ์ ์ฐจ ๋์ก์ด ๊ฐ์ ๋๊ณ ์์ก์ ์ง์ ์ฐธ์์ด ์ ํ๋๋ ์ํฉ์์ ์์ธ์ ๋๋ ์๋ฐ์ธต ์ฌ์ฑ์ด ์์ก๊ณผ ๋ถ์์์ ๊ฒช๊ฒ ๋๋ ์ต์ธํ๊ณ ๋ถํธํ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๋น ๋ฅด๊ณ , ์ง์ ํด๊ฒฐํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ํ์ฉ๋์์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ํฌ๋ค.
๊ตญ๊ฐ๋ ์ฌ์ฑ๋ค์ ์์ธ์ ํ์ธต ๊ด๋ํ๊ฒ ํ์ฉํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณผ ๋, ์ฌ์ฑ์ ๊ถ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ณดํธํ๊ณ ์ ํ๋ ์กฐ์ ์๋์ ์ ๋์ด์ฉ์์ ํฌ์ฐฉ๋๋ ์๋ก์ด ํน์ง์ ์ฃผ๋ชฉํ ์ ์๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ์กฐ์ ๊ฐ๋ถ์ฅ์ ์ ํน์ง์ ์ดํด๋ณผ ์ ์๋ ์ฐ๊ตฌ๋ก์ ํ์ฅ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๊ฒํ ํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
์ด ๋ฐํ์ ๋ชฉ์ ์ ์กฐ์ ์๋ ์ฌ์ฑ๋ค์ด ์์ธ์์ ์ด์ํ โ์ฌ์ธ์ (ๅฅณไบบๅป)โ์ ์ข
๋ฅ๋ฅผ ํตํด ์ฌ์ ๊ณต๊ฐ์ โ๊ฒฝ๊ณโ๋ฅผ ๋์ด ๊ณต์ ์์ญ์์ ํ๋ํ ์ฌ์ฑ์ ์กด์ฌ๋ฅผ ์ฐพ์๋ด๋ ๋ฐ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ฌ๊ธฐ์ ํ ๊ฑธ์ ๋ ๋์๊ฐ ์ฌ์ธ์ ์์ ์ธ๊ธ์ ์ผํ์ผ๋ก ๋ถ๋ดํ ๋ฐ๋์ง ๋ถ์ญ์ ์กฐ๋ช
ํ์ฌ ์ ๋ ๋
ธ๋์ ์๋ฏธ๋ฅผ ์์๋ณด๊ณ , ์ฌ์ฑ์ด ์ฌ์ ๊ณต๊ฐ์์๋ง ํ๋ํ๋ค๋ ๊ธฐ์กด์ ํต๋
๋ ์ฌ๊ฒํ ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์ฌ์ธ์ ์ด๋ ํ์์ ์๋ฆฌํ ์์ (ๅธๅป) ์ค ํ๋์๋ค. ์์ ์ด๋ ์กฐ์ ์๋์ ๊ตญ๊ฐ์ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ฐ๊ณ ์ด์๋ ์์ค ๊ฐ๊ฒ๋ค. ์ค๋๋ ์ฒ๋ผ ์ผ๋ฐ์ธ์ ๋์์ผ๋ก ๋ฌผ๊ฑด์ ํ์๋๋ฐ ์๋ฌด๋ ๋ง์๋๋ก ์์ ์ ์ด ์ ์์๋ค. ๋ฐ๋์ ๊ตญ๊ฐ์ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ฐ์์ ํน์ ํ๋ชฉ์ ํ๋งค๊ถ์ ๋ฐ์์ผ ํ๊ณ , ๊ทธ ๋๊ฐ๋ก ์ธ๊ธ์ ๋๋ค. ๊ฑด๋ฌผ ์๋๋ฃ์ ์์
์ธ๋ฅผ ๋์ผ๋ฉฐ, ์์ค๊ณผ ๊ฐ ๊ด์ฒญ์์ ํ์ํ ๋ฌผํ์ ๋์ ๋ฐ๊ณ ๊ณต๊ธํ๋ค. ์ด๋ฐ์ ๊ฐ์ข
์ก์ญ๋ ๋ด๋นํ๋ค. 18์ธ๊ธฐ ํ๋ฐ์ ์ฌ์ธ์ ์ ์ฝ 120๊ฐ ์์ ์ค 18๊ฐ(15%) ์ ๋์๊ณ , ๋๋ถ๋ถ ๊ณผ์ผ, ์ฑ์, ๋ฐ์ฐฌ ๋ฑ์ ํ์๋ค. ๊ท๋ชจ๊ฐ ์์ธํ์ผ๋ ์ผ๋ฐ ์์ ๊ณผ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ์ธ๊ธ์ ๋๋ค. ์ฃผ๋ก ์์ค๊ณผ ๊ฐ ๊ด์ฒญ์์ ํ์ํ ๋ฌผํ์ ๋์ ๋ฐ๊ณ ๊ณต๊ธํ๋ค. ๊ณผ์ผ ๊ฐ๊ฒ๋ผ๋ฉด ๊ฐ์ข
๊ตญ๊ฐ ํ์ฌ๊ฐ ์์ ๋ ๊ด์ฒญ์ ๊ณผ์ผ์ ๊ณต๊ธํ๋ ๋ฐฉ์์ด์๋ค. ์ด ๊ณผ์ ์์ ๊ด์ฒญ์์ ๊ฐ๊ฒฉ๋๋ก ๋ฌผ๊ฑด๊ฐ์ ์ฃผ์ง ์๊ฑฐ๋ ์์ ๊ฐ์ ์น๋ฅด์ง ์๋ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ์์ฃผ ์๊ฒผ๋ค.
์ฌ์ฑ ์์ ์์ธ์ ๊ตญ๊ฐ์ ๋ถ์ญ๋ ์ ๊ณตํ๋ค. ๋ํ์ ์ผ๋ก ๋ฐ๋์ง ๋
ธ๋์ด๋ฉฐ, ์ด๋ค์ โ์ฌ์ฑ ๋ฐ๋์ง๊พผ [์ฌ๋ด์กฐ๊ตฐ(ๅฅณ็ธซ้ ่ป)]โ์ด๋ผ ๋ถ๋ ๋ค. ์ฌ์ฑ ๋ฐ๋์ง๊พผ์ ์ฃผ๋ก ํ์ฅ, ๋ฐฉ์์ด๋ ๊น๊ฐ, ์ฅ๋ง, ๋ฌผ๊ฑด ๋ณด๊ด ์ผ์ด์ค(case) ๋ฑ์ ์ ์ํ ๋ ๋์๋์๋ค. ์ฌ์ธ์ ์์ ๋ฐ๋์ง๊พผ์ ๋ง๋ จํ ๋ฐฉ์์ ์ฌ๋ฃ์ ๋ถ์กฑ์ผ๋ก ์์ง ๋ช
ํํ์ง ์๋๋ฐ, ์ฌ์ฑ ์ผ๊พผ์ ๊ณ ์ฉํด์ ๋ณด๋ด๊ฑฐ๋ ์ง์ ๋ถ์ญ์ ๊ฐ๋นํ์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ๋ชจ๋ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ์ง๊ธ๊น์ง ์ฌ์ฑ์ ๋ฐ๋์ง ๋
ธ๋์ ๋ํด์๋ ๊ฐ๋ํ ์๋ฐ ์ฌ์ฑ๋ค์ ์๊ณ ์ ์ง ์๋จ ์ ๋๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค. ์ด์ ๋นํด ์ฌ์ฑ ์์ ์์ธ์ด ๋ถ๋ดํ ๋ฐ๋์ง ๋ถ์ญ ๋
ธ๋์ ์ ์๋ ค์ง์ง ์๋ค.
์ด ๋ฐํ๋ ์ฌ์ธ์ ๊ณผ ์ฌ์ฑ ์์ ์์ธ์ ์กด์ฌ๋ฅผ ํตํด์ ์ฌ์ฑ์ด ๊ตญ๊ฐ ๊ฒฝ์ ์ ์ผ์์ผ๋ก์ ์ด๋ป๊ฒ ์กด์ฌํ๋์ง๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค ์์ ์ด๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค๋ ์ฌ์ ๋
ธ๋์ผ๋ก๋ง ์๋ ค์ง ๋ฐ๋์ง ๋
ธ๋์ด ์ธ๊ธ์ ํ ํํ๋ก ๋ถ๊ณผ๋ ์ ์ ์๋กญ๊ฒ ์ฃผ๋ชฉํ๋ค. ์ด ๋ฐํ๊ฐ ์ธ๊ณ ํ๊ตญํ ์ฐ๊ตฌ์๋ค๊ณผ ํจ๊ป ์ฌ์ ๊ณต๊ฐ์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋์ด์ ๋ค์ํ ์ฌ์ฑ์ ๋ชจ์ต๋ค์ ์๋กญ๊ฒ ๋
ผ์ํ๋ ๊ณ๊ธฐ๊ฐ ๋๊ธฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ๋ค.
๋ณธ ๋ฐํ๋ ๊ธ์ํ ๋์ํ ์๊ธฐ ์์ธ์ ๋ณ๋๋ฆฌ์ ์์นํ ์ฌ๊ฐ๋ด๊ด์ด ์ง๋
๋ ์ญ์ฌ์ ์ฅ์์ฑ์ด ์๋น๊ณต๊ฐ์ผ๋ก์ ์ฌ๋์์ฅ์ ์์๊ณผ ์ง์ญ ๊ฒฝ๊ด ๋ณํ์ ๋ฐ๋ผ ํ๋์ ์ผ๋ก ์ฌ๋งฅ๋ฝํ ๋๋ ๊ณผ์ ์ ๊ฒํ ํ๋ค. ์์ธ์ ๋ํ์ ์ธ ์ฌ๋์์ฅ ์ค ํ๋์ธ ๊ฒฝ๋์์ฅ์ ์ค๋ซ๋์ ๋ฐฉ์น๋์๋ ํ๊ทน์ฅ์ ์ ๋ช
ํ๋์ฐจ์ด์ฆ ๊นํ๋ก ๊ฐ์กฐํ์ฌ ์์๋ชจ๋ธ์ ๊ทผ๊ฑฐํ ์ฌ๋์์ฅ ํ์ฑํ๋ฅผ ์๋ํ ์ฌ๋ก์ ์ฃผ๋ชฉํ๋ค.
๊ฒฝ๋์์ฅ์ ์์ธ๊ณผ ๊ฒฝ๊ธฐ ๋ถ๋ถ์ ๊ฐ์๋๋ฅผ ์ฐ๊ฒฐํ๋ ๊ด๋ฌธ์ด์๋ ์ฒญ๋๋ฆฌ์ญ ๊ทผ๋ฐฉ์ ์์นํ ๋๊ท๋ชจ ์ ํต์์ฅ์ด๋ค. ํ๊ตญ์ ์ ์ดํ ์์ธ๋ก ์ ์
๋ ์ธ๊ตฌ๊ฐ ๊ธ๊ฒฉํ ์ฆ๊ฐํ๊ฒ ๋ 1960๋
๋๊ฐ ๋์ ๊ฒฝ๋์์ฅ์ ์ธ๊ทผ์ ์ฒญ๋๋ฆฌ ์ฒญ๊ณผ๋ฌผ ์์ฅ๊ณผ ์์ธ ์ฝ๋ น ์์ฅ๊ณผ ํจ๊ป ๊ทธ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ํ์ฅํ๋ฉฐ ์์ธ์ ๋๋ถ ์ง์ญ์ ๋ํํ๋ ์์
ํ๋์ ์ค์ฌ์ง๊ฐ ๋์๋ค. ์ดํ ๋์๊ฐ ํ์ฅ๋๊ณ ๊ฐ๋ฐ๋๋ฉฐ ์์ธ์ ๋ํ์ ์ธ ๋ถ๋์ฌ ์ค ํ๋์ธ ์ฒญ๋๋ฆฌ ์ผ๋์ ๊ฒฝ๊ด์ ํฌ๊ฒ ๋ณ๋ชจํ์๊ณ , ์๋นํจํด์ ๋ณํ, ๋ํ๋ ์์ฅ ์์ค ๋ฑ์ ์์ธ์ผ๋ก ์ง์ญ๊ณต๋์ฒด์ ๊ฒฝ์ ์ , ์ฌํ์ ๊ฑฐ์ ์ด ๋์๋ ์ฌ๋์์ฅ์ ์์ ์ญ์ ๋ฌ๋ผ์ก๋ค. ๊ทน์ฅ์ ์ฐ์
ํ ์๊ธฐ ๋์์ ๊ณต๊ฐ์ ๋ณํ์ ๊ธฐ๋ฏผํ๊ฒ ๋์ํ๋ฉฐ ์ง์ญ๋ฏผ๋ค์ ๋ฌธํ์ ์ฒด์ฑ ํ์ฑ์ ์ง๋ํ ์ญํ ์ ํด ์จ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๊ณต๊ฐ์ด๋ค. ํนํ, ๋์ฌ์ ๊ฐ๋ด๊ด์ ๋นํด ์
์ฅ์๊ธ์ด ๋น๊ต์ ์ ๋ ดํ๋ ๋ณ๋๋ฆฌ ์ฌ๊ฐ๋ด๊ด์ ๊ฒฝ์ ์ ํ์ธต๋ฏผ์ ๊ตฌ์ฑํ ์ด์ฃผ๋ฏผ๋ค์ ์ผ์๊ณผ ์ฌ๊ฐ์ํ์ ํฐ ๋ถ๋ถ์ ์ฐจ์งํ๋ค. ์ด ์๊ธฐ ์ฒญ๋๋ฆฌ๋ ์์ธ์ ๋ํ์ ์ธ ์ธ๊ตฌ๊ธ์ฆ ์ง์ญ์ด์๊ณ , 1962๋
๊ฒฝ๋์์ฅ ๋ด์ ๋ค์ด์ ๊ฒฝ๋๊ทน์ฅ์ ์ด ์ง์ญ์ ์ ์ค๋ ์ฌ๊ฐ๋ด๊ด ์ค ํ๋์ด๋ค. ์ฒญ๋๋ฆฌ ์ผ๋์ ๊ฒฝ๊ด์ด ๋ณ๋ชจํ๊ณ , ์ฌ๋์์ฅ์ด ์๊ธฐ๋ฅผ ๋ง์ ๊ฒ์ฒ๋ผ ๊ทน์ฅ์ ์ฅ์์ฑ ์ญ์ ํฌ๊ฒ ๋ณํํ์๋ค. ๋ฉํฐํ๋ ์ค ์์๊ด์ด ๋ฑ์ฅํ๋ฉฐ ๊ฒฝ๋๊ทน์ฅ์ ๋น๋กฏํ ์์ธํ ๋จ๊ด ์์์
์ ๊ฒฝ์๋ ฅ์ ์๊ณ ์ฌ์๊ธธ๋ก ์ ์ด๋ค์๋ค.
์ค๋ซ๋์ ํ๊ทน์ฅ์ผ๋ก ๋ฐฉ์น๋์๋ ๊ฒฝ๋๊ทน์ฅ์ 2022๋
๊ฒฝ๋์์ฅ๊ณผ ์ง์ญ์์ํ์ฝ์ ๋งบ๊ณ ๊ธ๋ก๋ฒ ํ๋์ฐจ์ด์ฆ ์ปคํผ๋งค์ฅ์ผ๋ก ๊ฐ์ฅํ๋ค. ์ด ์ปคํผ๋งค์ฅ์ ๊ณ๋จ์ ์ข์, ์์ฌ์ค, ์ข์ ์ถ์
๊ตฌ, ๋ชฉ์กฐ ์ฒ์ฅ ๋ฑ ๊ฒฝ๋๊ทน์ฅ์ ๊ธฐ์กด ๊ฑด์ถ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ณต๊ฐ์ ์์๋ก ๋์ด์์๊ณ , ์ฒญ๋
๋ฌผ ์ ์น ๋ฑ ๊ฒฝ๋์์ฅ ํ์ฑํ๋ฅผ ๋ชจ์ํ๋ ์์ฅ ์ธก์ ๋
ธ๋ ฅ๊ณผ ํจ๊ป โํซํ๋ ์ด์คโ๋ก ์ ์ ์๋น์ธต์ ์๊ตฌํ๋ฉฐ ์ฃผ๋ชฉ์ ๋์์ด ๋์๋ค. ๋ณธ ๋ฐํ๋ ์์ โ๋ ํธ๋กโ๋ผ ๋ถ๋ฆฌ๋ ๋ณต๊ณ ๊ฐ์ฑ์ผ๋ก ์ธ๋์ ์ผ๋ก ์ด์ง์ ์ธ ์๋น์ง๋จ์ ์ํด ์ฌํด์๋ ์ฌ๋์์ฅ๊ณผ ์ฌ๊ฐ๋ด๊ด์ด ์ํํ๊ณ ์๋ ์ฅ์์ฑ์ ์ฒญ๋๋ฆฌ ์ผ๋์ ๊ฒฝ๊ด๋ณํ์ ํจ๊ป ์ดํด๋ณด๋ ๊ฒ์ ๋ชฉํ๋ก ํ๋ค.
์ต๊ทผ ๋ค์ด ์ธ๊ณ ๊ณณ๊ณณ ์ฃผ์ ์์ ๊ฐ์ ์๋ก์ด ์ฌ์๋๋ ๊ตฌ ๋์ฌ์์ ํ์์ ์ผ๋ก ์ด์ํ๋ฉฐ ๋ธ๋๋๋ฅผ ์๊ฐํ๊ฑฐ๋ ์ ์ํ์ ์๊ฐํ๋ ์ด๋ฒคํธ์ฑ ํ์ ์์ ์ ํํ๊ฒ ๋ณผ ์ ์๋ค. ์๋งค ๋น์ฆ๋์ค ๊ด๋ จ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ด๋ฌํ ๋จ๊ธฐ ์ด๋ฒคํธ ์ฑ ์์ ํ์์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ฌ๋ฟ ์งํ๋์ด ๋ธ๋๋ ์ ์ฒด์ฑ๊ณผ ์๋น์ ํ์ ๊ด๋ จ๋ ๋ ผ์๊ฐ ์งํ๋ผ ์๋ค. (Shi et al., 2021). ํ์ ์์ ๋ค์ ๊ณต๊ฐ์ ์ ์ ํ๋ฉฐ ์ฃผ๋ณ์ ๊ณต๊ฐ์ ๋งฅ๋ฝ์ ํตํด ๋ธ๋๋์ ์ํ์ ์ด๋ฏธ์ง์ ๊ทน๋ํ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋๋ฆฌ๋ ์ฌ์ ๋ฐฉ์์ธ ๋งํผ, ์์ -๊ฒฝ์ ์ ์๋ฏธ ์ด์์ผ๋ก ๊ณต๊ฐ ์ฌํํ์ ์๋ฏธ๋ฅผ ๊ฐ๋๋ค. ์ด๋ฌํ ํ์ ์์ ์ ์์ธ ๊ณณ๊ณณ์์ ์ฐพ์๋ณผ ์ ์๊ณ , ํนํ ๋ธ๋๋์ ์ํ ์ ์ธ์ ๊ทน๋ํํ๊ณ ์ ํ๋ ๋ํ ์ผํ๋ชฐ๊ณผ ๋ฐฑํ์ ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ์ฑํ ๋์ด์๋ค. ๋ํ ์ฑ์๋, ์ฐ๋จ๋ ๋ฑ ์ ์ ์๋น์ธต๋ค์ด ์์ฃผ ์ฐพ์ผ๋ฉฐ ๊ณต๊ฐ์ ์ผ๋ก ์ฌ์๋๋ ๊ณผ์ ์์ ๊ณต๊ฐ์ ๊ฐ๊ฐ์ ์์๊ฐ ์ ๊ฐ์กฐ๋๊ณ ์๋ ์ง์ญ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ด๋ฌํ ์๊ฐ์ ์ธ ์ด๋ฒคํธ ๋น์ฆ๋์ค๊ฐ ์ฑํํ๊ณ ์๋ค. ํ์ ์์ ์ ์๋ก์ด ์์ฅ์ ์ง์ ํ๋ ๋ธ๋๋์ ๊ฒฝ์ฐ ์กด์ฌ๊ฐ์ ๊ทน๋ํํ๊ธฐ ์ํ ์ํ์ ๊ฐ๊ฐ์ ์์๋ฅผ ๊ฐ์กฐํ๋ ๋ฐ ์ ์ฉํ๊ฒ ์ด์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด ๊ธฐ์กด ๋ธ๋๋๋ ์๋ก์ด ์ํ์ ์๊ฐํ๋ฉฐ ์์ฅ์ ์ง๋ฐฐ์ ์ง์๋ฅผ ์๋ฏธํ ํ ์ ์๋ ์ง๋ฐฐ์ ์ด๋ฏธ์ง์ ์ฐ์์ธ ๋ฑ ์์ง์ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์ฐ๊ณํ๋ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ด๋ฌํ ๋ง์ผํ ๋ฐฉ์์ ๋์ ํ๋ค. ํนํ ์ ํ์ ๊ณต๊ฐ์์์ ํ์ ์ ๊ธฐ๊ฐ์ด๋ผ๋ ์ค์ ์ ํตํด ๋ธ๋๋์ ์ํ์ ํฌ์ ๊ฐ์น๋ฅผ ์๊ฐ ๋ฑ ๋ค์ํ ๊ฐ๊ฐ์ผ๋ก ๊ฐํํจ์ผ๋ก์จ ์ฌ๋๋ค์ ์์ ์ ์ ๋ํ๋ค. ์ด๋ ๋ฏ ์๊ฐ์ด ์ ํ๋ ๋ง์ผํ ์ ๋ต์ ํ์ฌ์ฑ๊ณผ ์์์ฑ์ ์ฃผ์ ํน์ง๋ก ํ๋ ํ๋ฐ์ ์ธ ์ํผ ์์ ๋ฏธ๋์ด์ ๋ถํฉํ๋ ์์ฌ๊ฐ ๋์ด ์ ์ ์์ ๋ฏธ๋์ด ์ด์ฉ์๋ค์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๊ฐ๊ด๋ฐ๋ ์ฝํ ์ธ ๋ก ์์ฐ๊ณผ ์๋น์ ์ฌ๋ฃ๊ฐ ๋๊ณ ์๋ค. ๋ฌ๋ฆฌ ๋งํ๋ฉด, ๋ฌด์ํ ์ํ๊ณผ ๋ธ๋๋์ ์ด ๊ฒฝ์์ ์์ ์์ฅ์ ๋์์์ด ์์ฐ-์๋น-์๋ฉธ์ ์ด์ด๊ฐ๋ ์์ ๋ฏธ๋์ด ํ๋ซํผ์ ํน์ง๊ณผ ๊ต์ฐจ๋๋ฉฐ ๊ณต๊ฐ ํ์๊ณผ ๋ฏธ๋์ด ํ์์ด ํจ๊ป ์ฆํญํ๋ ์์์ ๋ณด์ด๊ณ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ด๋ฌํ ๊ณต๊ฐ-๋ฏธ๋์ด ํ์์ด ์์ ๊ณผ ์๋น, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ผ์ ์ต์์ด ๋ณต์กํ๊ฒ ์ฝํ ์ฌํ๋ฌธํ์ ๋ด๋ก ์ ๋ด์๋ด๊ณ ์๋ ์ง ๋ ผ์ํ๋ ๋ฐ ์์๋ฅผ ๊ฐ๊ณ ์๋ค. ๋ค์ํ ์๊ฐ ๊ธฐํธ์ ์์๋ค๊ณผ ๊ณต๊ฐ๊ณผ ๋ฏธ๋์ด์ ๋งฅ๋ฝ์ ํด์ํจ์ผ๋ก์จ ์ด๋ฌํ ์์ ํ์์ ์๊ฐ ์๋น์ ์ผ์ผ์ด ๋ด๊ธด ๋ด๋ก ์ ๊ฒฐ์ ์ฐพ์๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
โํ๊ตญ์ ๋ธ๋ฃจํด๋ฆฐโ, โ์ฝ๋ก๋์๋ ์ด์๋จ์ ํซํ๋ ์ด์คโ, โํ์คํฐ์ ์ฑ์งโ ๋ฑ ์์ธ ์ฑ์๋ ์ผ๋๋ฅผ ๋๊ณ ์ผ์ปซ๋ ๋ง์ด๋ค. ๋ํ๋ ๊ณต์
์ง๋, ํ๊ณต์ฅ์ง์๋ ์ฑ์๋์ ์ค๋๋ ๋ค์ํ ๊นํ์ ํ์
์คํ ์ด ๋ฑ์ด ์
์ ํด ์๊ณ ์ด๋ฅผ ์ฐพ๋ ๋ง์ ์ ์์ด๋ค์ด ๋ชฐ๋ฆฌ๊ณ ์๋ค. ์์ธ ์ฑ์๋์ ๊ถ๋ ฅ์ ์ํด ๊ตฌํ๋ ๊ณต๊ฐ์ด ์๋ณธ๊ณผ ๋ง๋ ๋ณํํ, ์ฆ ์ ํธ๋ฆฌํผ์ผ์ด์
์ ์์ง์ ์ธ ๊ณต๊ฐ, ๋ํ๋ ํ๊ณต์ฅ์ง ๋์์ฌ์์ ์ฑ๊ณต์ฌ๋ก๋ก์ ์ธ์๋์ด ์๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ์ฑ์๋์ด ๋ฌด์๋ณด๋ค ์ฃผ๋ชฉ์ ๋ฐ๋ ๊ฒ์ ๊ฐ์ข
๋ฏธ๋์ด ์ ๊ฒฝ๊ด์ ํตํด์๋ค. ํนํ SNS๋ฅผ ํตํด ์ ํ๋๋ ์ฑ์๋์ ๋ชจ์ต์ ์ค์ ์ฑ์๋์ ๊ฑธ์ผ๋ฉฐ ๋๋ ์ ์๋ ๊ฒฝ๊ด๊ณผ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ค. ๊ทธ ์์์ ์ฑ์๋์ ์์, ์ท, ๊ฐ์ข
์ค๋ด ์ธํ
๋ฆฌ์ด ๋ฑ์ ์ฌ๋ฌผ๊ณผ ๋ธ๋ฃจํด๋ฆฐ ๋๋ ๊ทธ ์ดํ ์ ํํ๋ ์ด๋ฏธ์ง์ ๊ฐ๊ฒ์ ๊ณต๊ฐ, ์ธ๋ จ๋ ์ท์ฐจ๋ฆผ๊ณผ ํฌ์ฆ๋ฅผ ์ทจํ ์ฌ๋(์๊ธฐ์์ ํน์ ๋ค๋ฅธ ์ฌ๋) ๋ฑ์ผ๋ก ๋ํ๋๋ค. ์ฌ์ง ์์ ์ฑ์๋์ โ์ฑ์๋โ ์ด๋ผ๋ ๊ธฐํธ๋ฅผ ๋งค๊ฐ๋ก ํ์ฌ ๊ฐ์ข
์ํ์ ๋ง์ผํ
, ๊ฐ์ธ๋ค์ ํผํฌ๋จผ์ค์ ์ ์ฒด์ฑ ์์ฐ์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ์ฅ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ฌํ ๋ง์ผํ
๊ณผ ์์ฐ์ ๋ค์ ์ฑ์๋์ด๋ผ๋ ๊ธฐํธ๋ฅผ ์ ํ์ ํ๋ฆ ์์์ โ์ฌ๋งค๊ฐโ ํจ์ผ๋ก์จ ๊ทธ ์๋ฏธ๋ฅผ ๋์์์ด ์ฌ์กฐํฉํ๊ณ ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ฑ์๋์ ํ๋์ โ์ง์ญโ ์ด๋ผ๋ ๊ด์ ์์ ํํผํ์ฌ โ๋ค์ํ ์ฃผ์ฒด๋ค์ ํผํฌ๋จผ์ค์ ์ํด์ ํ์ฑ๋๋ ์ฅ์โ๋ผ๋ ๊ด์ ์์ ์ ๊ทผํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์๋ โ๋ชจ๋ฐ์ผ ๊ธฐ๊ธฐ๋ก ์ธํด ๊ณ ๋ํ๋ ๋ด๋ฏธ๋์ด ํ๊ฒฝโ๊ณผ โ์กด์ฌ๋ก ์ ์ฅ์์์ ํ์๋ก ์ ์ฅ์๋ก์ ๊ฐ๋
์ ํโ์ด ์ ์ ๋๋ค. ๊ณ ๋ํ๋ ๋ด๋ฏธ๋์ด ํ๊ฒฝ์ผ๋ก ์ธํด ๊ฐ์ธ๋ค์ ์๋น์ง์์์ ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ๋ค์ํ ํ์์ ๊ฐ๊ฐ์ ์ฌ์ง, ๋์์์ผ๋ก ์์ฐํ๊ณ ๊ณต์ ํ ์ ์๊ฒ ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ฌํ ๊ณต์ ๋ ์ฅ์๋ฅผ ํน์ ์ง์ญ์ ๊ณ ์ ๋ ๊ฒ, ํ์ง์ธ๋ค์ ์ํด์๋ง ์์ฐ๋๋ ๊ฒ์ด ์๋, ์ฌ๋ฌ ์ฃผ์ฒด๋ค์ ํ์-ํผํฌ๋จผ์ค์ ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ณต์ ๋๋ ๊ฐ๊ฐ์ ์ํด ์์ฐ ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ง๋ค๊ณ ์๋ค. โํผํฌ๋จผ์ค๋ฅผ ํตํ ์ฅ์ ํ์ฑโ ์ ๋ฐ๋ก ์ด ์ ์์ ๊ธฐ์กด์ ์ ํธ๋ฆฌํผ์ผ์ด์
์ฐ๊ตฌ, ์ฅ์ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ตฌ๋ถ๋๋ฉฐ, ์ ์ ์๋ ํ์๊ณผ ์ฅ์๋ฅผ ์๋ก์ด ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๋ค๋ฃฌ๋ค๋ ์ ์ ์์ด์ ๊ทธ ์์๋ฅผ ์ฐพ์ ์ ์๋ค. ๋์๊ฐ ์ด๋ฌํ ์ฅ์ ํ์ฑ ๊ฒฝํฅ์ด ์ฑ์๋์๋ง ํด๋นํ๋ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ๋ ๊ฒ์ ์ ์ถํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ค๋ฅธ ์ง์ญ๊ณผ ์ฌ๋ก๋ก๋ ์ถฉ๋ถํ ํ์ฅ์ด ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค.
์ข
๋ก3๊ฐ์ ํ์ฌ ๋ชจ์ต์ 1967๋
์ฒญ๊ณ์ฒ ๋ณต๊ฐ๊ฐ ๋๋ ๋ฌด๋ ต ๊ฑด๋ฆฝ๋ ์ธ์ด์๊ฐ, ํ์ฌ๋ ์ฌ๋ผ์ง ์ฒญ๊ณ์ฒ ๊ณ ๊ฐ ๊ฑด์ค, 1968๋
๋์์๊ฐ ๊ฑด๋ฆฝ์ผ๋ก ์ด์ด์ง๋ 1960๋
๋ ์์ธ ๋์๊ณํ์ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ฐ๊ฒฐ๋์ด ์๋ค. ์ง๋ 60์ฌ ๋
๋์ ์ธ์ด์๊ฐ์ ๋์์๊ฐ ๋ฑ ์ข
๋ก3๊ฐ๋ ๋์๊ณํ์ ๋ณํ ์์ ์กด์น์ ์ฒ ๊ฑฐ๋ฅผ ๋๋ฌ์ผ ๋
ผ์๊ฐ ๋์์์ด ์ด์ด์ ธ์๋ค. ์ด ๊ณผ์ ์์ฒด๊ฐ ์์ถ์ ๊ทผ๋ํ, ์ฐ์
ํ, ๋์ํ, ๊ณ ์ ์ฑ์ฅ, ํ๋ ์๋น๋ฌธํ๊ฐ ๊ต์ฐจํ๋ ์์ธ์ ๊ทผ๋ํ ๊ณผ์ ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๊ธฐ๋ ํ๋ค. ์ง์ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ก 500m ๊ฑฐ๋ฆฌ์ ์์นํ ์ธ์ด์๊ฐ์ ๋์์๊ฐ์ ๋ํ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ ๋ค์๋ ๋ฌด์ ๊ธฐ, ๋ผ๋์ค ์์ ๊ธฐ, ์ง๊ณต๊ด ์ฐํ, ์คํผ์ปค, ์ ์ถ, ๋
น์๊ธฐ, ์ค๋์ค ์ปดํฌ๋ํธ, ๋
ธ๋ ๋ฐ์ฃผ๊ธฐ, ์ ๊ธฐ์
๊ธฐ์ ๊ฐ์ ์ค๋์ค ๋งค์ฒด๋ฅผ ์ ์กฐ, ํ๋งค, ์๋ฆฌํ๋ ๋์ฌ ์ ์กฐ์
๊ณต๊ฐ์ด๋ผ๋ ์ฌ์ค์ ์ฃผ๋ชฉํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ด ๋ ์ ์-์ค๋์ค ์๊ฐ ๋จ์ง๊ฐ ์๋ฆฌํ๊ณ ์๋ ๊ฑฐ๋ ๊ฑด์ถ๋ฌผ๊ตฐ์ ์ ์ด์ ์๋ํ ๋์์ ์ฑ
์ด๋ ๊ตญ๊ฐ ์ฐจ์์ ๊ณํ๊ณผ ๋น์ ๊ณผ ๊ฑฐ๋ฆฌ๊ฐ ๋จผ ํ๋ฒ๊ณผ ๋ถ๋ฒ, ๋น๋ฒ์ ์ค์ฒ์ด ์ฝํ โ๋ณํตโ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ํ์ฑ๋ ๋
ํนํ ๋ฌธํ-์์
์ํ๊ณ์ ๊ฐ๊น๋ค. ์ ๋ถ, ํ์ ์ด ์๋ฆฝํ ๊ฒฝ์ ๊ณํ์ ํฌํจ๋์ง ์์๋ ๋ฌธํ์ ์๊ตฌ๊ฐ ํญ๋ฐ์ ์ผ๋ก ํ์ฑํ๋๋ฉด์ ์ฑ์ฅํ ํน๋ณํ ๊ณต๊ฐ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๋ ์๊ฐ์์ ์ ๋ํ ์ ๊ธฐ ์ฅ์น์ ๊ฐ์ข
์ํฅ์ฅ๋น๋ ํ๊ตญ์์ ์ ์ ๊ธฐ์ ๊ณผ ๊ณต์
์ด ์ต์ด๋ก ์ค๋ฝ, ์ฌ๊ฐ, ๋์ด๋ฌธํ๋ก ์ฌ์ฉ๋ ์ฌ๋ก๋ค.
ํ์ฌ ์ข
๋ก3๊ฐ์ ์๋ฆฌํ ๋ ์๊ฐ๋ ๋ก์ ๊ณณ, ๋์๋ฌธ์ ์ ์ฃผ๋ฒ, ์ฒ ๊ฑฐ๋ฅผ ํตํด ํ๋ณตํด์ผ ํ ๊ฑฐ๋ฆฌ์ ๋
น์ง์ถ์ผ๋ก ์ทจ๊ธ๋๋ค. ์ ๊น์ด๋๋ง ๊ธฐ์ ๋ฐ ์ฐฝ์
๊ณต๊ฐ์ ์๋ฏธ๊ฐ ์๋กญ๊ฒ ์กฐ๋ง๋๊ธฐ๋ ํ์ผ๋ ์ด ๊ณต๊ฐ์ ๋ํ ์๋ฏธ ๊ท์ ์ ์ฌ์ ํ ๋์ ๊ฐ๋ฐ ๋ด๋ก ์์์ ์ญ์ฌ, ํ๊ฒฝ, ์ฌ์ ๋ฑ ๋ค์ํ ํ๋ ์์ผ๋ก ํฌ์ฅ๋๋ฉฐ ๋์์์ด ํ๋ฅ ์ค์ด๋ค. ์๊ฐ ์ผ๋ถ๋ฅผ ์ฒ ๊ฑฐํ๊ฑฐ๋ ์๋ฆฌํ๋ฉด์ ์์ธ ๋์ฌ์ ์๋ก์ด ํซํ๋ ์ด์ค๋ก ๋ ์ค๋ฅด๊ธฐ๋ ํ์ผ๋ ์ด ๋ํ ๊ณต๊ฐ ์ด์ฉ์์ ์ผ์์ ๋งฅ๋ฝ์ด๋ ๋ด๋ถ์ ์ญ๋๊ณผ ๊ฑฐ๋ฆฌ๊ฐ ๋จผ ์์ธ์์ ๋์๊ณํ ๋ฐฉํฅ ์์ ๋ฐ ์ถ์ง์ด๋ผ๋ ๋งฅ๋ฝ์์ ์์ฑ, ๋ณ๊ฒฝ, ํธ์ง๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ผ ํ ์ ์๋ค. ์ฆ ์ด ๊ณต๊ฐ์ โ์ฒ๋ฆฌ๋ฐฉ์โ์ ๊ตฌ์ฑ ์กด์ฌ๋ค์ด ์๋, ๋์๊ณํ์ ๊ฒฐ์ ํ๊ณ ์ํํ๋ ์ฃผ์ฒด๋ค์ ํตํด์๋ง ๊ฒฐ์ ๋์๋ค. ๋ณธ ๋ฐํ๋ ํ์ ์ด๋ ์์ฅ์ง๋ฐฐ์ ๊ด์ ์์๋ ์ ๋ณด์ด์ง ์๋, ์ฌ์ง์ด ์ฃฝ์ ๊ฒ์ฒ๋ผ ์ทจ๊ธ๋๋ ๋ก์ ์ ๊ธฐ, ์ ์ ์๊ฐ๊ฐ ์ฌ์ ํ ์ค์ํ ์ผ์์ ๋งค์ฒด ๋ฌธํ๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๊ณ ์๋ค๋ ์ฌ์ค์ ๋ฐํ๊ณ , ์ด ๊ณต๊ฐ์ ์ฅ์์ฑ ๋ณํ์ ์ฃผ์ฒด๋ฅผ ์ด๋ป๊ฒ ์์ ํ๊ณ ์ฌ๊ตฌ์ฑํด์ผ ํ ์ง ์ดํด๋ณธ๋ค.
The Arduous March, the turbulent economic crisis in North Korea of the second half of the 1990s, led to the emergence of not only the market in general but also drove the impulse to the development of the real estate market specifically (Joung, 2015). In conditions of an unstable financial system, tonju (masters of money) who managed to accumulate savings, started to aggressively invest in development projects in order to protect their assets (Baek et al., 2021). Although different aspects of the new glamorous residential districts including Mirae and Ryomyong Streets are well documented (Em & Ward, 2021; Yim, 2019), scholars almost totally ignore the fact that numerous infill residential buildings have been constructed in Pyongyang over the past two decades. This significantly limits the scope of our understanding of Pyongyangโs development trajectory and the important socio-economic processes happening in the country.
This paper aims to investigate whether the construction of infill buildings activates urban regeneration in the surrounding areas and what kind of social implications it has. To do so, such methods as satellite imagery analysis, literature review along with interviews with defectors residing in North Korea, have been employed.
The results prove that the infill buildings sprung up โlike mushrooms after a rainfallโ in most of the districts of Pyongyang from 2000 to 2022. These locations are determined by factors such as proximity to urban infrastructure and good view among others, which are usually considered significant in cities with market economies (Luo et al., 2021; Bottero et al., 2022). Since the construction of infill buildings has initiated a revitalization of city services in their surrounding areas, it seems that a significant part of the residences inside these infill buildings have been purchased by people earning an affluent, liquid income. Such findings allow me to argue that the residents of Pyongyang de-facto live in a market economy with the attendant behavior, even though the country de-jure remains one within a fleeting number of centrally planned economies. This important fact should be considered when dealing with North Korea.
As smart planning continues to shape urban spaces, the integration of sensors and cameras in public areas has become a pivotal aspect of urban development (Goldsmith & Crawford, 2014). This research seeks to analyze the intricate relationship between digital planning and the lived experiences (Lefebvre, 2000) of urban inhabitants.
Beginning with an exploration of city plannersโ conception, the study delves into the Seoul Capital Region, focusing on two smart city cases: Songdo (Peyrard & Gelรฉzeau, 2020) and Digital Media City (DMC) (Mot, 2013). Through in-depth analysis of master plans and fieldwork research, specificities are shown between the smart urban planning approaches of both cities. However, in both cases, the designation of a smart city emerges more as a โloud narrativeโ (Yang, 2019) based on futuristic city models than as an innovative developmental process. Indeed, the urban configurations of Songdo and DMC mirror those found throughout the capital region. The landscape is dominated by high-rise apartment complexes (apateu danji) (Gelรฉzeau, 2003) and shopping centers linked by extensive highways. This analysis raises essential questions about the economic and political strategies that have shaped the urban technological identity of this region. Is there a distinctive environment to smart urban development? How closely does the planned urban space align with the actual experiences of its inhabitants?
Shifting the focus to the โDenizensโ (Digital Citizen) perspective, the study examines then how inhabitants navigate into these two technological urban environments. Based on ethnographic research conducted since 2018, this research shows that residents often perceive the smart tools as invisible. Being surrounded by cameras and using a smartphone is just common experience in urban South Korea. The residents only notice the digital pervasiveness when it is triggered by alerts. How residents respond to these technological alerts? What kind of issues the urban sensors are trained to detect? What impact does have this constant monitoring on the inhabitantsโ behaviors? From โinfo-pollutionโ to โinfobesityโ (Sauvajol-Rialland, 2013) inhabitants expose concerns about this urban smart development while requiring to be more and more to be connected.
In conclusion, this paper critically questions the principles that define the smart urban development of the Seoul Capital Region, exploring how smart systems resonate with the daily experiences of its inhabitants. Furthermore, by incorporating a comparative element, it seeks to unravel similarities and distinctions among smart urban projects, offering a new perspective on the evolution South Koreaโs urban landscape.
์ง๋ ์์ญ ๋
๊ฐ ๋ํ๋ฏผ๊ตญ์ ๊ธ๊ฒฉํ ์ฐ์
ํ์ ๋์ํ๋ฅผ ๊ฒช์ผ๋ฉฐ, ๋์ ์คํ๋กค ํ์์ด ๋๋๋ฌ์ง๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ํ๊ตญ์ ์คํ๋กค์ ๋์ด ์ธ๊ตฌ์ ๋๊ท๋ชจ ๋์ ์ ์
์ ์ํด ์ฃผ๋๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์๊ตฌ์ ์คํ๋กค ๋ฐ ๊ต์ธํ ํ์๊ณผ๋ ๋ค๋ฅธ ๊ฒฝ์ ์ , ์ฌํ์ , ํ๊ฒฝ์ ๋์ ์ ์ผ๊ธฐํ์๋ค. ํนํ, ๋ถ๊ท ํํ ์ธ๊ตฌ ์ง์ค ๋ฌธ์ ๋ ์ด๋ฏธ ์ฌ๊ฐํ์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ , ๋์ ์ง์ญ์ ์ง์์ ์ผ๋ก ํ์ฅ๋๋ฉฐ ์ธ์ ํ ์ฌ๋ฌ ๋์๋ค์ด ํ๋์ ์ฐ์๋ ๋์ ์ง์ญ์ผ๋ก ๋ณํฉ๋๋ ํ์์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ง์ญ ๋ถ๊ท ํ์ ์ฌํ์ํค๋ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฉํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ์ ๋์ ์คํ๋กค ์์ค์ ์ ๋ํํ๊ณ , ๊ทธ๋ก ์ธํ ์ง์ญ ๋ถ๊ท ํ ๋ฐ ์ฃผ๋ฏผ ์ถ์ ์ง์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋ถ์ํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ์์ฑ์์์ ํ์ฉํ ๋์ ์๊ฒฉ ํ์ฌ ๊ธฐ๋ฒ๊ณผ ์ํธ๋กํผ ์ง์๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ ๊ตญ 248๊ฐ ํ์ ๊ตฌ์ญ์ ๋์ ์คํ๋กค ์์ค์ ์ธก์ ํ์๋ค. ๋ํ, ์๋ ๊ฒฉ์ฐจ์ ๊ณต๊ณต์์ค ์ ๊ทผ์ฑ, ๋๊ธฐ์ค์ผ ๋ฐฐ์ถ๋, ์ฃผ๋ฏผ ๋ง์กฑ๋ ์กฐ์ฌ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ฒฐํฉํ์ฌ ๊ณต๊ฐ ๋ถ์์ ์ํํ๊ณ , ๊ตฌ์กฐ๋ฐฉ์ ์๋ชจํ(Structural Equation Modeling, SEM)์ ํ์ฉํ์ฌ ๋์ ์คํ๋กค, ์ง์ญ ๋ถ๊ท ํ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ถ์ ์ง(Quality of Life, QoL) ๊ฐ์ ์ธ๊ณผ ๊ด๊ณ๋ฅผ ํ๊ตฌํ์๋ค.
์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ํ๊ตญ์ ๋์ ์คํ๋กค์ ๋ค์ฐจ์์ ์ธ ์ง์ญ ๊ฒฉ์ฐจ์ ์ฃผ๋ฏผ ์ถ์ ์ง ์ ํ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ํนํ, ์คํ๋กค ์์ค์ด ๋์ ์ง์ญ์์๋ ์๋ ๊ฒฉ์ฐจ์ ๊ณต๊ณต ์๋น์ค ์ ๊ทผ์ฑ์ ์ ํ๊ฐ ๋๋๋ฌ์ ธ ๊ฒฝ์ ์ , ์ฌํ์ ๊ฒฉ์ฐจ๊ฐ ํ๋๋์๋ค. ์ด๋ฅผํ
๋ฉด, ์คํ๋กค์ ์๋, ์ฃผํ ๊ฐ๊ฒฉ, ์ง์ญ๋ด ์ด์์ฐ ๋ฑ์ ๊ฒฝ์ ์ ๋ถ๊ท ํ์ ์ด๋ํ๋ฉฐ, ๊ณต๊ณต์์ค์ ๋ํ ์ ๊ทผ์ฑ์ด ๋จ์ด์ ธ ์ฃผ๋ฏผ๋ค์ ์ฌํ์ ๋ถํ๋ฑ์ ์ฌํ์ํค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ์ธ๋์๋ค. ๋์์, ์ด๋ฌํ ์ง์ญ์์๋ ๋์ค๊ตํต ์๋น์ค์ ๋ํ ๋ถ๋ง์กฑ๋๊ฐ ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ฃผ๋ฏผ๋ค์ ์ ๋ฐ์ ์ธ ์ถ์ ์ง์ ๋ถ์ ์ ์ธ ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณค๋ค. ํ์ง๋ง ์คํ๋กค ์ง์ญ์์ ์์ฐํ๊ฒฝ๊ณผ ์ํํ๊ฒฝ์ ๋ํ ๋ง์กฑ๋๊ฐ ์คํ๋ ค ๋์์ง๋ ๊ฒฝํฅ๋ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ์ด๋ ์คํ๋กค ์ง์ญ์ด ๋์ฒด๋ก ๋์ ์ค์ฌ๋ถ๋ณด๋ค ๋ ๋ง์ ๋
น์ง์ ์์ฐํ๊ฒฝ์ ์ ๊ณตํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ํด์๋๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋์ ์คํ๋กค ๋ฌธ์ ๊ฐ ๋จ์ํ ๊ณต๊ฐ์ ๋นํจ์จ์ ํ์ฅ์ ๊ทธ์น๋ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ, ๊ฒฝ์ ์ , ์ฌํ์ ๋ถ๊ท ํ์ ์ฌํ์ํค๋ ๋ณตํฉ์ ์ธ ๋ฌธ์ ์์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์คํ๋กค ์ง์ญ ์ฃผ๋ฏผ๋ค์ ์ถ์ ์ง์ ๊ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด ๋ค์ํ ์ ์ฑ
์ ์ ์ธ์ ์ ์ํ๋ค. ๋จผ์ , ๋์ค๊ตํต ์ธํ๋ผ์ ํ์ถฉ์ด ํ์ํ๋ค. ํนํ, ์คํ๋กค ์ง์ญ ์ฃผ๋ฏผ๋ค์ด ๊ณต๊ณต์์ค์ ์ฝ๊ฒ ์ ๊ทผํ ์ ์๋๋ก ๊ตํต๋ง์ ๊ฐ์ ํ๋ฉด, ์ถ์ ์ง ํฅ์์ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์๋ค. ๋ํ, ๊ณต๊ณต ์๋น์ค์ ํ๋ฑํ ๋ถ๋ฐฐ์ ์ ๊ทผ์ฑ์ ๋ณด์ฅํ์ฌ ๊ฒฝ์ ์ ๋ฐ ์ฌํ์ ๊ฒฉ์ฐจ๋ฅผ ์ค์ด๋ ๊ฒ์ด ์ค์ํ๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก, ์์ฐํ๊ฒฝ์ ๋ณดํธํ๊ณ ์ง์ ๊ฐ๋ฅํ ๋์ ์ฑ์ฅ์ ์ด์งํ๋ ์ ์ฑ
์ด ํ์ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ์คํ๋กค์ ๋ถ์ ์ ์ํฅ์ ์ต์ํํ๊ณ , ์ฃผ๋ฏผ๋ค์ ์ถ์ ์ง์ ์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ํฅ์์ํฌ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ๊ธ๊ฒฉํ ๋์ํ์ ์คํ๋กค์ ๊ฒฝํํ๊ณ ์๋ ๋ค๋ฅธ ์์์ ์ ํฅ๊ตญ์๋ ์ ์ฉํ ํต์ฐฐ์ ์ ๊ณตํ๋ค. ๋์ ๊ณํ๊ฐ์ ์ ์ฑ
๊ฒฐ์ ์๋ค์ ๋์ค๊ตํต ์ธํ๋ผ ํ์ถฉ, ๊ณต๊ณต์์ค ์ ๊ทผ์ฑ์ ํ๋ฑํ ๋ณด์ฅ, ์ง์ ๊ฐ๋ฅํ ๋์ ์ฑ์ฅ ์ ๋ต ๋ฑ ๋ค๊ฐ์ ์ธ ์ ๊ทผ์ ํตํด ์ฃผ๋ฏผ ์ถ์ ์ง์ ๊ฐ์ ํ๊ณ , ์คํ๋กค์ด ์ด๋ํ๋ ์ฌํ๊ฒฝ์ ์ ๋ฐ ํ๊ฒฝ์ ๋์ ๊ณผ์ ๋ฅผ ์ํํด์ผ ํจ์ ๊ฐ์กฐํ๋ค.